Κάπνισμα
Τα στατιστικά στοιχεία επιδεικνύουν ότι η έναρξη του καπνίσματος πραγματοποιείται σε πολύ νεαρή ηλικία. Οι σημερινοί καπνιστές ουσιαστικά δεν θυμούνται το λόγο που «δοκίμασαν» το πρώτο τους τσιγάρο.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία από την έρευνα για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών στο σχολείο (ESPAD, 2011) από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας (ΕΠΙΨΥ), η ηλικία έναρξης του καπνίσματος είναι τα 13-14 έτη, με μία πολύ μεγάλη αύξηση της συμπεριφοράς αυτής κοντά στην ενηλικίωση (17-18 έτη), όπου καπνίζει 1 στους τέσσερις με αύξηση στα 19 έτη, πάνω από τους μισούς.
Τα αγόρια καπνίζουν περισσότερο από τα κορίτσια (8% έναντι 5%) και οι διαφορές αυξάνονται με τη βαρύτητα του καπνίσματος.
Η αντίληψη ότι το κάπνισμα είναι μία συνήθεια που δίνει αυτοπεποίθηση στο άτομο και ότι προσδίδει μία διαφορετικότητα, και στο γενικότερο πλαίσιο ενδυναμώνει το κοινωνικό status του ατόμου, προάγει τη χρήση του. Τα ΜΜΕ, οι διαφημίσεις, το διαδίκτυο, η προβολή του μέσα από τα ψυχαγωγικά μέσα, παροτρύνουν τους νέους να δοκιμάσουν ένα τσιγάρο, το οποίο φαίνεται «άκακο» αρχικά, αφού γίνεται για πλάκα στην παρέα.
Η άγνοια εγκατάστασης της εθιστικής συμπεριφοράς όμως καθώς και η πεποίθηση των εφήβων ότι δεν θα εθιστούν και ότι θα σταματήσουν εγκαίρως τη χρήση του, όπως και τα γονεϊκά πρότυπα (γονείς που καπνίζουν) ή κάπνισμα από άλλους συνομηλίκους, αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την έναρξη του καπνίσματος.
Αυτό που δεν γνωρίζουν οι έφηβοι είναι ότι η νικοτίνη είναι μία τοξική ουσία και αυτή είναι που προκαλεί τον εθισμό. Μία ελάχιστη ποσότητα είναι αρκετή για να προκαλέσει θάνατο σε έναν σκύλο μετρίου μεγέθους!
Η ουσία αυτή, απορροφάται από τους πνεύμονες και καταλήγει στον εγκέφαλο σε δευτερόλεπτα, και για το λόγο αυτό ο καπνιστής αισθάνεται την επίδραση της νικοτίνης άμεσα. Το κάπνισμα μπορεί να έχει έιτε διεγερτική, είτε χαλαρωτική δράση. Όπως και όλες οι εξαρτησιογόνες ουσίες, και η επίδραση του καπνίσματος εξαρτάται από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο καπνιστής.
Συνήθως προκαλείται ευχαρίστηση, αλλά η νικοτίνη έχει συσχετισθεί με τη μείωση του αισθήματος της πείνας, τη διευκόλυνση της πέψης, αύξηση συγκέντρωσης κλπ. Ουσιαστικά όμως αυτό που προκαλείται από τη χρήση του τσιγάρου είναι η μείωση των αισθημάτων στέρησης (υπερδιέργεση, νευρικότητα, διαταραχές ύπνου, κλπ).
Η έγκαιρη ενημέρωση από μικρή ηλικία από τους γονείς, η παραδειγματική συμπεριφορά από τους γονείς (να μην καπνίζουν), η πλαισίωση του παιδιού και η ενίσχυση της προσωπικότητάς του πρώτα από το οικογενειακό περιβάλλον, η αυτογνωσία και η ενασχόληση με τον αθλητισμό ή άλλων δραστηριοτήτων για τη δημιουργία σωστών προτύπων αποτελούν προστατευτικούς παράγοντες για την έναρξη του καπνίσματος. Η συνεχής παροχή κινήτρων, και η εκμάθηση διαχείρισης δυσκολιών βοηθούν δυνητικά στην καθυστέρηση έναρξης καπνίσματος για τα άτομα που θέλουν να δοκιμάσουν το τσιγάρο.
Τυχερά παιγνίδια (Τζόγος)
Στην Ελλάδα η νομοθεσία απαγορεύει ρητά την ενασχόληση των εφήβων με τα τυχερά παιχνίδια (Νόμος 4002/2011).
Ωστόσο η συνεχής αναζήτηση των εφήβων για επιβεβαίωση, κοινωνική αποδοχή, ανεξαρτησία, γρήγορο κέρδος, εύκολη πρόσβαση (στον φυσικό και διαδικτυακό κόσμο), έχει χτίσει ένα μεγάλο ποσοστό των εφήβων, περίπου 80% οι οποίοι ασχολούνται με τα τυχερά παιχνίδια. Η προώθηση των τυχερών παιχνιδιών μέσα από τα ΜΜΕ και μέσα από διάφορες μορφές ψυχαγωγίας (θέατρο, σινεμά, μουσική κ ά) ενδυναμώνουν τον πειραματισμό από τους εφήβους.
Τα τυχερά παιχνίδια με τα οποία ασχολούνται οι έφηβοι είναι: στοιχήματα σε αγώνες ποδοσφαίρου και άλλα αθλήματα, τυχερά παιχνίδια σε καζίνο, διαδικτυακός τζόγος, παιχνίδια μέσα από κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τάμπλετ, λαχεία (Turneretal., International Journal of Mental Health Addiction 2008).
Τυχερά παιγνίδια και οικονομική κρίση
Η Οικονομική κρίση στη χώρα μας έχει συντελέσει στην ενίσχυση των συμπεριφορών τζόγου από τους εφήβους. Οι εσφαλμένες αντιλήψεις για την ενασχόληση με τον τζόγο, καθώς και η ανάγκη πρόσβασης στο «εύκολο χρήμα», με κύριο χαρακτηριστικό την πεποίθηση των ατόμων αυτών ότι η κοινή εργασία δεν αποφέρει αρκετά χρήματα, σε συνάρτηση με την ματαίωση των προσδοκιών τους για επιτυχημένη επαγγελματική αποκατάσταση αποτελούν παράγοντες ενασχόλησης με τυχερά παιχνίδια.
Προδιαθεσικοί παράγοντες για τζόγο
Η προσωπικότητα του ατόμου καθώς και το οικογενειακό και κοινωνικό πλαίσιο, και η κοινωνικο οικονομική κατάσταση και σε αυτή την περίπτωση παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην πυροδότηση ενασχόλησης με τον τζόγο.
Σύμφωνα με την Ελληνική Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων (ΕΕΕΠ), 6 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως είναι το σύνολο του παράνομου τζόγου (διαδικτυακού και μη) και 1 δισεκατομμύριο ευρώ παίζονται ετησίως στο παράνομο διαδικτυακό στοίχημα. Ο διαδικτυακός τζόγος αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην υιοθέτηση συμπεριφορών διαταραχής Τζόγου στην ενήλικο ζωή, λόγω της πληθώρας δωρεάν τυχερών παιχνιδιών στο διαδίκτυο.
Ο διαδικτυακός τζόγος δεν είναι μόνο το στοίχημα και η χαρτοπαιξία. Η ενασχόληση με διαδικτυακά παιχνίδια από μικρή ηλικία συγκεκριμένων ρόλων, που διαδραματίζονται σε «πίστες» με μάχες και ως ανταποδοτικό όφελος είναι η πληρωμή τους με «πόντους», δυνητικά, αυτό το στοιχείο δημιουργεί ένα συμπεριφορικό μοτίβο «ανησυχίας» και ανάγκης ενασχόλησης όλο και περισσότερο με το παιχνίδι αυτό για την ανταποδοτικότητα που προσφέρει.
Με αυτό τον τρόπο το παιδί από μικρή ηλικία μαθαίνει να «κερδίζει» με εύκολο τρόπο. Η εμφάνιση διαφημίσεων (popup)κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, ενισχύει την ανάγκη για πειραματισμό και εμπεριέχουν τον κίνδυνο ανάπτυξης παθολογικής ενασχόλησης. (WongI. JGambl Stud 2014).
Οι έφηβοι με παθολογική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια:
- Έχουν συχνά γονείς με δυσκολία διαχείρησης χρήσης με τα τυχερά παιχνίδια ή με άλλες μορφές εξαρτήσεων.
- Είναι πιο πιθανό να υπάρχουν δυσχερείς σχέσεις μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον.
- Συχνά, αρχίζουν για πρώτη φορά την ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια με τους γονείς τους.
- Συχνά, αντικαθιστούν ποιοτικές φιλίες και σχέσεις, με επιφανειακές σχέσεις με συνομηλίκους που παίζουν και αυτοί τυχερά παιχνίδια.
- Έχουν συμμαθητές με υπερβολική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια (Δ. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ και συν ΑΡΧΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 2014 ).
Διάγνωση διαταραχής τζόγου
Η Διαταραχή Τζόγου, σύμφωνα με το DSMV (APA, DSMV, 2013) χαρακτηρίζεται από την επίμονη και επαναλαμβανόμενη τζογαδόρικη και προβληματική συμπεριφορά που οδηγεί σε κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση, σε 12μηνη περίοδο τεσσάρων ή περισσοτέρων στοιχείων:
- Ανάγκη για να παίζει με ολοένα μεγαλύτερα χρηματικά ποσά προκειμένου να εξασφαλίζει την επιθυμητή συγκίνηση.
- Είναι ανήσυχος και ευερέθιστος όταν προσπαθεί να σταματήσει το τζόγο.
- Έχει κάνει ανεπιτυχείς προσπάθειες για τη διακοπή του τζόγου.
- Απορροφάται συχνά από το τζόγο (σκέφτεται πώς θα βρει χρήματα να ξαναπαίξει, πλάθει σχέδια για το πώς θα νικήσει τους αντιπάλους του).
- Καταφεύγει στο τζόγο σε κατάσταση στρες.
- Κάνει προσπάθεια να ξανακερδίσει τα χαμένα.
- Ψεύδεται ως προς τον βαθμό εμπλοκής του στο τζόγο.
- Έχει διακινδυνεύσει να χάσει μία σημαντική σχέση, εργασία, κ.λπ.
- Στηρίζεται σε άλλα άτομα για την εξασφάλιση των χρημάτων για να παίξει.
Γράφει η Ρέα Δουμανά – Σύμβουλος Ψ.Υγείας
e-psychology.gr
e-psychology.gr