Μη λογοτεχνικό κείμενο
Όταν το άχθος γίνεται ευλογία
«...Ευτυχία κι εργασία». Ίσως φέτος είναι η πρώτη χρονιά έπειτα από καιρό, που οι άνθρωποι, πηγαία, δίνουν κι αυτή την ευχή. Κι όχι μόνο γιατί περνάμε δύσκολες μέρες, αλλά και γιατί λίγο λίγο συνειδητοποιούμε το πόσο η κοινωνική διάσταση της εργασίας άλλαξε.
Ιστορικά ξεκίνησε από το περιθώριο της οικονομίας, μετά κατέλαβε το κέντρο της και σήμερα πάλι περιθωριοποιείται. Η εργασία, η οποία εδώ και ενάμιση αιώνα αποτελεί το συστατικό στοιχείο της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας του ατόμου, άρχισε να απαξιώνεται, να αποπροσωποποιείται. Να γίνεται πάλι, όπως τον 19ο αιώνα, εμπόρευμα. Σε αντίθεση με κάθε έννοια κοινωνικής ευημερίας και προόδου. Μαύρη εργασία: 1,1 εκατ. εργαζόμενοι στην Ελλάδα, σε σύνολο 4,5 εκατομμυρίων, δεν υπάρχουν για την πολιτεία, το 38% των εργοδοτών δεν δηλώνει τους υπαλλήλους του - σε 8 δισ. ευρώ αποτιμάται η εισφοροδιαφυγή. Δουλειές του ποδαριού (το 40% των εργαζομένων στην Ε.Ε. παλινδρομούν μεταξύ ανεργίας, προσωρινής και μερικής απασχόλησης). Δύο και τρεις δουλειές (για πάνω από το 20% των Ελλήνων εργαζομένων) δεν αφήνουν κανένα περιθώριο για προσωπική ζωή. Εξειδικευμένα επαγγέλματα αφαιρούν από τους νέους τη δυνατότητα να μεταπηδήσουν από τη μια συναφή δουλειά στην άλλη. Επιχειρήσεις μετακινούνται σε χώρες με φθηνότερα εργατικά χέρια με δραματικές συνέπειες για τους εργαζομένους κ.ο.κ.
Σήμερα δεν λαμβάνεται υπόψη το κοινωνικό κόστος των οικονομικών αποφάσεων, το τίμημα που πληρώνουμε ως κοινωνία σε ασθένειες, αλκοολισμό, αυτοκτονίες, δολοφονίες, κατανάλωση ναρκωτικών, βία μέσα στην οικογένεια. Σε μια εποχή όπου επιδιώκεται όσο τίποτε άλλο η μείωση του εργασιακού κόστους (την τελευταία 20ετία έχει μειωθεί κατά 27%), δεν λαμβάνεται υπόψη ότι οι μικρές κοινωνικές «λεπτομέρειες» τελικά έχουν πολύ υψηλό κοινωνικό και οικονομικό κόστος.
Υπάρχει μια μονόπλευρη «διευθέτηση». Λίγα εις βάρος των συμφερόντων της αγοράς, πολλά εις βάρος των εργαζομένων. Το κέρδος είναι ολοένα και πιο ασυμβίβαστο με την υγεία, τον πολιτισμό, την επιβίωση. Κάποτε, όλα τα οικονομικά μεγέθη - παραγωγή, απασχόληση, μισθοί, δημόσιες δαπάνες, φόροι - διέπονταν από μια κοινή λογική, κινούνταν προς την ίδια κατεύθυνση. Εδώ και καιρό αυτή η ισορροπία διαταράχθηκε. Τα δεδομένα άλλαξαν δραματικά με την παγκόσμια επέκταση της αγοράς και την τεχνολογική επανάσταση, την κρίση στην παιδεία, τη ραγδαία επέκταση των ιδιωτικών αγαθών εις βάρος των δημόσιων, τη διακίνηση όχι μόνο των κεφαλαίων αλλά και της εργασίας (ενοικιαζόμενοι υπάλληλοι, μετανάστες - 200 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε μια χώρα διαφορετική από αυτήν που γεννήθηκαν, σε 30 χρόνια θα φτάσουν το ένα δισεκατομμύριο). Αυτή η βίαιη απορρύθμιση υποβάθμισε την εργασία σε κάτι άλλο από αυτό που είναι - μοχλός ζωής και δημιουργίας.
Καμία παράμετρος, κανένας δείκτης -από το πλήθος όσων έχουν οριστεί για να μετρούν την οικονομική ευημερία μας- δεν ερευνά τα βάθη της ψυχής, την προσωπική ευτυχία. Και όμως, οι ανθρώπινες συνθήκες εργασίας είναι που μας κρατούν υγιείς κι ευτυχείς (έρευνες έδειξαν ότι οι εργαζόμενοι οι οποίοι αδικούνται στη δουλειά τους εμφανίζουν υψηλή αρτηριακή πίεση και στεφανιαία νόσο).
Και όχι μόνο. Η ψυχή που βάζουμε στη δουλειά και η ικανοποίηση που παίρνουμε από αυτήν είναι ακριβώς που ανατροφοδοτούν και απογειώνουν την εργασία, μεταμορφώνοντας το άχθος σε ευλογία.
Τασούλα Καραϊσκάκη, εφημερίδα «Η Καθημερινή», 03/01/2010
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε. (90- 110 λέξεις)
Β.1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το κείμενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη:
α. Η εργασία σήμερα απαξιώνεται, αποπροσωποποιείται, γίνεται και πάλι εμπόρευμα, όπως κατά το 19ο αιώνα.
β. Οι νέοι συχνά αδυνατούν να αλλάξουν επάγγελμα εξαιτίας της εξειδίκευσης.
γ. Στις μέρες μας, επιδιώκεται με κάθε τρόπο η αύξηση του εργασιακού κόστους.
δ. Η τεχνολογική εξέλιξη είναι ένας από τους παράγοντες που άλλαξαν τα εργασιακά δεδομένα στο πλαίσιο της σύγχρονης εποχής.
ε. Οι συνθήκες εργασίας σπάνια συνδέονται με την ψυχική και κλινική υγεία των εργαζομένων.
Β.2. Ποιος είναι ο κυρίαρχος τρόπος πειθούς στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου; («Ιστορικά ξεκίνησε... για τους εργαζομένους κ.ο.κ.»). Να καταγράψετε ένα μέσο με το οποίο αυτός υλοποιείται.
Β.3. Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος του κειμένου «ευτυχία... άλλαξε»;
Β.4. ευημερίας, συνέπειες, τίμημα, ισορροπία, δραματικά: Να γράψετε μία συνώνυμη για κάθε μία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.
Γ. Η διασφάλιση της ποιοτικής μας διαβίωσης- μέσω της εργασίας- αποτελεί αναπόδραστη ανάγκη των καιρών μας. Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η προσφορά της εργασίας στο άτομο και την κοινωνία; Να συντάξετε ένα κείμενο δοκιμιακού τύπου, στο οποίο θα αναπτύξετε τις απόψεις σας (250-300 λέξεις)
Κώστας Καρυωτάκης, Δημόσιοι υπάλληλοι
Οι υπάλληλοι όλοι λιώνουν και τελειώνουν
σαν στήλες δύο δύο μες στα γραφεία.
Ηλεκτρολόγοι θα 'ναι η πολιτεία
κι ο θάνατος που τους ανανεώνουν.
Κάθονται στις καρέκλες, μουτζουρώνουν
αθώα λευκά χαρτιά χωρίς αιτία.
«Συν τη παρούση αλληλογραφία
έχομεν την τιμήν...» διαβεβαιώνουν.
Και μοναχά η τιμή τούς απομένει,
όταν ανηφορίζουνε τους δρόμους
το βράδυ στις οχτώ, σαν κουρντισμένοι.
Παίρνουν κάστανα σκέφτονται τους νόμους,
σκέπτονται το συνάλλαγμα τους ώμους
σηκώνοντας οι υπάλληλοι, οι καημένοι.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Δραστηριότητα 1η
Γιατί ο ποιητής χαρακτηρίζει τους υπαλλήλους του ποιήματος «καημένους»; Τι εντυπώσεις σας δημιουργεί η καθημερινότητά τους, όπως περιγράφεται από τον Καρυωτάκη; (50-60 λέξεις)
Δραστηριότητα 2η
α. Ποια είναι η οπτική γωνία του αφηγητή; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
β. «Συν τη παρούση αλληλογραφία έχομεν την τιμήν...». Για ποιο λόγο ο ποιητής χρησιμοποιεί εισαγωγικά;
γ. Εντοπίστε στο ποίημα μια παρομοίωση, μια μεταφορά και μια προσωποποίηση και να εξηγήσετε τη λειτουργία τους.
Δραστηριότητα 3η
Με αφορμή το παραπάνω κείμενο φανταστείτε ότι είστε ένας από αυτούς τους υπαλλήλους και περιγράφετε μια μέρα από την εργασιακή σας καθημερινότητα στο προσωπικό σας ημερολόγιο. (150-200 λέξεις).
Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.
