Δεν είναι για μεγάλους, αλλά διαβάζεται άνετα και από αυτούς. Είναι από τα καλύτερα έργα που μιλάνε με πάρα πολύ απλά λόγια για τον ρατσισμό και το σοκ του τέλους της παιδικής αθωότητας. Πρέπει να το διαβάσουν όλοι μέχρι τα 15 και όλοι όσοι μετά τα 15 είναι ρατσιστές αλλά δεν το έχουν καταλάβει. (Γι’ αυτούς που είναι και το ξέρουν, δεν υπάρχει βιβλίο, γιατί αυτοί δεν ξέρουν ανάγνωση).
10. Middlesex – Τζέφρι Ευγενίδης
Πρώτον, για να παινέψουμε το σπίτι μας για να μην μας πλακώσει. Κυρίως όμως, ένα πραγματικά καλό βιβλίο που μιλάει για την ενδιάμεση κατάσταση που βασανίζει τους μετανάστες και ίσως όλους τους Έλληνες, και την ανθρωπότητα γενικότερα: ποια είναι η αληθινή μου πατρίδα; Ανήκω στην Ανατολή ή στη Δύση; Γιατί είμαι καλός και κακός ταυτόχρονα; Πώς θα συμβιβαστώ με το διττό που υπάρχει μέσα μου;
9. Ο νευρομάντης – Γουίλιαμ Γκίμπσον
Εντάξει, οι μισές λέξεις που χρησιμοποιούμε τώρα για το ίντερνετ ξεπήδησαν από αυτό το βιβλίο. Όταν το διάβασα ήταν 1994 και στα ελληνικά οι λέξεις «τοίχος φωτιάς» και «κυβερνοχώρος» και «φλεγόμενο καλώδιο» ήταν εντελώς μα εντελώς επιστημονική φαντασία. Πολύ λίγα χρόνια μετά έγινε η καθημερινότητά όλων μας. (Συμπέρασμα: μην το διαβάσετε στα ελληνικά, αν γίνεται). Κυρίως όμως είναι ένα πολύ ωραίο βιβλίο, που ασχολείται με τα αιώνια φιλοσοφικά ερωτήματα του «τι είναι ο άνθρωπος» και «τι τον ξεχωρίζει από τα ζώα, από το περιβάλλον του» και «τι σημαίνει «ανθρώπινη συμπεριφορά».
8. Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων – Λιούις Κάρολ
Το λένε για πολλά βιβλία, αλλά ισχύει για πολύ λίγα, κατά τη γνώμη μου, μόνο για ένα: αυτό. Μπορείς να το διαβάσεις σε οποιαδήποτε ηλικία και να καταλάβεις κάτι εντελώς διαφορετικό. Είναι πολλές ιστορίες σε μία, είναι σαν καλειδοσκόπιο, είναι ένα αριστούργημα. Παιχνίδια αριθμητικής, πολιτική σάτιρα, ονειρικές ακολουθίες, η αλλόκοτη αίσθηση της ενηλικίωσης, το άγχος της ενσωμάτωσης σε μια ομάδα, η μοναξιά. Όλα αυτά, σε πολύ λίγες λέξεις, μόνο μέσα από εικόνες και ελάχιστους διαλόγους.
7. Τα στοιχειώδη σωματίδια – Μισέλ Ουελμπέκ
Με τον Ουελμπέκ μπαίνουμε στην κατηγορία των αντρών που γράφουν βιβλία που αγαπιούνται και μισιούνται, που τους λένε μισογύνηδες, άρρωστους, επιδεικτικά επιθετικούς, αντιδραστικούς κατ’ επάγγελμα και τα λοιπά. Μου φαίνεται ότι ο κόσμος ζητάει υπερβολικά πολλή πολιτική ορθότητα από τη λογοτεχνία. Μερικά βιβλία υπάρχουν για να σε ταρακουνήσουν και να σε αηδιάσουν, για να ξυπνήσεις. Ο κυνισμός και ο ειρωνικός τόνος δεν αρέσουν σε πολλούς, αλλά πιστεύω ότι είναι από τα βιβλία που πρέπει να διανύσει κανείς, αν ερευνά τη λογοτεχνία.
6. Σφαγείο νούμερο πέντε – Κερτ Βόνεγκατ
Για την φρίκη του πολέμου ξέρουμε, για την γελοιότητα και τη ματαιότητα όλης αυτής της τρέλας μπορούμε να μάθουμε μέσα από αυτό το βιβλίο. Το συμπέρασμα είναι: ένας πόλεμος αφήνει μόνο ηττημένους. Είναι το βιβλίο που έκανε γνωστή την τραγωδία του βομβαρδισμού της Δρέσδης στον υπόλοιπο κόσμο.
5. Ο κατά Γκαρπ κόσμος – Τζον Ίρβινγκ
Είναι από τα βιβλία που μιλούν για θέματα – ακρογωνιαίους λίθους της λογοτεχνίας (ο φόβος του θανάτου, η κοινωνική επιρροή στην συμπεριφορά των φύλων) αλλά με τρόπο εξωφρενικό, σουρεαλιστικό. Είναι από τα βιβλία που σε κάνουν να γελάς μόνος σου σε άδειο δωμάτιο, σκοτεινά, βίαια, τραγελαφικά γεγονότα που προκαλούν κλαυσίγελο. Χαρακτηριστική τελευταία φράση: «In the world according to Garp, we are all terminal cases.» (Σόρι παιδιά δεν ξέρω πώς θα μπορούσε να μεταφραστεί αυτό).
4. Μπούντενμπρουκς – Τόμας Μαν
Υπάρχουν πολλά μυθιστορήματα που ακολουθούν τις ιστορίες μιας οικογένειας μέσα στα χρόνια, παρουσιάζοντας έτσι τις πολιτικές και οικονομικές αλλαγές μιας χώρας (έχουμε και τον Θέμελη, άλλωστε). Είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο της λογοτεχνίας και πολλά είναι πολύ καλά. Το συγκεκριμένο θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι και πολύ επίκαιρο: η οικογένεια αυτή αναδεικνύεται μέσα από την μεσαία τάξη την εποχή των παχιών αγελάδων για να βρεθεί, όταν αλλάζουν οι συνθήκες, προ μεγάλων εκπλήξεων (δε λέω άλλα για να μην σας χαλάσω την ανάγνωση, σε περίπτωση που θέλετε να το διαβάσετε). Η υποκρισία της χριστιανικής ηθικής και ο καθωσπρεπισμός είναι πολυτέλειες όταν τελειώνουν τα λεφτά.
3. Λιγότερο από μηδέν – Μπρετ Ίστον Έλις
Δε μπορώ να ξεπεράσω το γεγονός ότι ο Μπρετ Ίστον Έλις το έγραψε όταν ήταν περίπου 18 χρονών, και γι’ αυτό δεν είναι απλά στη δωδεκάδα, αλλά και ψηλά στη λίστα. Τι κάναμε εμείς όταν ήμασταν 18; Τέλος πάντων – ο Έλις είναι για κάπως ξινά γούστα, αλλά είναι μια σκοτεινή περιοχή που πρέπει να εξερευνηθεί. Με λίγα λόγια: πλουσιόπαιδα, τόσο κενά και τόσο αδιάφορα για τους γύρω τους, που δεν μοιάζουν πια με ανθρώπους, που σου παγώνουν το αίμα. Είναι φανερό από τον τρόπο που γράφει ότι ήξερε (ξέρει) για τι μιλάει.
2. Μεγάλες προσδοκίες – Τσαρλς Ντίκενς
Ένα σπουδαίο, πολύ σημαντικό Bildungsroman, δηλαδή βιβλίο που μιλάει για την προσωπική ανάπτυξη και εξέλιξη ενός χαρακτήρα, του Πιπ. Μη μου πείτε «είδα την ταινία και δε μου άρεσε», γιατί θα με κάνετε να κλάψω. Το πιο σημαντικό θέμα της ιστορίας αυτής (λέω εγώ) είναι η πάλη των τάξεων και η κοινωνική αδικία, ένα θέμα που καίει και τσουρουφλίζει όπως τότε. Ο Ντίκενς είχε καεί προσωπικά από αυτό το θέμα και το ήξερε πολύ καλά εκ των έσω. (Ο λόγος που είναι άπιαστη η ξανθιά στο βιβλίο είναι ότι ανήκει σε άλλη κοινωνική τάξη, και όχι επειδή είναι ωραία. Ωραία την κάνει στο μυαλό του ο Πιπ επειδή είναι άπιαστη, ξέρετε τώρα εσείς, το έχετε κάνει πάνω από μια φορά στη ζωή σας. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι για την ερμηνεία του χαρακτήρα η Πάλτροου έπρεπε να τιμωρηθεί με φυλάκιση).
1. Ο Πύργος – Φραντς Κάφκα
Οι καταθλιπτικοί με ταλέντο γράφουν τα πιο ωραία βιβλία. Ο Κάφκα εκτός από κατάθλιψη είχε και τεράστια θέματα με τον πατέρα του, κρίσεις εγωπάθειας, αυτολύπηση, μίσος για τον εαυτό του και, ευτυχώς για μας, άπειρο ταλέντο και πολύ όρεξη για γράψιμο. Όλα του Κάφκα είναι αριστουργήματα. Διαλέγω τον Πύργο γιατί για μένα διαπρέπει στο πιο δύσκολο μονοπάτι της τέχνης: αφήνει τις καλημέρες και μιλάει κατ’ ευθείαν στο υποσυνείδητο του αναγνώστη, εκείνο το μέρος που, όσο μπορούμε, αποφεύγουμε να επισκεφτούμε.
Περισσότερα χρήσιμα θέματα εδώ.