Αρχαία Α' Γυμνασίου - 4η ενότητα "Ένα ταξίδι επιστημονικής φαντασίας" - Σημειώσεις

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Ά Γυμνασίου - Ενότητα 4η 

"Ένα ταξίδι επιστημονικής φαντασίας" 

Από σελίδα 28 έως σελίδα 35 στο σχολικό βιβλίο.

Μετάφραση κειμένου (σελίδα 28 σχολικού βιβλίου)
Λουκιανός, Ἀληθὴς Ἱστορία 2.3 - 4 (διασκευή)

Πλεύσαμε περίπου τριακόσια στάδια και αγκυροβολήσαμε σε ένα μικρό και έρημο νησί. Αφού μείναμε στο νησί πέντε μέρες, την έκτη ξεκινήσαμε και την όγδοη βλέπουμε ανθρώπους πολλούς να τρέχουν πάνω στη θάλασσα, που έμοιαζαν μ’ εμάς σε όλα και στο σώμα και στο μπόι , εκτός από τα πόδια μόνο ˙ γιατί αυτά τα έχουν από φελλό ˙ γι’ αυτό το λόγο μάλιστα, νομίζω, και ονομάζονται Φελλόποδες. Απορούσαμε, λοιπόν, βλέποντας τους να μη βουλιάζουν, αλλά να μένουν πάνω στα κύματα και να βαδίζουν χωρίς φόβο. Μερικοί μας πλησίασαν και μας χαιρετούσαν με γλώσσα ελληνική και έλεγαν ότι βιάζονται να πάνε στη Φελλώ, την πατρίδα τους. Μέχρι ενός σημείου, λοιπόν, μας συνοδεύουν τρέχοντας δίπλα μας, έπειτα, αφού άλλαξαν δρόμο, προχωρούν ευχόμενοι σ’ εμάς καλό ταξίδι.

Νόημα

Το κείμενο του Λουκιανού αναφέρεται σε ένα περιπετειώδες και φανταστικό ταξίδι. Σύμφωνα με αυτό, ο αφηγητής και οι σύντροφοι του, αφού πλεύσαν τριακόσια στάδια, αγκυροβολήσαν σε ένα μικρό και έρημο νησί. Η παραμονή τους σε αυτό διήρκεσε πέντε μέρες και, αφού ξεκίνησαν να φύγουν την όγδοη μέρα, συνάντησαν πλάσματα, τα οποία μοιάζανε σε όλα με τους ανθρώπους αλλά διέφεραν μόνο στα πόδια τους που ήταν φτιαγμένα με φελλό. Οι Φελλόποδες, οι οποίοι ονομάστηκαν έτσι λόγω των ποδιών τους, είχαν την ιδιότητα να περπατούν πάνω στην επιφάνεια της θάλασσας, χωρίς να βυθίζονται, ενώ μιλούσαν με ανθρώπινη φωνή και εξέφραζαν την επιθυμία στον αφηγητή και στους συντρόφους του να ταξιδέψουν στην πατρίδα τους τη Φελλώ. Μετά από αρκετή ώρα σύμπλευσης μαζί τους, οι Φελλόποδες αποχαιρέτησαν τους ταξιδιώτες και τους ευχήθηκαν καλή συνέχεια στο ταξίδι τους.

Να διαβάσετε τα ερμηνευτικά σχόλια του σχολικού βιβλίου (σελίδα 29)

Απαντήσεις στις ερωτήσεις της σελίδας 29 του σχολικού βιβλίου:

1. Ποια αξιοπερίεργα χαρακτηριστικά παρουσιάζουν οι Φελλόποδες που περιγράφει ο Λουκιανός; 

Απάντηση: Σύμφωνα με το κείμενο του Λουκιανού, οι Φελλόποδες ήταν πλάσματα με αρκετά ανθρωπόμορφα χαρακτηριστικά. Το αξιοπερίεργα γνωρίσματα που τους ξεχώριζαν από τους ανθρώπους, σύμφωνα με τον αφηγητή, ήταν τα πόδια τους, που ήταν φτιαγμένα από φελλό, και η ιδιότητα που είχαν να βαδίζουν στην επιφάνεια της θάλασσας χωρίς να βουλιάζουν. 

2. Πώς συμπεριφέρθηκαν οι Φελλόποδες στον αφηγητή και στους συντρόφους του;

Απάντηση: Διαβάζοντας και κατανοώντας το κείμενο του Λουκιανού που μας δίνεται, αντιλαμβανόμαστε, ότι οι Φελλόποδες συμπεριφέρθηκαν πολύ φιλικά στον αφηγητή και στους συντρόφους του. Το γεγονός πως τους χαιρέτησαν με ελληνική φωνή και πως τους ακολούθησαν χωρίς να προβούν σε κάποια άσχημη πράξη εναντίον τους, υποδηλώνει τη φιλική διάθεση και την ευγένεια τους. Άρα, παρά τα αξιοπερίεργα χαρακτηριστικά τους, που ίσως να φόβιζαν με την πρώτη ματιά, οι ίδιοι αποδείχθηκαν καλόκαρδοι και εγκάρδιοι με τους ταξιδιώτες μας.

3. Να συγκρίνετε τους φανταστικούς ήρωες του Λουκιανού με τους αγαπημένους σας χαρακτήρες από τον κόσμο των κινουμένων σχεδίων ή της επιστημονικής φαντασίας. 

Απάντηση: Οι ήρωες του Λουκιανού παρουσιάζουν πάρα πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τους χαρακτήρες των κινουμένων σχεδίων. Και οι μεν και οι δε, παρουσιάζονται με αρκετά ανθρωπόμορφα χαρακτηριστικά, όπως το ανθρώπινο σώμα, την ανθρώπινη ομιλία και επικοινωνία. Επιπλέον, αμφότεροι, έχουν υπερφυσικές δυνάμεις και μπορούν να κάνουν πράγματα που μόνο στην ανθρώπινη φαντασία μπορούν να υπάρξουν (π.χ. να πετούν κτλ.) ενώ χαρακτηριστική είναι και  η ηθική (καθαρά ανθρώπινο χαρακτηριστικό) που τους διακρίνει, ή οποία ανάλογα με τον ρόλο τους είναι καλή ή κακή. Συνοψίζοντας, παρατηρούμε ότι οι πρωταγωνιστές του φανταστικού κόσμου του Λουκιανού μοιάζουν αρκετά με τους παιδικούς ήρωες των κινουμένων σχεδίων.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας

σελίδα 30 σχολικού βιβλίου

Η σημασία των λέξεων του πίνακα: 

ἀντιφωνῶ: απαντώ δυνατά σε προσφώνηση

εὔφωνος; αυτός που έχει καλή φωνή

μικρόφωνος: αυτός που έχει αδύναμη φωνή

ἡ μικροφωνία: η αδύναμη φωνή

μεγαλόφωνος: αυτός που έχει δυνατή φωνή

τὸ φώνημα: η ελάχιστη μονάδα ήχου της ομιλίας

φωνητικός: ο σχετικός με τη φωνή

φωνῆεν: φθόγγος που μπορεί να σχηματίσει μόνος του συλλαβή

ἡ φωνασκία: η δυνατή και ενοχλητική φωνή

ἡ εὐφωνία: η καλή φωνή

ἀναφωνῶ: φωνάζω δυνατά

διαφωνῶ: έχω διαφορετική άποψη 

ἡ διαφωνία: η ασυμφωνία απόψεων

σύμφωνος: αυτός που έχει ίδια άποψη

ἄφωνος: αυτός που δεν έχει φωνή, βουβός

ἡ ἀφωνία: η έλλειψη φωνής

καλλίφωνος: αυτός που έχει ωραία φωνή

παράφωνος: ο φάλτσος

ἡ παραφωνία: η κακοφωνία 

πολύφωνος: αυτός που βγάζει πολλές φωνές 

πολυφωνία: 1. η ιδιότητα του πολύφωνου, 2. η ύπαρξη πολλών απόψεων

φωνακλάς: αυτός που θυμώνει και φωνασκεί συνέχεια
φωνηεντικός: ο σχετικός με το φωνήεν
ευφωνικός: ο σχετικός με την ευφωνία
μικρόφωνο: συσκευή που ενισχύει την ένταση της φωνής
μεγάφωνο: συσκευή από την οποία ακούγεται δυνατά ο ήχος
πολυφωνικός: ο σχετικός με την πολυφωνία
μεγαλόφωνα (επιρ.): με δυνατή φωνή
γραμμόφωνο: συσκευή αναπαραγωγής ήχου και μουσικής
φωνογράφος: συσκευή για την εγγραφή φωνής
φωνοληψία: η εγγραφή φωνής με τεχνικά μέσα

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελίδα 30):

1. Συνδυάζοντας τις λέξεις της στήλης Α΄με τις κατάλληλες από τη στήλη Β΄ να δημιουργήσετε ονοματικά σύνολα:

Απάντηση: 1 - στ, 2 - α, 3 - ε,  4 - γ, 5 - δ, 6 - β

2.Χρησιμοποιώντας λέξεις μόνο από τον Λεξιλογικό Πίνακα να δώσετε ένα συνώνυμο ή ένα αντώνυμο των παρακάτω λέξεων: 

Απάντηση: 

Συνώνυμα:

έριδα, διχογνωμία: διαφωνία

εὔφωνος: καλλίφωνος

πλουραλισμός; πολυφωνία

κραυγάζω: αναφωνώ

κακόφωνος: παράφωνος

δυσαρμονία: παραφωνία

Αντώνυμα:

χαμηλόφωνα: μεγαλόφωνα

διαφωνία:συμφωνία

ψιθυρίζω: φωνάζω

μονοφωνία: πολυφωνία

Β2. Ετυμολογικά

Διαβάστε τη θεωρία από το σχολικό βιβλίο (σελίδα 31)

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελίδα 32):

1. Να κατατάξετε τα παρακάτω παράγωγα ουσιαστικά στην κατηγορία στην οποία ανήκουν. Στη συνέχεια να υπογραμμίσετε την κατάληξη τους: 

Απάντηση:

Υποκοριστικά:

παιδάριον

θυρίς

πυργίδιον

παιδίσκη

ξιφίδιον

Περιεκτικά:

παρθενών 

Τοπικά:

λογεῖον

μαγειρεῖον

2. Να γράψετε την πρωτότυπη λέξη των ουσιαστικών της προηγούμενης άσκησης:

Απάντηση: παιδάριον - παῖς, λογεῖον - λόγος, θύρις - θύρα, πυργίδιον - πύργος, παρθενών - παρθένος, μαγειρεῖον - μάγειρος, παιδίσκη - παῖς, ξιφίδιον - ξίφος

3. Να αντιστοιχίσετε τα παράγωγα ουσιαστικά της στήλης Α΄με τα πρωτότυπα ουσιαστικά της στήλης Β΄ και να γράψετε στη στήλη Γ΄ αν αυτά είναι υποκοριστικά, περιεκτικά ή τοπικά:

Απάντηση: 1 - στ - τοπικό |  2 - ε - περιεκτικό | 3 - β - υποκοριστικό | 4 - γ - υποκοριστικό | 5 - α - περιεκτικό | 6 - δ - υποκοριστικό

4. Να αντιστοιχίσετε τα παράγωγα ουσιαστικά (στήλη Α΄) με την κατηγορία στην οποία ανήκουν (στήλη Β΄)

Απάντηση: 1 - α, 2 - α, 3 - β, 4 - γ, 5 - α, 6-α, 7 - α 

5. Να γράψετε παράγωγα ουσιαστικά των παρακάτω λέξεων που να δηλώνουν αυτό που ζητείται στην παρένθεση: 

Απάντηση: 

χῶρος - χωρίον (υποκοριστικό)

γραφεῦς - γραφεῖον (τοπικό)

κίων - κιονίσκος (υποκοριστικό)

θήρ - θηρίον (υποκοριστικό)

ὄμμα - ὀμμάτιον (υποκοριστικό)

ᾠδή - ᾠδεῖον (τοπικό)

Γ1. Το άρθρο των Αρχαίων Ελληνικών

Διαβάστε το άρθρο των Αρχαίων Ελληνικών στη σελίδα 32 του σχολικού βιβλίου.

Γ2. Β΄ Κλίση Ουσιαστικών

Όπως διαβάσαμε στην προηγούμενη ενότητα, τα ουσιαστικά της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας χωρίζονται ανάλογα με τον τρόπο κλίσης τους σε  τρεις διαφορετικές κατηγορίες (κλίσεις): Α΄, Β΄ & Γ΄ Κλίση. Σε αυτή την ενότητα θα μάθουμε να κλίνουμε ουσιαστικά της δεύτερης κλίσης (ή δευτερόκλιτα).

Οι καταλήξεις των ουσιαστικών της Β΄ Κλίσης είναι:

Αρσενικά σε -ος       Θηλυκά σε  -ος        Ουδέτερα σε -ον  

Παραδείγματα:

Ενικός Αριθμός
Ονομ.	ὁ άγρός	ὁ στῦλος	ὁ ἄνθρωπος	ὁ νόμος
Γεν.	τοῦ ἀγροῦ	τοῦ στύλου	τοῦ ἀνθρώπου	τοῦ νόμου
Δοτ.	τῷ ἀγρῷ	τῷ στύλῳ	τῷ ἀνθρώπῳ	τῷ νόμῳ
Αιτ.	τόν ἀγρόν	τόν στῦλον	τόν ἄνθρωπον	τόν νόμον
Κλητ.	ὦ αγρέ	ὦ στῦλε	ὦ ἄνθρωπε	ὦ νόμε

Πληθυντικός Αριθμός
Ονομ.	οἱ ἀγροί	οἱ στῦλοι	οἱ ἄνθρωποι	οἱ νόμοι
Γεν.	τῶν αγρῶν	τῶν στύλων	τῶν ἀνθρώπων	τῶν νόμων
Δοτ.	τοῖς αγροῖς	τοῖς στύλοις	τοῖς ἀνθρώποις	τοῖς νόμοις
Αιτ.	τούς ἀγρούς	τούς στύλους	τούς ἀνθρώπους	τούς νόμους
Κλητ.	ὦ ἀγροί	ὦ στῦλοι	ὦ ἄνθρωποι	ὦ νόμοι

Β) Θηλυκά (κατάληξη -ος)

Ενικός Αριθμός
Ονομ.	ἡ ὁδός	ἡ νῆσος	ἡ ἄμπελος
Γεν.	τῆς ὁδοῦ	τῆς νήσου	τῆς ἀμπέλου
Δοτ.	τῇ ὁδῷ	τῇ νήσῳ	τῇ ἀμπέλῳ
Αιτ.	την ὁδόν	την νῆσον	την ἄμπελον
Κλητ.	ὦ ὁδέ	ὦ νῆσε	ὦ ἄμπελε

Πληθυντικός Αριθμός
Ονομ.	αἱ ὁδοί	αἱ νῆσοι	αἱ ἄμπελοι
Γεν.	τῶν ὁδῶν	τῶν νήσων	τῶν ἀμπέλων
Δοτ.	ταῖς ὁδοῖς	ταῖς νήσοις	ταῖς ἀμπέλοις
Αιτ.	τάς ὁδούς	τάς νήσους	τάς ἀμπέλους
Κλητ.	ὦ ὁδοί	ὦ νῆσοι	ὦ ἄμπελοι

  

Β) Ουδέτερα (κατάληξη -ον)

Ενικός Αριθμός
Ονομ.	το φυτόν	το δῶρον	το ποτήριον
Γεν.	τοῦ φυτοῦ	τοῦ δώρου	τοῦ ποτηρίου
Δοτ.	τῷ φυτῷ	τῷ δώρῳ	τῷ ποτηρίῳ
Αιτ.	το φυτόν	το δῶρον	το ποτήριον
Κλητ.	ὦ φυτόν	ὦ δῶρον	ὦ ποτήριον

Πληθυντικός Αριθμός
Ονομ.	τά φυτά	τά δῶρα	τά ποτήρια
Γεν.	τῶν φυτῶν	τῶν δώρων	τῶν ποτηρίων
Δοτ.	τοῖς φυτοῖς	τοῖς δώροις	τοῖς ποτηρίοις
Αιτ.	τά φυτά	τά δῶρα	τά ποτήρια
Κλητ.	ὦ φυτά	ὦ δῶρα	ὦ ποτήρια

Για να κατανοήσετε πλήρως την Β΄ Κλίση διαβάστε τις παρατηρήσεις της σελίδας 33 του σχολικού βιβλίου.

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελίδα 34):

1) Να συμπληρώσετε τις πτώσεις που λείπουν στον παρακάτω πίνακα:

Απάντηση: 

	ενικός αριθμός		πληθυντικός αριθμός
ον.	ἡ ἄμπελος	ὁ ταῦρος	αἱ ἄμπελοι	οἱ ταῦροι
γεν.	τῆς ἀμπέλου	τοῦ ταύρου	τῶν ἀμπέλων	τῶν ταύρων
δοτ.	τῇ ἀμπέλῳ	τῷ ταύρῳ	ταῖς ἀμπέλοις	τοῖς ταύροις
αιτ.	τὴν ἄμπελον	τὸν ταῦρον	τὰς ἀμπέλους	τοὺς ταύρους
κλ.	ὦ ἄμπελε	ὦ ταῦρε	ὦ ἄμπελοι	ὦ ταῦροι

2) Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού: τοῖς ὀφθαλμοῖς, τῇ νήσῳ, τοῖς ἀνθρώποις, τὸν οἶνον, τοὺς ὅρκους, τῷ ποτηρίῳ.

Απάντηση: τῷ ὀφθαλμῷ, ταῖς νήσοις, τῷ ἀνθρώπῳ, τοὺς οἴνους, τὸν ὅρκον, τοῖς ποτηρίοις

3) Να αντιστοιχίσετε τα ουσιαστικά της στήλης Α΄ με τις πτώσεις τους στη στήλη Β΄: 

Απάντηση: 1-γ, 2-β, 3-δ, 4-ε, 5-α

4) Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις και να τονίζετε τα ουσιαστικά και τους τύπους του άρθρου:

Απάντηση: τοῦ μυστηρίου, τὴν νῆσον, τοῖς σταδίοις, τὰ δένδρα,  τῶν δώρων, τοῦ οἴκου, τὸν ἰατρόν, τῷ ἐφήβῳ, τοῦ καρποῦ, τοῖς ποταμοῖς, ταῖς ψήφοις, τοὺς γεωργούς, τοὺς ἀνθρώπους,  τὸν Λουκιανόν.

5) Στις προτάσεις που ακολουθούν να συμπληρώσετε την κατάλληλη πτώση του ουσιαστικού και στη συνέχεια να γράψετε την ίδια πτώση του άλλου αριθμού:

Απάντηση:
α. Οἱ ταῦροι ἄγριοι εἰσίν. (ὁ ταῦρος)
β. Διεφθάρη δὲ ὁ Θάμυρις ὑπὸ νόσου τοὺς ὀφθαλμούς. (τῶν νόσων, τῷ ὀφθαλμῳ)
γ. Αἱ ἄμπελοι τὸν οἶνον παρέχουσιν.  (ἡ ἄμπελος, τοὺς οἴνους)
δ. Ἐπίστανται τὰ γιγνόμενα οἱ σύμμαχοι  καὶ οἱ πολέμιοι καὶ ἅπαντες Ἔλληνες καὶ βάρβαροι. (ὁ σύμμαχος, ὁ πολέμιος, ὁ βάρβαρος)
ε. Παῦσον τοῦ θρήνου. (τῶν θρήνων)

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελίδα 35):

1) Να αντιστοιχίσετε τους τύπους των προσωπικών αντωνυμιών της στήλης Α΄ με τη γραμματική τους ταυτότητα στη στήλη Β΄: 

Απάντηση: 1-γ, 2-δ, 3-ε, 4-α, 5-β

2) Να υπογραμμίσετε τις προσωπικές αντωνυμίες των παρακάτω φράσεων και να τις αναγνωρίσετε γραμματικά: 

Απάντηση:
α. ἡμῶν: Γενική πτώση, Πληθυντικού αριθμού, α΄ προσώπου.
β. ἡμῖν: Δοτική πτώση, Πληθυντικού αριθμού, α΄ προσώπου.
γ. ἡμᾶς: Αιτιατική πτώση, Πληθυντικού Αριθμού, α΄ προσώπου.
δ. ἐγώ: Ονομαστική πτώση, Ενικού αριθμού, α΄ προσώπου.
ε. σου: Γενική πτώση, Ενικού αριθμού, β΄ προσώπου.
στ. ὑμῶν: Γενική πτώση, Πληθυντικού αριθμού, β΄ προσώπου.
ζ. σοι: Δοτική πτώση, Ενικού Αριθμού, β΄ προσώπου.

Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Γυμνάσιο εδώ.