Με τον όρο «Σεπτεμβριανά» εννοούμε το πογκρόμ που εξαπέλυσε ο τουρκικός όχλος, υπό την καθοδήγηση της κυβέρνησης Μεντερές, εναντίον της πολυπληθούς και ευημερούσας ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης στις 6 και 7 Σεπτεμβρίου 1955. Αποτέλεσμα, οι 100.000 Έλληνες που ζούσαν εκείνη την περίοδο στην Πόλη να συρρικνωθούν σταδιακά και σήμερα μόλις και μετά βίας να ξεπερνούν τις 2.000.
Το 1955 τη γειτονική μας χώρα κυβερνούσε ο Αντνάν Μεντερές και το Δημοκρατικό Κόμμα. Ο Μεντερές έπαιζε αρκετά το μουσουλμανικό χαρτί, προκαλώντας εκνευρισμό στο κεμαλικό κατεστημένο της χώρας. Το αποδεικνύουν και τα χιλιάδες τζαμιά που κτίστηκαν επί πρωθυπουργίας του.
Η οικονομική κατάσταση στην Τουρκία δεν ήταν ανθηρή, ενώ ο εθνικιστικός πυρετός ανέβαινε, καθώς οι Ελληνοκύπριοι διεκδικούσαν την ένωση της μεγαλονήσου με την Ελλάδα. Ήταν μια καλή αφορμή για τους τούρκους ηγέτες να αποσπάσουν την κοινή γνώμη από τα προβλήματά της, στρέφοντάς την κατά της ελληνικής μειονότητας που ευημερούσε. Στις 28 Αυγούστου 1955 ο Μεντερές ισχυρίστηκε δημόσια ότι οι Ελληνοκύπριοι σχεδίαζαν σφαγές κατά των Τουρκοκυπρίων.
Η αφορμή για το Πογκρόμ κατά του Ελληνισμού της Πόλης δόθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου, με την έκρηξη ενός αυτοσχέδιου μηχανισμού στο Τουρκικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης, που στεγαζόταν και στεγάζεται και σήμερα στο σπίτι, όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους.
Στις 5 το απόγευμα, το μαινόμενο πλήθος των 50.000 ατόμων στράφηκε κατά των ελληνικών περιουσιών στη συνοικία Πέραν. Οι λεηλασίες κράτησαν μέχρι τις πρωινές ώρες της 7ης Σεπτεμβρίου, όταν επενέβη ο Στρατός, καθώς η κατάσταση κινδύνευε να τεθεί εκτός ελέγχου. Μέχρι τότε, οι αρχές παρέμειναν απαθείς, όταν δεν διευκόλυναν τους πλιατσικολόγους στο έργο. Ο μηχανισμός του Δημοκρατικού Κόμματος, που ήλεγχε τα συνδικάτα, έπαιξε καταλυτικό ρόλο στα έκτροπα.
Τα ξημερώματα της 7ης Σεπτεμβρίου είχε κηρυχτεί στρατιωτικός νόμος, που απαγόρευε τη φωτογράφιση των καταστροφών στην ελληνική συνοικία της Πόλης.
Ο Ρωμιός φωτογράφος του πατριάρχη Δημήτρης Καλούμενος και ο δημοσιογράφος Σάκης Καράγιωργας παίρνουν το ρίσκο να τραβήξουν φωτογραφίες και να καταγράψουν τις θηριωδίες, σε βάρος των Ελλήνων της Πόλης. Ξεκίνησαν από το νεκροταφείο. Αμέσως κατέστρωσαν σχέδιο για να μη τους κατασχέσουν τα φιλμ. Ο Καλούμενος τράβαγε φωτογραφίες.
Πέταγε τα φιλμ κάτω και ο Καράγιωργας τα μάζευε. Στη συνέχεια τα έκρυβε σε μνήματα. Όταν τα μάζεψε, τα έδωσε στον ιερέα του κοιμητηρίου κι έφυγε για το ξενοδοχείο. Την επόμενη ημέρα πήρε τα φιλμ από τον ιερέα, ενώ ο Καλούμενος όπως είχε προβλέψει, είχε συλληφθεί χωρίς να βρούν πάνω του το παραμικρό στοιχείο.
Ο Καράγιωργας έκρυψε τα φιλμ στο σώμα του και ταξίδεψε στην Ελλάδα με την Air France. Όταν ο Γάλλος πιλότος ανακοίνωσε ότι απομακρύνθηκαν από τον τουρκικό εναέριο χώρο, ο Έλληνας δημοσιογράφος κατάφερε ν” αναπνεύσει, καθώς πίστευε ότι θα τον αντιληφθούν και θα δοθεί εντολή να επιστρέψει το αεροπλάνο στην Κωνσταντινούπολη.
Οι φωτογραφίες δημοσιεύονται στην εφημερίδα «Έθνος» και προκαλούν σάλο, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο.
Αν δεν υπήρχε ο Καλούμενος και ο Καράγιωργας η τραγική πραγματικότητα θα είχε θαφτεί μαζί με τους Έλληνες που έχασαν τη ζωή τους. Η αλήθεια θα είχε βιαστεί, όπως και κάποιες Ελληνίδες της Πόλης, που βρέθηκαν στον δρόμο του καθοδηγούμενου όχλου…
Περισσότερα αφιερώματα εδώ.
Περισσότερα αφιερώματα εδώ.