Αρχαία Β' Γυμνασίου - 12η ενότητα "Τα φαινόμενα απατούν" - Σημειώσεις

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄  Γυμνασίου - Ενότητα 12η

"Τα φαινόμενα απατούν"

Από σελίδα 90 έως σελίδα 97 στο σχολικό βιβλίο

Μετάφραση κειμένου (σελίδα 90 σχολικού βιβλίου)

Ἰωάννης Χρυσόστομος, Περὶ Λαζάρου, PG 48.1030-1031 (διασκευή)

Ας υποθέσουμε ότι υπάρχουν δύο αμαρτωλοί, ένας που τιμωρείται (για τις αμαρτίες του) και ένας που δεν τιμωρείται. Μη λες ευτυχισμένο αυτόν, γιατί αποκτάει πλούτη, γδύνει ορφανά, επιτίθεται σε χήρες. Και, βέβαια, δεν υποφέρει από αρρώστια, αλλά προκόβει αρπάζοντας, απολαμβάνει μεγάλη τιμή και δύναμη, δεν υποφέρει από καμιά ανθρώπινη δυστυχία· αλλά πάρα πολύ αυτόν να τον θρηνείς, διότι και άρρωστος είναι (στην ψυχή), και δε θεραπεύεται. Εάν δεις κάποιον να υποφέρει από υδρωπικία, και να μην τρέχει σε γιατρό, αλλά να έχει τραπέζι γεμάτο φαγητά, να μεθάει και να επιδεινώνει την αρρώστια του, τον καλοτυχίζεις ή τον θεωρείς δυστυχισμένο; Εάν όμως δεις κάποιον άλλο που υποφέρει από υδρωπικία, να απολαμβάνει ιατρικής φροντίδας να αποφεύγει το φαγητό, να παίρνει με υπομονή φάρμακα πικρά, δεν καλοτυχίζεις πιο πολύ αυτόν από εκείνον; Είναι κοινά παραδεκτό· ο πρώτος νοσεί και δε θεραπεύεται· ο δεύτερος είναι ασθενής και απολαμβάνει τη θεραπεία. είναι επίπονη η θεραπεία, αλλά ωφέλιμος ο σκοπός της. Έτσι συμβαίνει και στην παρούσα ζωή.

Νόημα 

   Στο απόσπασμα του ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος παραλληλίζει τους αμαρτωλούς με τους αρρώστους και την τιμωρία του πρώτου με τη θεραπεία του δεύτερου. Αρχικά ο συγγραφέας υποθέτει την ύπαρξη δύο αμαρτωλών, από τους  οποίους ο ένας τιμωρείται ενώ ο άλλος όχι. Αναφέρει πως κανένας δεν πρέπει να θεωρεί ευτυχισμένο έναν άνθρωπο που εκμεταλλεύεται βάναυσα διάφορες καταστάσεις για να πλουτίσει. Αυτός μπορεί να έχει στην κατοχή του πολλά αγαθά αλλά ψυχικά είναι άρρωστος και δεν θεραπεύεται, άρα όλοι πρέπει να τον λυπούνται. Αντίθετα, εκείνον ο οποίος τιμωρείται θα θεραπευτεί και θα επανέλθει στην τάξη και γι' αυτό πρέπει να αποτελεί πρότυπο.  Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τους αρρώστους. Κανένας δεν καλοτυχίζει έναν άρρωστο που πάσχει από υδρωπικία και, παρά  το ότι πρέπει να προσέχει και την διατροφή του, απολαμβάνει ένα τραπέζι γεμάτο φαγητά. Αυτόν όλοι τον λυπούνται, ενώ θαυμάζουν όποιον λαμβάνει με υπομονή την θεραπευτική του αγωγή, που, αν και σκληρή, τον οδηγεί στην ίαση. Με όλο αυτό το συλλογισμό ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος θέλει να αποδείξει πως η τιμωρία, αν και επίπονη, λειτουργεί εποικοδομητικά για την ανθρώπινη ψυχή.

Απαντήσεις των ερωτήσεων της σελίδας 90 του σχολικού βιβλίου:

1. Ποιόν εκφραστικό τρόπο χρησιμοποιεί ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, για να εξηγήσει στους πιστούς γιατί δεν πρέπει να θαυμάζουν όσους ζουν μέσα στην αμαρτία;

Απάντηση: 

Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, για να εξηγήσει στους πιστούς ότι δεν πρέπει να θαυμάζουν όσους ζουν μέσα στην αμαρτία, χρησιμοποιεί ως εκφραστικό τρόπο την αλληγορία. Παρομοιάζει τους αμαρτωλούς, που τιμωρούνται ή δεν τιμωρούνται, με τους αρρώστους, που είτε επιλέγουν να ακολουθήσουν την φαρμακευτική αγωγή τους είτε όχι. Μάλιστα  για να τονίσει ότι όσοι επιλέγουν την τιμωρία-φαρμακευτική αγωγή είναι περισσότερο ευτυχισμένοι από τους άλλους παρουσιάζει μια σειρά αντιθέσεων και ρητορικών ερωτημάτων που λειτουργούν διδακτικά για τον αναγνώστη. Εν κατακλείδι θα λέγαμε ότι ο λόγος του Ιωάννη του Χρυσοστόμου σε αυτό το απόσπασμα μας θυμίζει το ύφος των παραβολών του Χριστού.

2. Ποια στάση ζωής προβάλλει έμμεσα, με το απόσπασμα που μελετήσατε, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος;

Απάντηση: Η ζωή που προβάλλεται μέσα από το απόσπασμα του Ιωάννη του Χρυσοστόμου είναι η ενάρετη. Ο πατέρας της εκκλησίας μας διδάσκει στο κείμενό του ότι οι άνθρωποι δεν πρέπει να ζηλεύουν και να επιζητούν την αμαρτωλή ζωή που θα τους προσφέρει αφθονία αγαθών. Αντιθέτως, θα πρέπει να δείχνουν καρτερικότητα απέναντι στις δυσκολίες του βίου τους και να υπομένουν σιωπηλά τα όποια βάσανα. Αυτό θα τους βοηθήσει στο να διατηρήσουν την ψυχή τους αγνή και να γευτούν την πραγματική ευτυχία όταν αυτή έρθει. Με λίγα λόγια η σωστή στάση ζωής των ανθρώπων χαρακτηρίζεται από αλληλοσεβασμό, φιλανθρωπία και αμοιβαία αγάπη.

3.  Πιστεύετε ότι όσα αναφέρει ο Iωάννης ο Χρυσόστομος έχουν εφαρμογή στην εποχή μας; Να τεκμηριώσετε την άποψή σας. 

Απάντηση: Όπως τα περισσότερα θρησκευτικά κηρύγματα των Αγίων, έτσι και αυτό του Ιωάννη του Χρυσοστόμου που μελετήσαμε, έχει διαχρονική ισχύ και εφαρμόζεται έως σήμερα. Μεγάλο μερίδιο των ανθρώπων επιζητούν τον εύκολο πλουτισμό και ζηλεύουν όσους κατέχουν αφθονία αγαθών, αδιαφορώντας για την πνευματική και ηθική τους γαλήνη. Οι δυσκολίες της ζωής αντί να τους διδάξουν τον ορθό δρόμο, αντιμετωπίζονται ως εμπόδια, τα οποία απλά ανακόπτουν για λίγο την πορεία προς το εύκολο κέρδος. Αιτία αυτής της συμπεριφοράς είναι τα λανθασμένα πρότυπα και οι στρεβλές αντιλήψεις που  κυριαρχούν στην εποχή μας, εξαιτίας τόσο της τεχνολογικής εξέλιξης (π.χ. τηλεόραση, Η/Υ) όσο και της αλλοίωσης των ηθών και του πολιτισμού. Επιλογικά, ο σύγχρονος άνθρωπος αντιμετωπίζει την ζωή ως ένα διαρκή αγώνα κατάκτησης αγαθών και αδιαφορεί για την καλλιέργεια σημαντικών πνευματικών αρετών που εξυψώνουν την ανθρώπινη οντότητα.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας

τὸ τελεστήριον: τόπος ιεροτελεστίας
τελεστικός: 1. ο κατάλληλος να κάνει κάτι, 2. κατάλληλος για μύηση
τελευτῶ: τελειώνω, πεθαίνω
ἡ τελευτή: το τέλος, ο θάνατος
τελεσιουργῶ: κάνω κάτι
τελεσιουργός: αυτός που εκτελεί ένα έργο
δημοτελής: ο δημόσιος
ὑπερτελής: αυτός που ξεχωρίζει
τελῶ: κάνω, εκτελώ, πραγματοποιώ
ἡ τέλεσις: η πραγματοποίηση, η εκτέλεση ενέργειας
ἡ τελετή:  η εκδήλωση
ὁ τελεστής: 1. ο αρχηγός, 2. ο μυσταγωγός, 3. όρος των μαθηματικών και της φυσικής
τελικός: ο τελευταίος
τέλειος: ο άψογος
ἡ τελειότης (-τητα): η ολοκλήρωση
τελειῶ (-ώνω): ολοκληρώνω
ἡ τελείωσις (-η): η ολοκλήρωση
τὸ τελείωμα:  η ολοκλήρωση
τελειωτικός: 1. αποτελεσματικός, 2. οριστικός
τελευταῖος:  αυτός που βρίσκεται στο τέλος
τελεσφορῶ: φέρνω αποτέλεσμα, καρποφορώ
τελεσφόρος: ο αποτελεσματικός
ὁ τελετάρχης: ο επικεφαλής της τελετής
διατελῶ: βρίσκομαι σε μια θέση, κατάσταση
ἀποτελῶ: είμαι μέρος
ἐκτελῶ: πραγματοποιώ
ἐπιτελῶ: πραγματοποιώ
συντελῶ: συμβάλλω
ἀποτελειῶ (-ώνω): ολοκληρώνω κάτι
ἡ αὐτοτέλεια: η ανεξαρτησία
ἡ ἐντέλεια: η τελειότητα
πολυτελής: ο πλούσιος
ὑποτελής: ο υπόδουλος
ἀτελής: ο ανολοκλήρωτος
ἡ ἀτέλεια: το ελάττωμα
ἡμιτελής: ο μισοτελειωμένος
εὐτελής: φτηνός
τελεσίδικος: ο οριστικός
τελεσίγραφο: αδιαπραγμάτευτη πρόταση
τελειοποίηση: η βελτίωση
τελειόφοιτος: αυτός που βρίσκεται στο τελευταίο έτος σπουδών
εκτέλεση: πραγματοποίηση
εκτελεστικός: ο σχετικός με την εκτέλεση
ατελέσφορος: αυτός που δεν έχει αποτέλεσμα
ιδιοτελής: ο συμφεροντολόγος
ιεροτελεστία: η τέλεση θρησκευτικού μυστηρίου

Απαντήσεις των ασκήσεων της σελίδας 93 του σχολικού βιβλίου

1. Να εξετάσετε τη διαφορά στη σημασία που παρουσιάζουν οι λέξεις ἀτέλεια και ὑποτελὴς στην α.ε. και στη ν.ε. Συμβουλευτείτε τα λεξικά σας.

Απάντηση: ἀτέλεια: (ν.ε) ελάττωωμα, έλλειψη τελειότητα (α.ε.) 1. απαλλαγή από φόρους, 2. απαλλαγή από λειτουργίες
ὑποτελής: (ν.ε.) αυτός που πληρώνει φόρο (α.ε.) αυτός που υποχρεώνεται σε πληρωμή φόρου, ο υποδουλωμένος)

2. Αφού συμβουλευτείτε το λεξικό σας, να γράψετε προτάσεις στη ν.ε. χρησιμοποιώντας τις λέξεις "τελεσφορώ", "αυτοτέλεια" και "υποτελής".

Απάντηση:  
- Οι συζητήσεις του Υπουργού Παιδείας με την Εκπαιδευτική Κοινότητα για την ανάπτυξη του εκπαιδευτικού συστήματος τελεσφόρησαν και σύντομα θα ανακοινωθούν οι νέες άλαλγές.
- Κάθε πόλη-κράτος των αρχαίων χρόνων είχε την εδαφική και πολιτική της αυτοτέλεια.
- Κατά την Τουρκοκρατία οι Έλληνες ήταν υποτελείς του Σουλτάνου.

3. Να συμπληρώσετε τα κενά με κατάλληλα ουσιαστικά και επίθετα της α.ε. από τον Λεξιολογικό Πίνακα, ομόρριζα των λέξεων που δίνονται παρακάτω: 

Απάντηση: 

Α΄	Β΄
ἀποτελῶ	τὸ ἀποτέλεσμα
ἐπιτελῶ	ἡ ἐπιτέλεσις ὁ/ἡ ἐπιτελής, τὸ ἐπιτελές
διατελῶ	ὁ/ἡ διατελής, τὸ διατελές
ὁ/ἡ εὐτελής, τὸ εὐτελές	ἡ εὐτέλεια
ὁ/ἡ αὐτοτελής, τὸ αὐτοτελές	ἡ αὐτοτέλεια
ὁ/ἡ πολυτελής, τὸ πολυτελές	ἡ πολυτέλεια
ὁ/ἡ ἐντελής, τὸ ἐντελές	ἡ ἐντέλεια

 Β2. Ετυμολογικά

Διαβάστε τη θεωρία της σελίδας 94 του σχολικού βιβλίου

Απαντήσεις των ασκήσεων της σελίδας 94 του σχολικού βιβλίου

1.Να σχηματίσετε με τα συνθετικά που σας δίνονται νόθα σύνθετα ονόματα και δηλώσετε, όπου είναι απαραίτητο, τις μεταβολές των β΄ συνθετικών τους: 

Απάντηση:
πῦρ +φέρω → πυρφόρος                φῶς + φέρω → φωσφόρος
νέα + πόλις ή →  νεάπολις          μέλι + γλῶσσα → μελίγλωσσος
ναῦς (δοτ. πληθ. ναυσί) + πόρος → ναυσίπορος

Το β΄ συνθετικό μετεβλήθη στα πυρφόρος, φωσφόρο ενώ στο μελίγλωσσος προστέθηκε η παραγωγική κατάληξη -ος.


2. Να αναλύσετε τις παρακάτω σύνθετες λέξεις του Λεξιλογικού Πίνακα στα συνθετικά τους μέρη και να σημειώσετε τις μεταβολές των β΄ συνθετικών, όπου χρειάζεται. Θυμηθείτε όσα διδαχθήκατε στη σύνθεση με β΄ συνθετικό λέξη κλιτή.

Απάντηση: 
τελεσφόρος → τέλος + φέρω        δημοτελής → δῆμος + τέλος
ἀτελής →  ἀ + τέλος                         ἀποτελῶ → ἀπὸ +τελῶ
ἡμιτελής → ἡμι + τέλος                 ἐπιτέλεσις → έπὶ + τέλος

Σημαντική μεταβολή σημειώθηκε στην λέξη τελεσφόρος, όπου το -ε- έγινε -ο-.  

Γ. Γραμματική

Διαβάστε τη θεωρία των σελίδων 95 & 96 του σχολικού βιβλίου.

 Απαντήσεις των ασκήσεων των σελίδων 96-97 του σχολικού βιβλίου

 1. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις με τους κατάλληλους τύπους της προστακτικής ενεστώτα του ρ. εἰμί:

Απάντηση:

α. Γενναῖοι ὑμεῖς  ἔστε.

β. Εὐτυχὴς ἔστω ὅστις φίλους έχει.

γ. Ὦ νεανία, ἴσθι φιλαλήθης.

δ. Ἔστε, ὦ νέοι, πολυμαθεῖς.

2. Να γράψετε τους παρακάτω τύπους στην προστακτική παρακειμένου διατηρώντας το ίδιο πρόσωπο (η μετοχή να τεθεί στο αρσενικό γένος).

Απάντηση: 

κεκώλυκας → κεκωλυκώς ἴσθι             παρεσκεύακε →  παρεσκευακώς ἔστω

 πεφεύγατε → πεφευγότες ἔστε                 ἐπεψήφικε →  ἐπεψηφικώς ἔστω

3. Να γράψετε τους τύπους προστακτικής ενεστώτα και παρακειμένου που ζητούνται: 

Απάντηση:               
                                              ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ                               ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

οὖτοι (δανείζω) → δανειζόντων/δανειζέτωσαν     δεδανεικότες ἔστων, ὄντων ή ἔστωσαν
σύ (θεραπεύω) → θεράπευε                                             τεθεραπευκώς, -κυῖα, -κός ἴσθι
οὗτος (γράφω) → γραφέτω                                                      γεγραφώς ἔστω

4. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:

Απάντηση: 
α. β΄ εν. προστ. παρακ. ρ.δουελέυω → δεδουλευκώς, -κυῖα, -κός ἴσθι
β. γ΄ πληθ. προστ. παρακ. ρ. πιστεύω → πεπιστευκότες, -κυῖαι, -κότα ἔστων/ὄντων/ἔστωσαν
γ. β΄ εν. προστ. αορ. ρ. ἐρμηνεύω → ἑρμήνευσον
δ. β΄ εν. προστ. παρακ. ρ. ἀκούω → ἀκηκοώς, -κυῖα, -κός ἴσθι
ε. γ΄ εν. προστ. παρακ. ρ. παρασκευάζω → παρασκευακώς, -κυῖα, -κός ἔστω
στ. β΄  πληθ. προστ. ενεστ. ρ. κρύπτω → κρύπτετε

5. Βα συμπληρώσετε τις φράσεις εμ τους κατάλληλους τύπους των επιθέτων πολύς, πολλή, πολύ και μέγας, μεγάλη, μέγα:

Απάντηση: 
α. Τα δὲ βιβλία αὐτοῦ πολλοῦ καταγέλωτος γέμει.
β. Οὐ βασιλέα μέγαν αὐτὸν προσαγορεύομεν ὥσπερ αἰχμαλώτου.
γ. Τά τείχη κατἐσκαπτον πολλῇ προθυμίᾳ, νομίζοντες ἐκείνην τὴν ἡμέραν τῇ Ἑλλάδι ἄρχειν τῆς  ἐλευθερίας.
δ. Οὐκ ἔστιν μέγα καὶ νεανικὸν φρόνημα λαβεῖν μικρὰ καὶ φαῦλα πράττοντας.
ε. Τὰ κάλλιστα καὶ πολυτελέστατα τῶν Μακεδονικῶν ὅπλων ἐπέμπετο πολλαῖς ἁμάξαις.
στ. Ἐμβάλλουσιν εἰς τὴν Ἀττικὴν στρατῷ μεγάλῳ Λακεδαιμόνιοι μετὰ τῶν συμμάχων.

Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Γυμνάσιο εδώ.