Η παραγωγή γραπτού λόγου είναι ένα αρκετά δύσκολο κομμάτι και ιδιαίτερα για τα παιδιά με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι σχεδόν ακατόρθωτο χωρίς τις απαραίτητες ενέργειες από την πλευρά του εκπαιδευτικού. Πολύ συχνά οι μαθητές με ΔΕΠΥ κουβαλούν την ταμπέλα του προβληματικού μαθητή και παρακολουθούν προγράμματα ειδικής εκπαίδευσης στα τμήματα ένταξης. Προσωπικά, αν και θεωρώ το τμήμα ένταξης πολύ σημαντικό για κάποιους μαθητές, πιστεύω ότι τα παιδιά με ΔΕΠΥ τα στιγματίζει χωρίς να προσφέρει ιδιαίτερα. Κι αυτό γιατί η φύση των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν αυτά τα παιδιά είναι τέτοια, που απαιτεί συνεχή προσπάθεια από το δάσκαλο μέσα στην τάξη. Αν και οι εγκέφαλοι αυτών των μαθητών λειτουργούν διαφορετικά, οι μελέτες αποδεικνύουν ότι αυτό δεν τους αποκλείει από το να είναι ιδιαίτερα ευφυείς. Αυτό σημαίνει ότι οι δάσκαλοι θα πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στο να βοηθήσουν τους μαθητές να ανακαλύψουν τις δυνατότητές τους και να διαχειριστούν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στη μαθησιακή διαδικασία.
Σε ότι αφορά την παραγωγή γραπτού λόγου, το κάθε βήμα παρουσιάζει συγκεκριμένες δυσκολίες γι'αυτά τα παιδιά. Παρακάτω ακολουθούν μερικές πρακτικές συμβουλές προκειμένου οι δάσκαλοι να ενθαρρύνουν, να παρακινήσουν και να εστιάσουν την προσοχή των μαθητών τους στη γραπτή διαδικασία.
1) Δυσκολία συγκέντρωσης στην παραγωγή γραπτού λόγου
Οι έρευνες αποδεικνύουν ότι διάσπαση προσοχής δε σημαίνει λιγότερη ευφυία, αλλά δυσκολία στον έλεγχο των συναισθημάτων, στο να διατηρήσουν τα κίνητρά τους και να οργανώσουν τη σκέψη τους. Έτσι το πρώτο καθήκων των δασκάλων είναι να διδάξουν τους μαθητές να εστιάζουν αρκετά στην παραγωγή γραπτού λόγου.
Λύση: Δώστε ξεκάθαρες, συνοπτικές οδηγίες
Όταν αναθέτετε ένα οποιοδήποτε πρότζεκτ να είστε ακριβής και ξεκάθαροι σχετικά με το τι περιμένετε. Μην αφήνετε πολλά περιθώρια για ερμηνείες. Αντί για μια έκθεση με θέμα "Γράψε για ένα αστείο περιστατικό", συμπεριλάβετε οδηγίες όπως:
- Σκέψου ποιά ήταν η τελευταία φορά που αισθάνθηκες χαρούμενη/ος.
- Περιέγραψε τους λόγους της χαράς σου.
- Τι ακριβώς σε έκανε να νιώσεις χαρούμενη/ος;
- Με τι μπορεί να συγκριθεί αυτό το συναίσθημα;
Κάντε σαφές ότι κάθε μαθητής πρέπει να έρθει σ'εσάς κατευθείαν σε περίπτωση που έχει κάποια απορία. Σχεδιάστε να έχετε έξτρα χρόνο να επανεξετάσετε τις οδηγίες με κάθε μαθητή έναν προς έναν, καταγράφοντας σύντομες οδηγίες κατά τη διάρκεια.
2) Δυσκολία να οργανώσουν τις σκέψεις στο χαρτί
Πολλές μελέτες έχουν βρει ότι οι μαθητές με ΔΕΠΥ πασχίζουν να οργανώσουν τις σκέψεις τους και να ανακαλέσουν πληροφορίες. Αυτοί οι μαθητές μπορούν συχνά να μιλούν καλά και να εξηγούν τις σκέψεις τους προφορικά, αλλά όχι γραπτά.
Λύση: Οργανώστε τους από την αρχή
Ξεκινήστε κάθε πρότζεκτ με ένα απλό σύστημα σημειώσεων. Δώστε στους μαθητές την ελευθερία να κρατήσουν τις δικές τους σημειώσεις και αναθεωρείστε τες μαζί αν είναι δυνατόν. Πείτε στους μαθητές να δώσουν μεγάλη προσοχή στην αρχειοθέτηση αυτών των σημειώσεων με τέτοιο τρόπο που θα κάνει την αποθήκευση και την ανάκτηση απλή.
Για να βοηθήσετε τους μαθητές να καταλάβουν πώς να οργανώσουν τις γραπτές τους σκέψεις διδάξτες τους πώς να φτιάχνουν σχεδιαγράμματα. Ένα εύχρηστο σχεδιάγραμμα για ένα κείμενο μπορεί να συμπεριλαμβάνει τα κύρια ουσιαστικά, ρήματα και επίθετα, καθώς και χρήσιμες φράσεις για κάθε παράγραφο. Μερικές εισαγωγικές και μεταβατικές φράσεις θα ήταν επίσης εύχρηστες. Κάτι άλλο που μπορείτε να κάνετε είναι να τους δώσετε εσείς τον πρόλογο και τον επίλογο και να βάλετε τους μαθητές να γράψουν τα υπόλοιπα μόνοι τους.
3) Δυσκολία να διατηρήσουν την προσοχή τους σε μία μόνο δραστηριότητα
Το ΔΕΠΥ μπορεί να το κάνει δύσκολο για τους μαθητές να εστιάσουν σε μακροπρόθεσμους στόχους, πράγμα το οποίο οδηγεί σε φτωχή προσοχή και συγκέντρωση όταν η δραστηριότητα απαιτεί εργασία για παρατεταμένο χρόνο.
Λύση: Καθορίστε μικρά, διαχειρίσιμα βήματα κάθε φορά
Καθώς το να ολοκληρώσουν ένα μεγάλο κείμενο παίρνει πολύ χρόνο, μπορείτε να το κόψετε σε μικρότερα, εύκολα διαχειρίσιμα κομμάτια που μπορούν να δουλευτούν εκ περιτροπής. Κάθε κομμάτι μπορεί να ελέγχεται χωριστά αν το επιτρέπει ο χρόνος. Το να διαχειρίζονται κάθε κομμάτι σαν ξεχωριστό ζήτημα θα αποτρέψει τους μαθητές από το να νιώσουν ότι πνίγονται.
4)Δυσκολία να αντιμετωπίσουν τα χρονικά όρια
Τα χρονικά όρια αποθαρρύνουν τους μαθητές με ΔΕΠΥ, καθώς δουλεύουν πιο αργά πάνω σε αυτά που τους ανατίθενται από τους συμμαθητές τους, συχνά διασπώνται και έχουν την τάση να χρονοτριβούν.
Λύση: Επιτρέψτε την αργοπορία
Επιτρέψτε στους μαθητές να κάνουν ένα διάλειμμα για επιπλέον έρευνα, καταιγισμό ιδεών ή άλλες δραστηριότητες που δίνουν ποικιλία στην εργασία τους, ενώ παράλληλα εστιάζουν στο τελικό αποτέλεσμα.
5) Ζητήματα ορθογραφίας και συλλαβισμού
Οι μαθητές με ΔΕΠΥ έχουν μεγάλη δυσκολία στο κομμάτι του συλλαβισμού και της ορθογραφίας. Το πιο κοινό ζήτημα είναι οι αντιστροφές και οι παραλήψεις γραμμάτων, λέξεων και φράσεων. Οι μαθητές μέσα στο ίδιο κείμενο μπορεί να γράφουν την ίδια λέξη με διαφορετικό τρόπο κάθε φορά. Γι'αυτό θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή.
Λύση: Ενθαρρύνετε τη χρήση λεξικών
Όταν ελέγχετε και βαθμολογείτε τη δουλειά του μαθητή, υπογραμμίστε τα λάθη ορθογραφίας, συλλαβισμού και γραμματικής με διαφορετικό χρώμα κάθε φορά έτσι ώστε οι μαθητές να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στις λανθασμένες λέξεις και να θυμηθούν το σωστή παραλλαγή. Αν δε μπορούν μόνοι τους, όχι μόνο επιτρέπεται αλλά επιβάλλεται η χρήση του λεξικού.
6) Ζητήματα τελικής επεξεργασίας του κειμένου
Οι μαθητές με ΔΕΠΥ μπορεί να αντιμετωπίζουν προβλήματα κατά τη διάρκεια της τελικής επεξεργασίας της δουλειάς τους. Μέχρι εκείνη την ώρα θα έχουν διαβάσει και αναθεωρήσει το γραπτό τους πολλές φορές και ίσως να μη δώσουν προσοχή στα λάθη.
Λύση: Διδάξτε τους να ελέγχουν το γραπτό τους βήμα βήμα.
Πάρτε ένα εύκολο πρότυπο σαν παράδειγμα και δείξτε στους μαθητές πώς κάνουμε τον τελικό έλεγχο του γραπτού μας. Εξετάστε λεπτομερώς τη διαδικασία της επεξεργασίας αργά, εξηγώντας το γιατί πίσω από κάθε αλλαγή ειδικά όταν πρόκειται για γραμματικά θέματα. Ανέθεσε στους μαθητές το καθήκον να ελέγχουν ο ένας το κείμενο του άλλου, έτσι ώστε όταν ελέγχουν το δικό τους τελικό κείμενο, να ξέρουν που πρέπει να δώσουν προσοχή και για ποια κοινά λάθη να ψάξουν.
Αντιμετωπίζοντας ξεχωριστά τις προκλήσεις που παρουσιάζουν οι μαθητές με ΔΕΠΥ θα τους βοηθήσετε να βρουν τρόπους να διαχειριστούν την κατάστασή τους αποτελεσματικά και γιατί όχι να τη χρησιμοποιήσουν προς όφελός τους. Η μοναδική τους οπτική γωνία μπορεί να διοχετευτεί στη δημιουργική γραφή, στην εύρεση νέων λύσεων στα προβλήματα και περισσότερο απ'όλα στο να βρουν, να ανακαλύψουν, ακόμα και να υπερβούν τους στόχους τους και να εκπληρώσουν στο έπακρο τις δυνατότητές τους.
Οι παραπάνω οδηγίες λειτουργούν σε κάθε παιδί και όχι μόνο στους μαθητές με ΔΕΠΥ. Σίγουρα κάποιοι μαθητές μπορούν να γράφουν εξαιρετικά χωρίς να τους διδάξει κανείς τίποτα. Το να μπορεί όμως ένας δάσκαλος να διδάσκει αποτελεσματικά μαθητές με δυσκολίες είναι το μεγάλο στοίχημα και αυτό που θα τον κάνει πραγματικά καλό δάσκαλο. Δεν είναι πάντα εύκολο, αλλά αξίζει να προσπαθούμε για το καλύτερο.
Το παραπάνω άρθρο το μετέφρασα και το προσάρμοσα στην ελληνική πραγματικότητα.
Φυσικά παραθέτω και το αρχικό άρθρο για όποιον ενδιαφέρεται: