Αρχαία Β' Γυμνασίου - 13η ενότητα "Η σωστή στάση στο θέμα της τροφής" - Σημειώσεις

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄  Γυμνασίου - Ενότητα 13η

"Η σωστή στάση στο θέμα της τροφής"

Από σελίδα 98 έως σελίδα 105 στο σχολικό βιβλίο

Μετάφραση κειμένου (σελίδα 98 σχολικού βιβλίου)

Γάιος Μουσώνιος Ροῦφος (Στοβαῖος, Ἀνθολόγιον 3.18.37), διασκευή

Αν και υπάρχουν πολλές ευχαριστήσεις, οι οποίες εξαναγκάζουν τον άνθρωπο να υποκύπτει σε αυτές αντίθετα με το όφελός του, φαίνεται πως η πιο ακατανίκητη είναι η απόλαυση η σχετική με την τροφή. Γιατί με τις άλλες απολαύσεις ερχόμαστε σε επαφή πιο σπάνια, ενώ αυτή κατ’ ανάγκη τη δοκιμάζουμε καθημερινά οπωσδήποτε, ώστε σε αυτή την περίπτωση είναι περισσότεροι οι κίνδυνοι. Και, βέβαια, σφάλλει αυτός που τρώει περισσότερο από όσο πρέπει,και αυτός που τρώει βιαστικά, και αυτός που προτιμάει τις πιο ευχάριστες παρά τις πιο υγιεινές τροφές. Είναι σφάλμα διατροφικό και όταν τρώμε άκαιρα, σε λάθος ώρα. Επειδή ακριβώς υπάρχουν επιπλέον και άλλα σφάλματα σχετικά με τη διατροφή, πρέπει από όλα να είμαστε καθαροί. Και μπορεί κάποιος να είναι καθαρός εάν συνηθίζει τον εαυτό του να προτιμάει δημητριακά όχι για να ευχαριστιέται, αλλά για α τρέφεται, ούτε για να ευχαριστεί στον οισοφάγο του, αλλά για να ενδυναμώνει το σώμα του. Και, βέβαια, ο οισοφάγος έχει δημιουργηθεί για να είναι πέρασμα της τροφής και όχι όργανο απόλαυσης, και η κοιλιά έχει δημιουργηθεί για τον ίδιο λόγο, για τον οποίο έχει δοθεί στο φυτό η ρίζα. Γι’ αυτό και πρέπει να τρώμε για να ζούμε, όχι για να ευχαριστιόμαστε.

Νόημα 

   Στο κείμενο της ενότητας ο Γάιος Μουσώνιος Ρούφος αναφέρεται στη σωστή στάση του ανθρώπου απέναντι στο θέμα της τροφής. Αρχικά, ο συγγραφέας επισημαίνει ότι υπάρχουν πολλές ηδονές οι οποίες προκαλούν την ανθρώπινη φύση, αλλά η τροφή είναι μια από τις πιο φθοροποιές, καθώς είναι καθημερινή η επαφή μαζί της. Κατά τον ίδιο, ο άνθρωπος πρέπει να γεύεται την τροφή του με μέτρο, να μην τρώει βιαστικά και να προγραμματίζει σωστά τα γεύματα του. Γενικότερα, αυτός πρέπει να καταλάβει ότι η τροφή δεν είναι μια μορφή ευχαρίστησης αλλά μια απαραίτητη καθημερινή ενέργεια που δίνει ζωή στο σώμα. Έτσι ο συνετός άνθρωπος τρώει για να ζει και όχι το αντίθετο. Άρα το συμπέρασμα του κειμένου είναι ότι οι διατροφικές συνήθειες είναι σωστές όταν αποσκοπούν στην εξασφάλιση της ευζωίας του σώματος και όχι όταν μετατρέπονται σε μέσω ευχαρίστησης και απόλαυσης.

Απαντήσεις των ερωτήσεων της σελίδας 100 του σχολικού βιβλίου:

1. Πώς χαρακτηρίζει ο συγγραφέας τις απολαύσεις που σχετίζονται με το φαγητό και με ποια επιχειρήματα στηρίζεις την άποψη του;

Απάντηση: Ο ΓάιοςΜουσώνιος Ρούφος χαρακτηρίζει τις απολαύσεις που σχετίζονται με το φαγητό ως ακατανίκητες. Για να δικαιολογήσει την άποψή του, παρουσιάζει το επιχείρημα ότι η τροφή είναι μια φυσική και καθημερινή διαδικασία, η οποία είναι απαραίτητη για την εξασφάλιση της ζωής. Άρα, ο άνθρωπος αναγκάζεται να την επιζητεί ώστε να επιβιώσει. Επειδή όμως αυτή τέρπει τις γευστικές του ευχαριστήσεις μέσω των σωματικών οργάνων, πολλές φορές εκείνος ξεφεύγει από την πραγματική χρησιμότητά της και την χρησιμοποιεί ως μέσο ηδονής και απόλαυσης. Η αναγκαστική, λοιπόν, εξασφάλισή της και η δυνατότητά της να τον παρασύρει στην ευχαρίστηση είναι εκείνες που την κάνουν ακατανίκητη. 

2. Ποια σφάλματα που σχετίζονται με τη διατροφή επισημαίνονται στο κείμενο;

Απάντηση: Το κείμενο της ενότητας μπορούμε να τον χαρακτηρίσουμε ως ένα είδος διατροφικού οδηγού, γιατί σε αυτό επισημαίνονται αρκετά σφάλματα  σχετικά με την λήψη της τροφής. Ο συγγραφέας επισημαίνει ως σοβαρά λάθη: την λαιμαργία (ὁ κατασεπύδων ἐν τῷ ἐσθίειν), την υπερβολική κατανάλωση τροφών (πλἐον ἤ δεῖ ἐσθίων ἁμαρτἀνει), την απρογραμμάτιστη λήψη γευμάτων (παρὰ καιρὸν προσφερώμεθα αὐτήν) και την  κατανάλωση εύγευστων αλλά ανθυγιεινών τροφών (καὶ ὁ τὰ ἡδίω τῶν ὑγιεινοτέρων βρώματα προτιμῶν). 

3. Ποια είναι, σύμφωνα με τον Μουσώνιο Ρούφο, η ενδεδειγμένη συμπεριφορά στα θέματα της διατροφής;

Απάντηση:  Ο Μουσώνιος Ρούφος μέσα από όσα αναφέρει στο κείμενο του προσπαθεί να διδάξει τους ανθρώπους ποια είναι η ενδεδειγμένη στάση στο θέμα της τροφής.  Σύμφωνα με τα επιχειρήματα του και το σκεπτικό του, σωστά τρέφεται ο άνθρωπος που κατανοεί τη σημασία της τροφής για την υγεία του σώματος και την αντιμετωπίζει ως μέσο εξασφάλισης της επιβίωσης του και όχι ως μέσο ευχαρίστησης. Η τροφή, λοιπόν, όπως γενικότερα και η ζωή του ανθρώπου, πρέπει να χαρακτηρίζονται από εγκράτεια, μέτρο και σύνεση.

4. Πιστεύετε ότι όσα παρατηρεί ο Μουσώνιος Ρούφος είναι επίκαιρα στην εποχή μας;  Να τεκμηριώσετε την άποψή σας.

Απάντηση: Η σωστή διατροφή του ανθρώπου αποτελεί πάντα ένα επίκαιρο θέμα. Στην εποχή μας ειδικότερα που οι ρυθμοί ζωής είναι πολύ γρήγοροι και η υπερεργασία έχει μειώσει τον ελεύθερο χρόνο του ανθρώπου, όλο και περισσότερο αυξάνεται το φαινόμενο κατανάλωσης του γρήγορου φαγητού. Μεγάλο μέρος των πολιτών αδιαφορεί για τους κανόνες της καλής διατροφής και αρκείται απλά στην λήψη γευμάτων που τονώνουν το αίσθημα της ευχαρίστησης και του κορεσμού. Η μεσογειακή διατροφή, που παλαιότερα αποτελούσε το πρότυπο διατροφής στην περιοχή μας, πλέον υπάρχει μόνο στα λόγια και τη φαντασία μας, αφού η κατανάλωση γλυκισμάτων και κόκκινου κρέατος έχει παραμερίσει τα όσπρια και τα γαλακτοκομικά προϊόντα από τα γεύματα μας. Με λίγα λόγια, όσα γράφει ο Μουσώνιος Ρούφος στο κείμενο του ισχύουν στο ακέραιο ακόμη και σήμερα, χιλιάδες χρόνια μετά.  

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας

ἡ σιτεία: το τάισμα
ὁ σιτευτής: αυτός που ταΐζει ζώα
ἡ σίτησις < σιτῶ: το γεύμα, η διατροφή
τὸ σιτίον: το φαγητό
σιταγωγός: αυτός που μεταφέρει τρόφιμα ή σιτάρι
ὁ σιτάρχης: ο αρχηγός των τροφών
ἡ σιτοθήκη: η αποθήκη σιταριού
ὁ σιτοκάπηλος: ο έμπορος σιταριού
σιτολογῶ: συγκεντρώνω σιτάρι
ὁ σιτονόμος: ο σιτάρχης
ὁ σιτοποιός: αυτός που αλέθει το σιτάρι, ο μυλωνάς
ὁ σιτοπώλης: αυτός που πουλάει σιτάρι
σιτοφάγος: αυτός που τρώει σιτάρι
σιτοφόρος: αυτός που φέρει σιτάρι
ὁ σιτοφύλαξ: αυτός που φυλάει, εποπτεύει το σιτάρι
σύσσιτος: αυτός που τρώει μαζί με κάποιον άλλον
τό σιτάριον (-ι): το σιτάρι
σιτευτός: ο καλοαναθρεμμένος
σιτεύω: ωριμάζω
σιτηρός: αυτός που τρώγεται
σιτίζω: ταΐζω
ἡ σίτισις (-η) < σιτίζω: η  παροχή τροφής
ὁ σιτισμός: η παροχή φαγητού
τὸ σιτηρέσιον (-ιο): το ποσό που αντιστοιχεί στην ημερήσια διατροφή στρατιώτη
σιτοβολών (-ώνας): αποθήκη δημητριακών
ἡ σιτοδεία: η έλλειψη τροφίμων
ἄσιτος: ο νηστικός
ἐπισιτίζω: δίνω τροφή
ὁ ἐπισιτισμός: ο εφοδιασμός με τρόφιμα
παράσιτος: αυτός που ζει εις βάρος κάποιου άλλου
παρασιτῶ: ζω σε βάρος κάποιου άλλου
τὸ συσσίτιον: το φαγητό που διανέμεται δωρεάν σε φτωχές κοινωνικές ομάδες
σταράτος: ο ξεκάθαρος
σταρένιος: αυτός που είναι φτιαγμένος από σιτάρι
σίτεμα: η ωρίμανση
σιτιστής: στρατιωτικός υπεύθυνος για τη σίτιση των στρατιωτών
σιτάλευρο: αλεύρι από σιτάρι
σιταποθήκη: η αποθήκη δημητριακών
σιταρόσπορος: ο σπόρος σιταριού
σιτέμπορος: ο έμπορος σιταριού
σιτοκαλλιέργεια: η καλλιέργεια σιταριού
σιτοπαραγωγός: ο παραγωγός σιταριού
αραβόσιτος: το καλαμπόκι
οικόσιτος: αυτός που τρέφεται σε σπίτι (οικόσιτα ζώα)
παράσιτο: οργανισμός που ζει σε βάρος κάποιου άλλου οργανισμού
παρασιτισμός: η συμπεριφορά του παράσιτου
παρασιτοκτόνος: αυτός που σκοτώνει τα παράσιτα
υποσιτίζω: δίνω μειωμένη ποσότητα τροφής
υπερσιτισμός: η πλούσια διατροφή
υποσιτισμός: η ανεπαρκής διατροφή

Απαντήσεις των ασκήσεων της σελίδας 101 του σχολικού βιβλίου

1. Να επιλέξετε από τη δεύτερη και τρίτη στήλη του Λεξιλογικού Πίνακα λέξεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν με μεταφορική σημασία και να γράψετε με καθεμία από αυτές μια πρόταση στη ν.ε. Συμβουλευτείτε τα λεξικά σας.

Απάντηση: 

- Δεν φλυαρεί, του αρέσουν τα σταράτα λόγια, γι΄ αυτό και απαντά άμεσα σε ό,τι τον ρωτήσει κανείς.

- Είναι φυγόπονος και οκνηρός με αποτέλεσμα να παρασιτεί στην οικογένεια του για να ζήσει.

2. Να συμπληρώσετε τα κενά με κατάλληλες λέξεις της ν.ε. από τον Λεξιλογικό Πίνακα:

Απάντηση:
α. Τα λουλούδια σου είναι γεμάτα παράσιτα.
β. Ο φούρνος της γειτονιάς μου έχει πολύ νόστιμα σταρένια παξιμάδια.
γ. Είναι ειλικρινής άνθρωπος και τα λόγια του είναι πάντοτε σταράτα.
δ. Πολλά παιδιά της Κατοχής αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα υγείας ως ενήλικοι εξαιτίας του υποσιτισμού τους στα πρώτα χρόνια της ζωής τους.
ε. Ο Δήμος θα οργανώσει τα Χριστούγεννα συσσίτιο για τους απόρους.
στ. Για να γίνει καλό το φαγητό, πρέπει να αφήσεις το κρέας να σιτέψει.

 Β2. Ετυμολογικά

Διαβάστε τη θεωρία της σελίδας 102 του σχολικού βιβλίου

Απαντήσεις των ασκήσεων της σελίδας 102 του σχολικού βιβλίου

1. Να σχηματίσετε από τα συνθετικά που σας δίνονται σύνθετες λέξεις και τα αντίστοιχα παρασύνθετα ουσιαστικά και ρήματα:

Απάντηση:

συνθετικά	σύνθετη λέξη	παρασύνθετη λέξη
εὖ + δαίμων	ὁ εὐδαίμων	(ουσ.) ἡ εὐδαιμονία
εὖ + φέρω	ὁ εὔφορος	(ουσ.) ἡ εὐφορία
δυσ- + τύχη	ὁ δυστυχής	(ουσ.) ἡ δυστυχία
		(ρήμα) δυστυχῶ
ναῦς + μάχομαι	ὁ ναυμάχος	(ουσ.) ἡ ναυμαχία
		(ρήμα) ναυμαχώ
νόμος + τίθημι	ὁ νομοθέτης	(ρήμα) νομοθετῶ
μακρός + θυμός	ὁ μακρόθυμος	(ρήμα) μακροθυμῶ
καλλί- + γράφω	ὁ καλλιγράφος	(ρήμα) καλλιγραφῶ

2. Αφού πρώτα σχηματίσετε στη δεύτερη στήλη σύνθετες λέξεις με τα ουσιαστικά του κειμένου που σας δίνονται στην πρώτη στήλη, να γράψετε τα παρασύνθετά τους στην τρίτη στήλη του πίνακα: 

Απάντηση:

συνθετικά	σύνθετη λέξη	παρασύνθετη λέξη
φίλος + σοφία	ὁ φιλόσοφος	(ρήμα) φιλοσοφῶ
φίλος + φρὴν	ὁ φιλόφρων	(ρήμα) φιλοφρονοῦμαι
φίλος + τιμή	ὁ φιλότιμος	(ρήμα) φιλοτιμοῦμαι
		(ουσ.) ἡ φιλοτιμία
λόγος + γράφω	ὁ λογογράφος	(ρήμα) λογογραφῶ
		(ουσ.) ἡ λογογραφία
καρπός + φέρω	ὁ καρποφόρος	(ρήμα) καρποφορῶ

3. Να συμπληρώσετε τα κενά της δεύτερης στήλης του πίνακα με τις σύνθετες λέξεις από τις οποίες προέρχονται τα παρασύνθετα ρήματα της τρίτης στήλης, και τα κενά της τρίτης στήλης με τα παρασύνθετα ρήματα που σχηματίζονται από σύνθετες λέξεις που δίνονται στη δεύτερη στήλη: 

Απάντηση:

συνθετικά	σύνθετη λέξη	παρασύνθετη λέξη
σῖτος + τρώγω (θ. φαγ-)	σιτοφάγος	σιτοφαγῶ
σῖτος + φέρω	σιτοφόρος	σιτοφορῶ
σῖτος + δἰδωμι (θ.δο-)	σιτοδότης	σιτοδοτῶ
σῖτος + λέγω	σιτολόγος	σιτολογῶ
σῖτος + ἄγω	σιταγωγός	σιταγωγῶ

Γ. Γραμματική

Διαβάστε τη θεωρία των σελίδων 95 & 96 του σχολικού βιβλίου.

 Απαντήσεις των ασκήσεων των σελίδων 104-105 του σχολικού βιβλίου

 1. Να γράψετε την υποτακτική ενεστώτα, αορίστου και παρακειμένου των ρημάτων θεραπεύομαι, φυλάττομαι, ῥίπτομαι, ψεύδομαι.

Απάντηση:

ρήμα	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ
	Ενεστώτας	Αόριστος	Παρακείμενος
θεραπεύομαι	θεραπεύωμαι	περαπεύσωμαι	τεθεραπευμένος, -η, -ον ὦ
φυλάττομαι	φυλάττωμαι	φυλάξωμαι	πεφυλαγμένος, -η, -ον ὦ
ῥίπτομαι	ῥίπτωμαι	(ῥιφθῶ - ῥιφῶ)*	ἐρριμένος, -η, -ον ὦ
ψεύδομαι	ψεύδωμαι	ψεύσωμαι	ἐψευσμένος, -η, -ον ὦ

 * είναι αδύνατον μαθητής β΄ γυμνασίου να γνωρίζει αυτόν τον τύπο.

2. Να μεταφέρετε τους παρακάτω ρηματικούς τύπους οριστικής στην υποτακτική του ίδιου χρόνου διατηρώντας το πρόσωπο και τον αριθμό.

Απάντηση:

διαλέλυσθε	διαλελυμένοι, -αι, -α ἦτε	πέπρακται	πεπραγμένος, -η, -ον ᾖ
ἐπαύσαντο	παύσωνται	βλάπτομαι	βλάπτωμαι
πειθόμεθα	πειθώμεθα	ἀπήλλαχθε	ἀπηλλαγμένοι, -αι, -α ἦτε
ἐγράψω	γράψῃ	ἐκομισάμεθα	κομισώμεθα

3. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω φράσεις με τον σωστό τύπο υποτακτικής του ρήματος που δίνεται στην παρένθεση: 

Απάντηση: 
α. Δέομαι οὖν ὑμῶν καταψηφίσασθαι (=να καταδικάσετε με την ψήοφ σας) Λεωχάρους, ἵν' ἅ ἡμῖν οἱ πρόγονοι κατέλιπον (=κληροδότησαν) ἡμεῖς κομισώμεθα (κομίζομαι, αόρ.) καὶ μὴ μόνον τὰ ὀνόματα αὐτῶν ἔχωμεν, ἀλλὰ καὶ τὰ χρήματα.
β. Ἐκεῖ μὲν γὰρ γέγραπται τὰ τείχη καθαιρεῖν (=να γκρεμίσουμε)), ἐν δὲ τοῖσδε ἔξεστιν (=είναι δυνατόν) οἰκοδομεῖν ναῦς ἐκεῖ μὲν δώδεκα κεκτῆσθαι, νῦν δ' ὁπόσας ἄν ὑμεῖς βούλησθε (βούλομαι, ενεστ.)
γ. Ὅστις ἄν οὖν ὑμῶν βούληται (βούλομαι, ενεστ.) ἤ οἰκονομικὸς ἤ δημηγορικὸς ἤ στρατηγικὸς γενέσθαι ἤ ὅμοιος Ἀχιλλεῖ ἤ Αἴαντι ἤ Νέστορι ἤ Ὀδυσσεῖ, ἐμὲ θεραπευέτω (=ας με ακολουθήσει).
δ. Ἤν δ' ἐλευθεροῦντες φαίνησθε (φαίνομαι, ενεστ.), τὸ κράτος τοῦ πολέμου βεβαιότερον ἔξετε.

4. Να αντιστοιχίσετε τους ρηματικούς τύπους της στήλης Α΄ με τη γραμματική αναγνώριση που τους αντιστοιχεί στη στήλη Β΄: 

Απάντηση: α-2, β-1, γ-3, δ-5, ε-4, στ-6

γεγραμμένοι ἦτε → β΄ πληθ. υποτ. παρακ.
ἀντιταξώμεθα → α΄ πληθ. υποτ. αορ.
ὑποδέξωνται → γ΄ πληθ. υποτ. αορ.
ἅψηται → γ΄ εν. υποτ. αορ.
βεβουλευμένον ᾖ - γ΄ εν. υποτ. παρακ.
πιστεύῃ → β΄ εν. υποτ. ενεστ.

5. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω φράσεις με τον σωστό τύπο υποτακτικής του ρήματος που δίνεται στην παρένθεση. Κατόπιν να αναγνωρίσετε συντακτικώς το είδος των μετοχών:

Απάντηση: 

α. Οὐδὲν γὰρ ὄφελος ἔσται τῶν νῦν περὶ τῆς εἰρήνης γνωσθέντων (=απο αυτά που αποφασίστηκαν), ἤν μὴ ἡμεῖς καὶ [περὶ τῶν λοιπῶν ὀρθῶς βουλευσώμεθα (βουλεύομαι, αόρ.).

τῶν γνωσθέντων: επιθετική μετοχή 

β. Ἵνα τοίνυν μὴ ἡμεῖς μαχώμεθα (μάχομαι, ενεστ.) ἐν τοῖς λόγοις φίλοι ὄντες, ἀποδεξαί (= να μην αποδεχθείς) μου ὅ λέγω. 

ὄντες:  εναντιωματική μετοχή

γ. Οὐ μόνον δὲ αὐτῶν ἕνεκα τῶν παρανομούντων, ἵνα δίκην δισῶσιν (=για να τιμωρούνται), ἐπιμελεῖσθαι ἄξιον, ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων, ὅπως τούτους ὁρῶντες δικαιότεροι καὶ σωφρονέστεροι γίγνωνται (γίγνομαι, ενεστ.)

τῶν παρανομούντων: επιθετική μετοχή με υποκείμενο το άρθρο της.

ὁρῶντες: τροπική μετοχή

δ. Ἔστιν δ' οὐ χαλεπὸν τυχεῖν τούτων, ἤν ἐθελήσῃς κοινὸς ἅπασιν γενέσθαι καὶ παύσῃ (παύομαι, αόρ.) ταῖς μὲν τῶν πόλεων οἰκείως ἔχων, πρὸς δὲ τὰς ἀλλοτρίως διακείμενος (=προς άλλες πόλεις να διάκεισαι φιλικά και προς άλλες εχθρικά).

ἔχων: κατηγορηματική μετοχή / διακείμενος: κατηγορηματική μετοχή

ε. Ἦν δὲ ὑπὸ Ἥρας δι' αὐτὸ τοῦτο τεταγμένος, ὅπως ἀνταγωνίσηται  (ἀνταγωνίζομαι, αόρ.) τῷ Ἡρακλεῖ. 

τεταγμένος: κατηγορηματική μετοχή

Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Γυμνάσιο εδώ.