Η απόφαση να κάνεις παιδί είναι πραγματικά βαρυσήμαντη. Αποφασίζεις ν’ αφήσεις την καρδιά σου να κυκλοφορεί έξω από το σώμα σου για πάντα.
Elizabeth Stone, Αμερικανίδα συγγραφέας
Η συμπεριφορά των γονέων είναι προφανές πώς συνδέεται άμεσα με την εξέλιξη των παιδιών. Είναι λοιπόν δεδομένο πως η οικογένεια σαν κοινωνική δομή διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στον τρόπο που αντιλαμβάνονται τα παιδιά τον κόσμο, στον τρόπο που διαμορφώνουν συναισθήματα και εξωτερικεύουν συμπεριφορές.
Συνεπώς τα παιδιά αυτονόητα νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια, εμπιστοσύνη και αυτοπεποίθηση όταν μεγαλώνουν και αναπτύσσονται σε ένα οικογενειακό και φροντιστικό περιβάλλον, στο οποίο οι δύο γονείς δεν βρέθηκαν μαζί για να κάνουν πρώτα παιδιά, αλλά ερωτεύτηκαν, αγαπήθηκαν και τα παιδιά ήρθαν ως «καρπός». Η σχέση του ζευγαριού προηγείται της σχέσης των γονέων με τα παιδιά τους.
Ψυχικά πρότυπα
«Η κλινική εμπειρία αποδεικνύει πως η συμπεριφορά των παιδιών και η ψυχική τους κατάσταση επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις συνήθειες, την καθημερινότητα, και τα ερεθίσματα που παίρνουν από τους γονείς τους. Έχει αποδειχθεί μάλιστα ότι το γονεϊκό άγχος και η πίεση προκαλούν μεταβολές ψυχολογικές και οργανικές στα παιδιά», αναφέρει ο κ. Δημήτρης Κούκης, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπευτής Παιδιών, Εφήβων και Οικογένειας.
Επίσης, σύμφωνα με τον κ. Κούκη, έρευνες έχουν δείξει ότι το έντονο στρες των γονέων στα τέσσερα πρώτα χρόνια του παιδιού έχει επίπτωση και στην ανάπτυξη και στην ενήλικη ζωή του. Παρομοίως, παιδιά που έχουν μεγαλώσει με γονείς υπερβολικά αυστηρούς ή υπερπροστατευτικούς έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν διαταραχές άγχους στην εφηβική ή ενήλικη ζωή τους. Επίσης, ο ισχυρός δεσμός μεταξύ των γονέων αποτελεί το πιο σημαντικό θεμέλιο για την υγιή ψυχική ανάπτυξη και υγεία των παιδιών, αλλά και την καλύτερη κοινωνική τους προσαρμογή.
«Άνδρες και γυναίκες που είναι ικανοποιημένοι από τον εαυτό τους και με τον σύντροφό τους μπορούν και μεγαλώνουν πιο υγιή ψυχικά παιδιά. Αντιστρόφως ζευγάρια με πολλές γονεΪκές συγκρούσεις θα χαρίσουν στα παιδιά τους αρνητικά ερείσματα και αποτελούν αρνητικά πρότυπα μίμησης. Τους οδηγούν σε προβλήματα προσαρμογής στις σχέσεις τους με τους συνομηλίκους, προβλήματα συμπεριφοράς και δυσκολίες προσαρμογής σε ένα νέο περιβάλλον», επισημαίνει ο ειδικός.
Τα παιδιά αυτά είναι τα λεγόμενα «δύσκολα» παιδιά. Παρουσιάζουν επιθετική ή προκλητική συμπεριφορά, χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος και η πορεία του χρόνου δείχνει πώς τέτοια παιδιά εμπλέκονται χωρίς να είναι η επιλογή τους, σε κακοποιητικές σχέσεις. Δηλαδή, σχέσεις με υπερβολική ζήλεια, με λεκτική και ψυχολογική κακοποίηση, σχέσεις με έντονο το στοιχείο της υποτίμησης και της προσβολής, σχέσεις όπου υπάρχει η ανόητη πεποίθηση ότι μετά από ένα άσχημο καυγά γίνεται καλύτερο σεξ.
Τα «καμπανάκια» στη συμπεριφορά του παιδιού
Στην πρώτη σχολική ηλικία οι επιπτώσεις στον ψυχισμό του παιδιού μπορεί να είναι δυσδιάκριτες, όμως μεταγενέστερα τα πράγματα γίνονται πιο ξεκάθαρα: δυσκολία στην κοινωνικοποίηση, αδικαιολόγητη έλλειψη συγκέντρωσης στα μαθήματα, εκρήξεις θυμού, ακραίες συμπεριφορές χαράς ή θλίψης οι οποίες στην πορεία διογκώνονται και κρύβονται πίσω από διαφορετικές συμπεριφορές, εξάρτηση από Η/Υ και παιχνίδια, υπερβολική ενασχόληση με κάποιο παιχνίδι ή με κάποια ασχολία και κάποια ροπή προς τη χρήση ουσιών. Όλα αυτά αποτελούν σημάδια πως από πίσω υπάρχει κάτι βαθύτερο.
Κατάθλιψη και λοιπές ψυχικές διαταραχές
Σε περιπτώσεις ψυχικής διαταραχής του γονέα, το παιδί έχει περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσει παρόμοια ή άλλη ψυχική διαταραχή. Σε αυτό παίζει σημαντικό ρόλο και η κληρονομικότητα, η οποία πυροδοτείται από τις συνθήκες: μπορεί να είναι η εφηβεία ή μια δυσκολία στη φοιτητική ζωή ή ένας χωρισμός.
Η κατάθλιψη συγκεκριμένα στον γονιό, μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση συμπτωμάτων και στα παιδιά η οποία ξεκινά από μεγάλη διάθεση μελαγχολίας, ή από απαισιοδοξία ή μια καταθλιπτική συμπεριφορά και οδηγεί στην εκδήλωση κλινικής κατάθλιψης. Αντίστοιχα, όταν υπάρχει αγχώδης διαταραχή στον πατέρα ή τη μητέρα, συναισθήματα αποτυχίας, φόβου και χαμηλής αυτοπεποίθησης στα παιδιά είναι πολύ συνηθισμένη.
Αξίζει να σημειώσουμε πώς όσο πιο αργά εμφανιστεί η πάθηση στον γονιό, τόσο μικρότερη είναι και η επίδραση στο παιδί. Ως έφηβος είναι πιο θωρακισμένος και έχει μεγαλύτερες αντιστάσεις, ενώ έχει εκτεθεί λιγότερο σε αρνητικά ερεθίσματα άρα μπορεί πιο εύκολα με τη βοήθεια κάποιου ειδικού ή προσώπου της οικογενείας να το διαχειριστεί σωστά.
«Πρέπει να είμαστε ως γονείς πιο μεγάλοι και πιο σπουδαίοι από τα προβλήματά μας», τονίζει ο κ. Κούκης και προσθέτει: «Να μην επιτρέπουμε στα παιδιά μας να είναι θύματα της δικής μας αδυναμίας. Τα παιδιά είναι ευαίσθητα και έχουν τεράστια τάση να μιμούνται γονεϊκές συμπεριφορές, επομένως για να ακούσουμε και να βοηθήσουμε τα παιδιά μας θα πρέπει πρώτα να ακούσουμε και να φροντίσουμε τον εαυτό μας και την σχέση μας, ώστε αυτό να περάσει και στην επόμενη γενιά».