Πρόκειται για ιστορική φράση που ο Θηβαίος ολιγάρχης και συνεργάτης των Σπαρτιατών Αρχίας (κατ' άλλους ο Φοιβίδας) είπε σε αγγελιαφόρο που του έφερνε ειδοποίηση για δημοκρατική συνωμοσία εναντίον του. Εκείνη τη στιγμή διασκέδαζε σε συμπόσιο, το ίδιο βράδυ δολοφονήθηκε.Η σπαρτιατική φρουρά διώχθηκε από την πόλη (379 π.Χ.).
Η φράση έμεινε από τότε να συμβολίζει ειρωνικά πως δεν πρέπει ποτέ να αναβάλουμε τις υποχρεώσεις μας, γιατί μπορεί να μας στοιχίσει ακριβά.
Το "ες" είναι τύπος της αιολικής διαλέκτου για το "εις", αφού αυτή μιλούσαν οι αρχαίοι Βοιωτοί. Επομένως, γραμματικά το να πούμε "εις αύριον τα σπουδαία" δεν είναι εσφαλμένο. Ωστόσο, η ιστορική φράση ειπώθηκε με την πρόθεση ες, αφού έτσι ήταν η διάλεκτος.
Περισσότερα γλωσσικά ζητήματα εδώ.