Του Δημήτρη Χρυσόπουλου, Φιλόλογου
Με τις Πανελλήνιες να πλησιάζουν καθημερινά, το άγχος των υποψηφίων ολοένα και αυξάνει. Η αγωνία μπροστά στις εξετάσεις κορυφώνεται και τα ίδια εναγώνια ερωτήματα ανακύπτουν ξανά και ξανά.
Πώς θα γράψω καλά; Για το λόγο αυτό και φυσικά μέσα πάντα από τη φιλόξενη στήλη του «filologikos-istotopos.gr» θα επιχειρήσουμε να δώσουμε σήμερα ορισμένες συμβουλές για την Ιστορία Προσανατολισμού Γ’ Λυκείου που ευελπιστώ ότι θα μειώσουν αφενός το άγχος των μαθητών, αφετέρου θα αποδειχθούν πολύτιμο εργαλείο στο δύσκολο έργο τους. Σε κάθε περίπτωση στόχος πρέπει να είναι ο μαθητής να αγαπήσει το μάθημα και να διευκολύνει το καθημερινό διάβασμά του ώστε να οδηγηθεί πιο εύκολα στην επιτυχία!
Τα μυστικά της Ιστορίας της Γ’ Λυκείου
Αναντίρρητα Ιστορία δεν είναι μόνο τα κείμενα, τα ονόματα και οι χρονολογίες του σχολικού βιβλίου. Οι μαθητές της Γ’ Λυκείου (επικεντρώνω την προσοχή μου σε αυτούς λόγω Πανελληνίων) πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή σε παραθέματα, γελοιογραφίες, φωτογραφίες και ζωγραφικούς πίνακες, στατιστικά δεδομένα και εισαγωγές, αν θέλουν να κατανοήσουν πραγματικά την ιστορική συνέχεια και, συνεπώς, να αποδώσουν σωστά στις εξετάσεις. Η κριτική σκέψη είναι απόλυτο όπλο στο μάθημα αυτό, Ιστορία και παπαγαλία είναι απλά έννοιες ασύμβατες, παρότι χρειάζεται απομνημόνευση σε βασικές χρονολογίες, ονόματα και συνθήκες.
Οι ερωτήσεις των τελικών
εξετάσεων και πώς απαντάμε
Η πρώτη ομάδα ερωτήσεων περιλαμβάνει άσκηση με ορισμούς και άσκηση σωστού – λάθους ή αντιστοίχισης, που βαθμολογούνται συνολικά με 25 μονάδες και 2 ερωτήσεις ανάπτυξης που βαθμολογούνται με άλλες 25 μονάδες. Σύνολο 50 μονάδες (10/20).
Σύντομη ανάπτυξη ιστορικών όρων: Οι μαθητές πρέπει να απαντήσουν στη συγκεκριμένη ερώτηση, ανακαλώντας στη μνήμη τους το χωρίο του σχολικού βιβλίου στο οποίο αναφέρονται οι όροι που τους δίνονται. Καλό είναι να μη δίνουν κατευθείαν τον ορισμό, αλλά να γράφουν μια εισαγωγή 1-2 σειρών που θα κατατοπίζει τον αναγνώστη/βαθμολογητή και κυρίως θα τον προδιαθέτει θετικά στην αξιολόγησή του. Η εισαγωγή μπορεί να περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με τη χρονική περίοδο ή/και τα γεγονότα που προηγήθηκαν του ιστορικού γεγονότος, το οποίο καλούνται οι μαθητές να ορίσουν.
Ερωτήσεις Σωστού – Λάθους: Στις ερωτήσεις αυτές οι μαθητές καλούνται να αποφανθούν για το αν οι 5 (συνήθως) σε αριθμό προτάσεις που τους δίνονται είναι σωστές ή λανθασμένες. Η άσκηση αυτή είναι αρκετά απλή, αλλά απαιτεί πολύ καλή γνώση των πληροφοριών του σχολικού βιβλίου, καθώς η παραμικρή διαφοροποίηση, σε επίπεδο λέξεων ακόμη, από αυτό, μπορεί να οδηγήσει τον μαθητή σε λάθος απάντηση.
Ερωτήσεις αντιστοίχισης: Εδώ οι μαθητές καλούνται να αντιστοιχίσουν για παράδειγμα ιστορικά γεγονότα με τις χρονολογίες που συνέβησαν, ιστορικά πρόσωπα με τις πολιτικές που ακολούθησαν κ.ά. Ομοίως, όπως και στην ερώτηση Σωστού – Λάθους, οι μαθητές οφείλουν να γνωρίζουν πολύ καλά τις πληροφορίες του σχολικού βιβλίου και να προχωρήσουν με προσοχή στην αντιστοίχιση.
Επιλογικά, οι ερωτήσεις της Α ομάδας (Ορισμοί, Σωστό-Λάθος, Αντιστοίχιση) μοιάζουν απλές, αλλά ειδικά γι’ αυτό το λόγο απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή, μια και οι μαθητές, καθώς δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στις ερωτήσεις ανάπτυξης και τις πηγές, αν δεν είναι ιδιαιτέρως προσεκτικοί και σε αυτές τις ερωτήσεις, τα λάθη μπορεί να είναι πολλά και να τους κοστίσουν πολύτιμες μονάδες.
Ερωτήσεις ανάπτυξης: Οι ερωτήσεις αυτής της ομάδας ελέγχουν τις γνώσεις των μαθητών πάνω στις πληροφορίες του σχολικού βιβλίου, ζητώντας τους να δώσουν ανεπτυγμένες απαντήσεις. Θέλει προσοχή, καθώς σε αυτή την ομάδα ερωτήσεων δεν ελέγχεται η κριτική σκέψη των μαθητών, οπότε πληροφορίες που δεν απαντούν άμεσα στις ερωτήσεις δεν αξιολογούνται θετικά. Είναι σημαντικό ο μαθητής να διαβάσει προσεκτικά τις ερωτήσεις που του δίνονται και να ανατρέξει στο χωρίο του βιβλίου που απαντά στην αντίστοιχη ερώτηση. Ανάλογα με την ερώτηση ο μαθητής ίσως να χρειαστεί να συμπληρώσει την απάντηση και με πληροφορίες από διαφορετικά χωρία του σχολικού βιβλίου.
Σε κάθε περίπτωση, είναι πολύ σημαντικό οι μαθητές να διαβάζουν με απόλυτη προσοχή τις ερωτήσεις και με επίσης μεγάλη προσοχή να προσπαθήσουν να ανακαλέσουν στη μνήμη τους όλες τις πληροφορίες που απαντούν σε αυτές, προκειμένου να τις συμπεριλάβουν και στη δική τους απάντηση.
Πώς δουλεύω τις πηγές;
Η δεύτερη ομάδα ερωτήσεων περιλαμβάνει τις πηγές. Πρόκειται για 2 διαφορετικές ερωτήσεις με την καθεμία να περιλαμβάνει συνήθως 2-4 πηγές συνολικής έκτασης το πολύ 2 σελίδων. Εδώ οι μαθητές καλούνται να αξιοποιήσουν πέρα από τις ιστορικές γνώσεις τους και την κριτική ικανότητά τους, καθώς θα πρέπει όχι απλώς να παραθέσουν στην απάντησή τους τις πληροφορίες που απαντούν στις ερωτήσεις, αλλά να τις συνθέσουν, κάτι που προϋποθέτει την ουσιαστική κατανόηση των γεγονότων και των αιτιών τους. Αυτή η ομάδα ερωτήσεων βαθμολογείται με 50 μονάδες (10/20), 25 για κάθε μία από τις 2 ερωτήσεις.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους μπορούν οι μαθητές να απαντήσουν σε αυτή την ομάδα ερωτήσεων. Ένας είναι η αυτούσια παράθεση των πληροφοριών του σχολικού βιβλίου που απαντούν στην ερώτηση και έπειτα η παράθεση των αντίστοιχων πληροφοριών της πηγής ή το αντίστροφο. Αυτοί οι δύο τρόποι είναι σαφώς πιο εύκολοι για τους μαθητές απ’ ό,τι η σύνθεση των πληροφοριών σχολικού βιβλίου και πηγών. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι ο συνδυασμός της ιστορικής αφήγησης και των πληροφοριών των πηγών είναι μεν πολύπλοκος, αλλά όταν γίνεται σωστά, προδιαθέτει θετικά το βαθμολογητή στην αξιολόγησή του.
Συμπερασματικά η πλειονότητα των μαθητών, κατατάσσουν την Ιστορία στα δύσκολα μαθήματα μιας και – το σύστημα – απαιτεί απομνημόνευση και παπαγαλία. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να θυμόμαστε όμως πως η προσφορά και η αξία αυτού του μαθήματος είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η αξία της θα έλεγα πως συνοψίζεται στη φράση «κριτική σκέψη»…