Οι γονείς και η επίδραση που είχαν στη μάθηση των παιδιών τους δεν αποτελούσαν ανέκαθεν αντικείμενο προσοχής των εκπαιδευτικών ή και των ερευνητών. Διάφορες θεωρητικές προσεγγίσεις για την οικογένεια και το σχολείο στο πέρασμα των χρόνων είναι οι εξής:
– Ανεξάρτητοι θεσμοί
– Χρονικά προσδιορισμένη η δράση του κάθε θεσμού
– Δύο συστήματα τα οποία δρουν και ανεξάρτητα και σε συνεργασία μεταξύ τους
– Οικογένεια, σχολείο και κοινότητα σε διαρκή αλληλεπίδραση (σημείο τομής το παιδί)
Η γονεϊκότητα είναι στην πραγματικότητα ένα σύστημα πεποιθήσεων και στάσεων αλλά και πρακτικών συμπεριφοράς των γονέων ως προς: το βαθμό ανταπόκρισης στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του παιδιού, στην έκφραση συναισθημάτων, στη διδασκαλία συμπεριφορών στις λεκτικές επεξηγήσεις γονεϊκών επιθυμιών και δράσεων και στις στρατηγικές ελέγχου συμπεριφοράς (συμπεριλαμβανομένων και ζητημάτων πειθαρχίας). Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σημαντική έρευνα για συγκεκριμένες επιδράσεις της γονεϊκότητας σε συγκεκριμένους τομείς της ανάπτυξης των παιδιών. Κυρίως ως προς 3 τομείς: σχολική επίτευξη / νοημοσύνη / γνωστική ανάπτυξη. Βέβαια, εξίσου σημαντική επιρροή ασκούν στην κοινωνικο-συναισθηματική ανάπτυξη και στις επικίνδυνες συμπεριφορές.
Σχολική εμπλοκή: οι συμπεριφορές των γονέων ως προς τη συμμετοχή τους
-στο σχολείο (π.χ., παρακολουθούν τις συναντήσεις με τους εκπαιδευτικούς και παίρνουν μέρος στις δραστηριότητες του σχολείου)
-στις σχολικές δραστηριότητες του παιδιού στο σπίτι (π.χ., βοήθεια στις σχολικές εργασίες)
Παραδείγματα: επικοινωνία με τους εκπαιδευτικούς για τις δραστηριότητες μάθησης στην τάξη και για την πρόοδο και δυσκολίες των παιδιών, παροχή βοήθειας στις εργασίες και εποπτεία αυτών, συμμετοχή σε δραστηριότητες και εκδηλώσεις του σχολείου ή συλλόγων γονέων.
Γνωστική-Διανοητική εμπλοκή
-η έκθεση του παιδιού σε διανοητικές ενασχολήσεις και ‘προκλητικά’ ερεθίσματα (π.χ., βιβλία ως δώρα, συζήτηση θεμάτων της επικαιρότητας)
-προσωπική εμπλοκή
-ενδιαφέρον του γονέα για το πώς περνά το παιδί του στο σχολείο, θετική στάση απέναντι στο σχολείο (π.χ., οι γονείς ρωτούν τα παιδιά πώς πέρασαν τη μέρα τους στο σχολείο, τυχόν δυσκολίες ή προβλήματα που αντιμετώπισαν στο σχολείο, αλλά και μεταδίδουν θετικά μηνύματα για την αξία της μάθησης)
Γονεϊκη εμπλοκή: συνδέεται με
-καλή σχολική επίδοση & επιτυχημένη εκπαιδευτική σταδιοδρομία
-καλή σχολική παρουσία και συμπεριφορά
-θετικές αντιλήψεις για το κλίμα της τάξης/σχολείου
-υψηλότερο προσανατολισμό προς τη σχολική εργασία
-μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τη μάθηση
-υψηλότερες πεποιθήσεις επάρκειας
-καλύτερες δεξιότητες αυτο-ρύθμισης
Ωστόσο, μόνο όταν οι συμπεριφορές των γονέων ερμηνεύονται από τα παιδιά ως υποστηρικτικές των δικών τους προσπαθειών οδηγούν σε θετικές συσχετίσεις με τη μάθηση. Όταν οι συμπεριφορές των γονέων ερμηνεύονται από τα παιδιά ως αμφισβήτηση ή υπονόμευση της δικής τους προσπάθειας και ως ένδειξη έλλειψης εμπιστοσύνης στις δυνατότητές τους να τα καταφέρουν μόνα τους, τότε προκύπτουν αρνητικές συσχετίσεις.
Η καλή συνεργασία μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών συμβάλλει στη διαμόρφωση κοινών αξιών μεταξύ σπιτιού – σχολείου αλλά και της τοπικής κοινότητας κι έχει ως αποτέλεσμα να λαμβάνουν τα παιδιά συνεπή μηνύματα για την αξία του σχολείου, τα οποία επιδρούν θετικά στη μάθηση, στη γνωστική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού ώστε ωφελεί παιδιά, γονείς και εκπαιδευτικούς (π.χ., περιορισμός εντάσεων, μακροπρόθεσμα θετικά οφέλη (π.χ., Adams & Christenson, 2000. Cairney, 2000. Eccles & Harold, 1996. Epstein, 1987).
Προϋποθέσεις αποτελεσματικής συνεργασίας σχολείου-οικογένειας είναι οι εξής:
-εκπαιδευτικοί και γονείς αναγνωρίζουν τη σπουδαιότητα αυτής της συνεργασίας στην ανάπτυξη και την πρόοδο των παιδιών
-υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός και εμπιστοσύνη κατά την επικοινωνία μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών
-συστηματική, συχνή και διπλής κατεύθυνσης επικοινωνία
Στην Ελλάδα, η επικοινωνία των γονέων με το σχολείο πραγματοποιείται κυρίως:
-όταν παραδίδονται οι έλεγχοι των μαθητών/ριών
-στις εορταστικές εκδηλώσεις
-όταν προκύπτουν προβλήματα συμπεριφοράς και επίδοσης των μαθητών/ριών, μετά από ειδική πρόσκληση του σχολείου (εκτάκτως)
-κατά την ενημερωτική συνάντηση στην αρχή του σχολικού έτους (πρόσφατα)
-κατά την επίσκεψη ενός γονέα
Σήμερα θεωρείται απαραίτητη η υλοποίηση προγραμμάτων που στοχεύουν στην ενίσχυση της γονεϊκής συμμετοχής στη σχολική ζωή των παιδιών και απευθύνονται στους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, αλλά και η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών (σε επίπεδο βασικών σπουδών και σε επίπεδο επιμόρφωσης για τους εν ενεργεία εκπαιδευτικούς) προκειμένου να είναι αποτελεσματικοί στη συνεργασία τους με την οικογένεια.
Πηγή:
Elliott, S., Kratochwill, T., Littlefield-Cook, J., Travers, J. (2008). Εκπαιδευτική ψυχολογία αποτελεσματική διδασκαλία – αποτελεσματική μάθηση. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.