Συνοπτικό διάγραμμα
της ιστορικής εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης
Η προεπαναστατική ποίηση (18ος αιώνας)
Κρητική Λογοτεχνία
|
Η επτανησιακή ποίηση (19ος αιώνας)
Ευρωπαϊκός Ρομαντισμός
|
Η μετεπαναστατική ποίηση (1830-1880)
Αθηναϊκός Ρομαντισμός
Παρνασσισμός
|
Η ποίηση στο μεταίχμιο δύο αιώνων (1880-1918)
Συμβολισμός
|
Η μεσοπολεμική ποίηση (1919-1944)
Μοντερνισμός
Υπερρεαλισμός
|
Η μεταπολεμική ποίηση (1945-2000)
Μετα-συμβολισμός, Μετα-υπερρεαλισμός
|
Βασικά χαρακτηριστικά της μοντέρνας ποίησης
Ο Νάσος Βαγενάς, στο μελέτημά του με τίτλο Για έναν ορισμό του μοντέρνου στην ποίηση (1984), προσδιορίζει τα βασικότερα χαρακτηριστικά της μοντέρνας ποίησης:- ο ελεύθερος στίχος,
- - η μεγάλη ανάπτυξη της δραματικότητας,
- - το καθημερινό λεξιλόγιο,
- - η σκοτεινότητα
- - το άλογο στοιχείο
Συγκριτικός πίνακας χαρακτηριστικών Παραδοσιακής και Μοντέρνας ποίησης
Παραδοσιακή ποίηση
|
Μοντέρνα ποίηση
|
Έμμετρος στίχος
Ποιητικό λεξιλόγιο
Στίξη κανονική
Διατήρηση των κοινών νοημάτων των λέξεων
Λογική ανάπτυξη του θέματος
Έλλογη νοηματική αλληλουχία
Τίτλος προϊδεαστικός, δηλωτικός του περιεχομένου
Λυρισμός
|
Ελεύθερος στίχος
Καθημερινό λεξιλόγιο
Ακανόνιστη στίξη
Πολυσημία, νέα νοηματική φόρτιση λέξεων- πρωτότυπη χρήση συμβόλων
Υποδήλωση ή απόκρυψη του θεματικού κέντρου
Δυσνόητη ποίηση-άλογο στοιχείο
Τίτλος προβληματικός, νοηματικά ανενεργός
Δραματικότητα
|
Γνωρίσματα των διαφόρων ρευμάτων στην ποίηση
Γνωρίσματα του Ρομαντισμού
Η πίστη στην απελευθερωτική και δημιουργική δύναμη της φαντασίας και του συναισθήματος
Η αποθέωση της ελευθερίας
Το πάθος και ο λυρισμός
Η τάση προς τον οραματισμό, την αναπόληση και τη νοσταλγία
Βαθιά εκτίμηση της ομορφιάς της φύσης και θέασή της ως πνευματικής δύναμης που παρακινεί σε υψηλές υπερβάσεις.
Η προτίμηση ορισμένων «σκηνικών», όπως φεγγαρόλουστων τόπων και θαλασσινών τοπίων κ.ά.
Ο χειμαρρώδης λόγος και ο πλούτος των εκφραστικών μέσων, ιδιαίτερα των εικόνων.
Γνωρίσματα του Παρνασσισμού
Η στροφή προς τον αρχαίο κόσμο
Η χαλιναγώγηση του πάθους και του συναισθήματος
Η έντεχνη επεξεργασία των στίχων, η προσεγμένη ομοιοκαταληξία και την ακρίβεια στην έκφραση (προσπάθεια ποιητών να δώσουν στα ποιήματά τους την ομορφιά ενός αρχαίου αγάλματος)
Ο ηχηρός και ρωμαλέος στίχος
Η προσπάθεια αποτύπωσης του εξωτερικού κόσμου
Η συμπύκνωση των νοημάτων.
Στην «παραδοσιακή» ποίηση (Ρομαντισμός, Παρνασσισμός)
Τα ποιήματα έχουν:
- Συγκεκριμένο θέμα και θεματικά μοτίβα, όπως πατρίδα, φύση, όραμα, έρωτας, θάνατος)
- Νοηματική αλληλουχία
- Μέτρο, ομοιοκαταληξία, στροφές
- Προσεκτικό λεξιλόγιο
- Λυρισμό και μουσικότητα
Γνωρίσματα του Συμβολισμού
Διακριτική και υποβλητική έκφραση συναισθημάτων
Ποιητικός ρεμβασμός,
Θολές και ακαθόριστες εικόνες,
Κλίμα μελαγχολίας και
Μουσικότητα του στίχου.
Γνωρίσματα του Μοντερνισμού
Η επιθυμία για απελευθέρωση της ατομικότητας του ανθρώπου
Η συνειρμική λειτουργία της μνήμης
Η ερμητικότητα, η σκοτεινότητα, η αφαίρεση και το δραματικό στοιχείο της γραφής.
Η ενσωμάτωση στο μοντέρνο ποιητικό λόγο ζωντανών στοιχείων της παράδοσης (ποιητικού ρυθμού, υιοθέτηση της γλώσσας της δημοτικής ποίησης κ.ά.)
Η συμφιλίωση του θέματος με την απόλυτη καθαρότητα της εικόνας.
Μια εγγενής μουσικότητα, που αναβρύζει απ’ ευθείας από τον ποιητικό λόγο.
Η χρήση μυθικών υπαινιγμών και αναφορών στο αρχαίο παρελθόν.
Η έμφαση στο τοπίο και στο φως
Η αναπόληση του παρελθόντος με ένα αίσθημα μελαγχολίας, που οφείλεται στο βάθεμα της αυτογνωσίας και στην αναζήτηση μιας αυθεντικής ζωής.
Η κυριαρχία της έννοιας του τραγικού, της τραγικής θεώρησης της ιστορίας.
Η επιλογή μορφικών ελευθεριών.
Γνωρίσματα του Υπερρεαλισμού
Συνειρμική σύνθεση σκηνών, όπως ακριβώς γίνεται στην κατάσταση του ονείρου.
Απουσία αισθητικής επεξεργασίας του στίχου
Απρόοπτο και ειρωνικό στοιχείο
Γλωσσικές ανατροπές
Καταγραφή μιας ψυχικής πραγματικότητας.
Οι λέξεις αποκτούν μια δική τους ακριβολογία και αυτοδυναμία και παραπέμπουν στο μυστικό κόσμο του ασυνειδήτου.
Εικονοπλαστική φαντασία
Υποτυπώδης στίξη
Αποθέωση των αισθήσεων
Στη μοντέρνα ποίηση - (Συμβολισμός, Μοντερνισμός, Υπερρεαλισμός)
- Το θέμα συχνά δεν είναι ένα και συγκεκριμένο
- Οι λέξεις «αποσυνδέονται» από το νόημά τους με τη χρήση μεταφορικού λόγου και συμβόλων
- Υπάρχει πολυσημία αλλά και ελλειπτικότητα
- Δεν υπάρχει πάντοτε λογικός ειρμός
- Συχνά έχουμε καταγραφή ελεύθερων συνειρμών και απελευθέρωση του υποσυνειδήτου
- Χρήση της φαντασίας και του ονείρου
- Οι λέξεις αποκτούν δυναμική παρουσία
- Γίνεται μεγαλύτερη χρήση εικόνων, που διακρίνονται από εκφραστική τόλμη.
