Δεν μιλάμε για το άγχος αποχωρισμού που συνοδεύει συνήθως τα …πρωτάκια στην είσοδό τους στο σχολείο τις πρώτες μέρες. Μιλάμε για τα παιδιά που παρουσιάζουν δυσκολία στην προσαρμογή τους στο περιβάλλον του σχολείου, εμφανίζοντας ακόμη και σωματικές ενοχλήσεις.
Μιλάμε για παιδιά που δεν μπορούν να σηκωθούν από το κρεβάτι, όχι γιατί είναι …τεμπέλικα ή απλά θέλουν να κοιμηθούν παραπάνω ή να αποφύγουν τη συγκεκριμένη σχολική μέρα, προφασιζόμενα ασθένεια, που περνάει με το μαγικό φάρμακο «κάτσε σπίτι». Μιλάμε για παιδιά που υποφέρουν από Σχολική Φοβία. Ναι, καλά διαβάσατε, υπάρχει και αυτού του είδους η φοβία.
Ίσως βέβαια σκεφτείτε, πως όλα τα έχουμε αναγάγει σε φοβίες, προβλήματα, ψυχολογικά, ενώ τα προηγούμενα χρόνια θεωρούσαμε πως ένα παιδί μπορεί να είναι αδιάφορο, απείθαρχο, τεμπέλικο, «να μην του αρέσουν ή να μην παίρνει τα γράμματα». Σήμερα, με την ψυχολογία να εξελίσσεται όλο και περισσότερο, υπολογίζουμε πως τα παιδιά με σχολική φοβία αγγίζουν το 80% του συνόλου, ενώ μπορεί σε κάποια φάση, οποιοδήποτε παιδί να αναπτύξει μία τέτοιου είδους φοβία για κάποιο χρονικό διάστημα.
Τι είναι η Σχολική Φοβία;
Πρόκειται για μία φοβία, έναν αδικαιολόγητο δηλαδή έντονο φόβο και προσπάθεια αποφυγής του φοβικού αντικειμένου – το σχολείο. Έτσι το παιδί, προφασίζεται διάφορα με σκοπό να αποφύγει το σχολικό περιβάλλον και να μείνει στο σπίτι. Σκεφτείτε μία δική σας φοβία, που μπορεί να σας φαίνεται γελοία, αλλά παρόλα αυτά αποφεύγεται με οποιοδήποτε τρόπο αυτό που σας την προκαλεί. Το ίδιο κάνει και το παιδί σας, μάλιστα και εκείνο δεν μπορεί να το εξηγήσει με λογικά επιχειρήματα.
Ποια είναι συνήθως η συμπτωματολογία;
Συνήθως, το παιδί ξυπνάει με αίσθημα αγωνίας που όσο πλησιάζει η ώρα για να πάει στο σχολείο εντείνεται περισσότερο, ενώ τις μέρες που δεν έχει σχολείο, είναι πιο χαλαρό. Την ονομάζουμε σχολική φοβία, αλλά στην ουσία δεν είναι ότι φοβάται το σχολείο αλλά την απομάκρυνση από το σπίτι. Έτσι, για να το αποφύγει, προφασίζεται διάφορες δικαιολογίες.
Σε ποια παιδιά εμφανίζεται πιο συχνά;
Έρευνες έδειξαν ότι τα παιδιά της α’ και β’ δημοτικού είναι πιο ευάλωτα, κυρίως κορίτσια, μοναχοπαίδια ή πρώτα στη σειρά γέννησης ή ακόμα και τελευταία. Ίσως έχει να κάνει με τη μητρική υπερπροστασία όπως θα δούμε και παρακάτω.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του;
Πρόκειται κυρίως για ένα παιδί πιο κλειστό και ντροπαλό, πιο «μαζεμένο» που δυσκολεύεται στις αλλαγές, εφόσον και η ικανότητα προσαρμοστικότητας είναι χαμηλή. Θέλει να νιώθει ασφάλεια και γι αυτό τον λόγο του αρέσει να ελέγχει καταστάσεις. Βέβαια, δεν αποκλείεται και εξωστρεφή παιδιά με αγχώδες υπόβαθρο να εμφανίσουν τη φοβία αυτή. Το άγχος τους νιώθουν να τα ξεπερνάει και οι σκέψεις διαδέχονται η μία την άλλη: «Πως θα είναι εκεί; Πως θα με δει ο δάσκαλος και οι συμμαθητές μου; Θα τα πάω καλά στα μαθήματα;»
Συμπερασματικά, θα λέγαμε λοιπόν πως το άγχος είναι αυτό που κρύβεται κάτω από τη διαταραχή αυτή με διάφορες προεκτάσεις, όπως ακόμα και το άγχος αποχωρισμού από τη μητέρα, όταν το παιδί δεν έχει καταφέρει να ανεξαρτητοποιηθεί από εκείνη. Όταν μάλιστα, η μητέρα είναι υπερπροστατευτική, καταλαβαίνουμε ότι δεν του έχει αφήσει χώρο να αναπτυχθεί και το κρατάει μονίμως κάτω από τις φτερούγες της, κρυμμένο, χωρίς να του επιτρέπει να δυναμώσει τα δικά του φτεράκια και να πετάξει μακριά της. Επίσης, μία μαμά γεμάτη άγχος, ανασφάλειες και δικές της φοβίες, μπορεί εύκολα να τις περάσει και στο παιδί της, που ανησυχεί να την αφήσει μόνη.
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου το παιδί προσπαθεί – χωρίς να το καταλαβαίνει – να τραβήξει την προσοχή πάνω του, όταν οι γονείς τσακώνονται μεταξύ τους, για να απασχοληθούν μαζί του και να πάψουν να καυγαδίζουν. Υπάρχει δηλαδή, ένα δευτερογενές όφελος, που ενισχύει την προβληματική αυτή κατάσταση μέσα από μία χειριστική παιδική φοβική συμπεριφορά. Γενικότερα, οι κακές σχέσεις στην οικογένεια που περιλαμβάνουν ακόμα και την αδιαφορία, εξαρτητικές συμπεριφορές ή και παθητικότητα, η έλλειψη έκφρασης και επικοινωνίας, μπορούν να θεωρηθούν αιτίες.
Ένα κλειστό οικογενειακό περιβάλλον όπου δεν έρχεται κόσμος στο σπίτι ή ακόμα και όταν το παιδί το ίδιο δεν έχει καταφέρει να έχει φίλους και να αναπτύξει τη δική του κοινωνικότητα.
Ένα κλειστό οικογενειακό περιβάλλον όπου δεν έρχεται κόσμος στο σπίτι ή ακόμα και όταν το παιδί το ίδιο δεν έχει καταφέρει να έχει φίλους και να αναπτύξει τη δική του κοινωνικότητα.
Μπορεί να έχουν υπάρξει αλλαγές στο περιβάλλον του (αλλαγή σχολείου, τόπου διαμονής, διαζύγιο γονιών, θάνατος αγαπημένου προσώπου, ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας στο ίδιο ή σε μέλος της οικογένειας…)
Τέλος, μπορεί κάποιο γεγονός να έχει συμβεί στο σχολείο και να θέλει απλά να το αποφύγει.
Τι μπορώ να κάνω για να το βοηθήσω;
Όποια και να είναι η αιτία, προσπαθήστε με τρόπο να το κάνετε να σας μιλήσει, να το ακούσετε, να το καταλάβετε. Μπορεί και εκείνο να μην ξέρει τι του φταίει. Μην το αποπάρετε και μην το μαλώσετε γιατί το μόνο που θα καταφέρετε θα είναι να επιδεινώσετε την κατάσταση. Μην ξεχνάτε, πως και εκείνο υποφέρει.
Συνεργαστείτε με τον εκπαιδευτικό, ζητήστε να μάθετε πληροφορίες, αν έχει συμβεί κάτι στο σχολείο, με τα μαθήματα, πως συμπεριφέρεται εκεί…
Αναζητήστε τη βοήθεια ειδικού αν δείτε ότι κρατάει μέρες και δεν το ξεπερνάει. Μην θεωρήσετε πως θα το αναγκάσετε με το ζόρι να επιστρέψει στις σχολικές υποχρεώσεις. Θέλει τρόπο, που ο ειδικός γνωρίζει για να μην τραυματιστεί η ψυχούλα του και να σας βοηθήσει και εσάς στην αντιμετώπιση…
Μαρίνα ΜόσχαΨυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας
Περισσότερες συμβουλές εδώ.