Ο Λασκαράτος και ο Καζαντζάκης, αποδεκτοί σήμερα από κάθε επίσημη εξουσία, στην εποχή τους δεινοπάθησαν και κυνηγήθηκαν. Οι αρετές τους, ολοφάνερες μέσα στην τέχνη τους, προκάλεσαν προβλήματα στην τότε εξουσία.
Γεννήθηκε στο Ληξούρι της Κεφαλονιάς το 1811 και πέθανε σε βαθιά γεράματα το 1901. Γόνος της αριστοκρατικής οικογένειας των Τυπάλδων, γιος του Γεράσιμου Λασκαράτου-Τυπάλδου, μορφώθηκε εξαιρετικά από μικρή ηλικία. Πήρε και το δίπλωμα της Νομικής ("όπως καταπίνουμε το ρετσινόλαδο", έλεγε ο ίδιος) αν και ποτέ δεν κατάφερε, ούτε θέλησε να κάνει καριέρα δικαστή, όπως ήθελε ο πατέρας του.
Από πολύ μικρός γνώριζε το αρχοντολόι των Επτανήσιων, τους οπλαρχηγούς της Ρούμελης που συχνά πήγαιναν στα νησιά για να "ξεκουραστούν", αλλά και ανθρώπους σαν τον Δ. Σολωμό και τον Λόρδο Μπάιρον.
Ταξίδεψε σε Παρίσι και Λονδίνο για σπουδές και ήρθε σε επαφή με τις νέες τότε ευρωπαϊκές και ανθρωπιστικές ιδέες. Αναζήτησε όμως και στην Ελλάδα κάθε μέρος με παράδοση, τέχνη και γράμματα.
O πολύ απλός, ειλικρινής και παιχνιδιάρης χαρακτήρας του, μαζί με το άφθαστο χιούμορ και την τόλμη του, έκαναν έναν άνθρωπο αδιάφθορο και αναγκασμένο (!) να σατιρίζει κάθε συντηριτισμό, υποκρισία, δουλικότητα, ασέβεια και κοινωνική αδικία απ' όπου κι αν προερχόταν.
Η οικογενειακή του ζωή ήταν πρότυπο τρυφερότητας και διαπαιδαγώγησης και αποτέλεσε γι αυτόν ανεξάντλητη πηγή ευτυχίας. Αλλά στην κοινωνική του προσφορά γνώρισε την αδικία, τη συκοφαντία και τον κατατρεγμό απ' όλους.
Έγραψε: "Τα μυστήρια της Κεφαλονιάς", πολλά σατιρικά ποιήματα, την "Απόκριση στον Αφορεσμό". Εξέδιδε στην πατρίδα του την εφημερίδα "Λύχνος", ενώ συνεργάστηκε με πολλές αθηναϊκές εφημερίδες.
Ο ίδιος δεν τα κατάφερνε καλά στο εμπόριο και τα οικονομικά. Έτσι με τον Αφορισμό του από την Εκκλησία, τον κοινωνικό κατατρεγμό και την καταλήστευσή του από τους συμπατριώτες του, τη διαφωνία με τους "λογιότατους" των Αθηνών και την ανυποχώρητη ηθική του έφθασε να πεινάσει πολλές φορές και να μείνει μόνος με το χιούμορ του.
Το ηθικό του έργο ταυτίστηκε απόλυτα με τη ζωή του.
"... το πέρασμά μου πάνω από τη γη στάθηκε άτυχο για μένα και μη αγαπητό στην κοινωνία που έζησα. Αν δεν είχα ποτέ γεννηθεί, θα ήταν ίσως καλύτερα για μένα και για την αθώα οικογένειά μου. Όχι όμως και για κείνους τους χαζούς και διεφθαρμένους που στενοχώρησα, γυρεύοντας να τους ωφελήσω ηθικά και υλικά ".
Με το εξαιρετικό χιούμορ και την άμεση ειλικρίνειά του ο Λασκαράτος περιγράφει στην αυτοβιογραφία του τα σημαντικά γεγονότα της ζωής του. Δύσκολο να μην τον αγαπήσεις και ταυτόχρονα να μη λυπηθείς τους παπάδες και τους εμπόρους της Κεφαλονιάς που τον μισούσαν.
Από πολύ μικρός γνώριζε το αρχοντολόι των Επτανήσιων, τους οπλαρχηγούς της Ρούμελης που συχνά πήγαιναν στα νησιά για να "ξεκουραστούν", αλλά και ανθρώπους σαν τον Δ. Σολωμό και τον Λόρδο Μπάιρον.
Ταξίδεψε σε Παρίσι και Λονδίνο για σπουδές και ήρθε σε επαφή με τις νέες τότε ευρωπαϊκές και ανθρωπιστικές ιδέες. Αναζήτησε όμως και στην Ελλάδα κάθε μέρος με παράδοση, τέχνη και γράμματα.
O πολύ απλός, ειλικρινής και παιχνιδιάρης χαρακτήρας του, μαζί με το άφθαστο χιούμορ και την τόλμη του, έκαναν έναν άνθρωπο αδιάφθορο και αναγκασμένο (!) να σατιρίζει κάθε συντηριτισμό, υποκρισία, δουλικότητα, ασέβεια και κοινωνική αδικία απ' όπου κι αν προερχόταν.
Η οικογενειακή του ζωή ήταν πρότυπο τρυφερότητας και διαπαιδαγώγησης και αποτέλεσε γι αυτόν ανεξάντλητη πηγή ευτυχίας. Αλλά στην κοινωνική του προσφορά γνώρισε την αδικία, τη συκοφαντία και τον κατατρεγμό απ' όλους.
Έγραψε: "Τα μυστήρια της Κεφαλονιάς", πολλά σατιρικά ποιήματα, την "Απόκριση στον Αφορεσμό". Εξέδιδε στην πατρίδα του την εφημερίδα "Λύχνος", ενώ συνεργάστηκε με πολλές αθηναϊκές εφημερίδες.
Ο ίδιος δεν τα κατάφερνε καλά στο εμπόριο και τα οικονομικά. Έτσι με τον Αφορισμό του από την Εκκλησία, τον κοινωνικό κατατρεγμό και την καταλήστευσή του από τους συμπατριώτες του, τη διαφωνία με τους "λογιότατους" των Αθηνών και την ανυποχώρητη ηθική του έφθασε να πεινάσει πολλές φορές και να μείνει μόνος με το χιούμορ του.
Το ηθικό του έργο ταυτίστηκε απόλυτα με τη ζωή του.
"... το πέρασμά μου πάνω από τη γη στάθηκε άτυχο για μένα και μη αγαπητό στην κοινωνία που έζησα. Αν δεν είχα ποτέ γεννηθεί, θα ήταν ίσως καλύτερα για μένα και για την αθώα οικογένειά μου. Όχι όμως και για κείνους τους χαζούς και διεφθαρμένους που στενοχώρησα, γυρεύοντας να τους ωφελήσω ηθικά και υλικά ".
Με το εξαιρετικό χιούμορ και την άμεση ειλικρίνειά του ο Λασκαράτος περιγράφει στην αυτοβιογραφία του τα σημαντικά γεγονότα της ζωής του. Δύσκολο να μην τον αγαπήσεις και ταυτόχρονα να μη λυπηθείς τους παπάδες και τους εμπόρους της Κεφαλονιάς που τον μισούσαν.
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ:
Ο Πολίτης αυτός του κόσμου, πιο συγκεκριμένα ο Έλληνας και για την ακρίβεια ο Κρητικός - έτσι έλεγε για τον εαυτό του - γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης 1833 και πέθανε στη Γαλλία το 1957.
Σπούδασε νομικός - με άριστα - αλλά ποτέ δεν έκανε τέτοιο επάγγελμα. Με δασκάλους τον Μπέρκσον και το Νίτσε, το Χριστό, το Βούδα, το Λένιν, το Ζορμπά και πάνω απ όλους τον Οδυσσέα, ο Καζαντζάκης ταξίδεψε όλον τον κόσμο και δόθηκε σε κάθε μεγάλη ιδέα.
Έχοντας αποφασίσει ότι είναι "καλαμαράς", δηλαδή λογοτέχνης, πολέμησε με όλες τις ιδέες φτιάχνοντας τις δικές του για να προσφέρει κι αυτός στην ανθρωπότητα.
Έγραψε την ΑΣΚΗΤΙΚΗ σε ηλικία 25 χρόνων, όπου περιγράφεται η κοσμοαντίληψή του και την ΟΔΥΣΣΕΙΑ (33.333 δεκαπεντασύλλαβοι στίχοι, όπου ο Οδυσσέας αναζητά όχι πια την Πηνελόπη - ψυχή του, αλλά τον ίδιο το Θεό) στα σαράντα του χρόνια, θεωρώντας ότι αυτό ήταν το πραγματικό έργο.
Όμως έγινε γνωστός από τα "πάρεργά" του: ΖΟΡΜΠΑΣ, Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ, Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΞΑΝΑΣΤΑΥΡΩΝΕΤΑΙ, Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ, ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΓΚΡΕΚΟ, θεατρικά, ποιήματα, κ.α.
Ποιος κατάλαβε τον Καζαντζάκη;
Όλοι καταλαβαίνουμε κάτι, ελάχιστοι ίσως τον καταλαβαίνουν ολόκληρο, όλοι έχουν ευκαιρίες να τον παρεξηγήσουν και να τον κατακρίνουν. Γι αυτό, τόσο κατά τη ζωή του όσο και μετά, κυνηγήθηκε με πολλούς τρόπους.
Ποιος ήταν ο Νίκος Καζαντζάκης; Τα ίδια του τα βιβλία μας το λένε. Ο ίδιος ήταν άδολος, δεν ήξερε να λέγει ψέματα, δεν έγραφε για να κερδίσει χρήματα, γενικά δεν έγραφε, αλλά έφτιαχνε γράμματα και φράσεις με το αίμα της ψυχής του:
Σπούδασε νομικός - με άριστα - αλλά ποτέ δεν έκανε τέτοιο επάγγελμα. Με δασκάλους τον Μπέρκσον και το Νίτσε, το Χριστό, το Βούδα, το Λένιν, το Ζορμπά και πάνω απ όλους τον Οδυσσέα, ο Καζαντζάκης ταξίδεψε όλον τον κόσμο και δόθηκε σε κάθε μεγάλη ιδέα.
Έχοντας αποφασίσει ότι είναι "καλαμαράς", δηλαδή λογοτέχνης, πολέμησε με όλες τις ιδέες φτιάχνοντας τις δικές του για να προσφέρει κι αυτός στην ανθρωπότητα.
Έγραψε την ΑΣΚΗΤΙΚΗ σε ηλικία 25 χρόνων, όπου περιγράφεται η κοσμοαντίληψή του και την ΟΔΥΣΣΕΙΑ (33.333 δεκαπεντασύλλαβοι στίχοι, όπου ο Οδυσσέας αναζητά όχι πια την Πηνελόπη - ψυχή του, αλλά τον ίδιο το Θεό) στα σαράντα του χρόνια, θεωρώντας ότι αυτό ήταν το πραγματικό έργο.
Όμως έγινε γνωστός από τα "πάρεργά" του: ΖΟΡΜΠΑΣ, Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ, Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΞΑΝΑΣΤΑΥΡΩΝΕΤΑΙ, Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ, ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΓΚΡΕΚΟ, θεατρικά, ποιήματα, κ.α.
Ποιος κατάλαβε τον Καζαντζάκη;
Όλοι καταλαβαίνουμε κάτι, ελάχιστοι ίσως τον καταλαβαίνουν ολόκληρο, όλοι έχουν ευκαιρίες να τον παρεξηγήσουν και να τον κατακρίνουν. Γι αυτό, τόσο κατά τη ζωή του όσο και μετά, κυνηγήθηκε με πολλούς τρόπους.
Ποιος ήταν ο Νίκος Καζαντζάκης; Τα ίδια του τα βιβλία μας το λένε. Ο ίδιος ήταν άδολος, δεν ήξερε να λέγει ψέματα, δεν έγραφε για να κερδίσει χρήματα, γενικά δεν έγραφε, αλλά έφτιαχνε γράμματα και φράσεις με το αίμα της ψυχής του:
...Ένα μονάχα λαχταρίζω. Να συλλάβω τι κρύβεται πίσω από τα φαινόμενα, τι είναι το μυστήριο που με γεννάει και με σκοτώνει κι αν πίσω από την ορατή ακατάπαυτη ροή του κόσμου κρύβεται μια αόρατη ασάλευτη παρουσία.
Ασκητική σελ. 15
Ασκητική σελ. 15
...πέρασαν χρόνια. Προσπάθησα να βάλω τάξη στο χάος αυτό της φαντασίας μου. Μα πάντα η ουσία τούτη, όπως μου παρουσιάστηκε, θαμπά ακόμα, όταν ήμουν παιδί, μου φαίνεται πως είναι η καρδιά της αλήθειας: χρέος έχουμε, πέρα από τις ατομικές έγνοιες, πέρα από τις βολικές μας συνήθειες, πιο πάνω από τον εαυτό μας, να θέσουμε έναν σκοπό, κι αυτόν, μέρα και νύχτα, αψηφώντας τα γέλια, την πείνα ή τον θάνατο, να μοχτούμε να τον φτάσουμε. Όχι να τον φτάσουμε... μια περήφανη ψυχή, ευτύς ως φτάσει στο σκοπό της, τον μετατοπίζει ακόμα πιο πέρα... όχι να τον φτάσουμε, παρά να μη σταματήσουμε ποτέ στον ανήφορο. Έτσι μονάχα αποχτάει η ζωή ευγένεια κι ενότητα.
Αναφορά στον Γκρέκο
Πες μου τι κάνεις το φαΐ που τρως και θα σου πω ποιος είσαι. Άλλοι το κάνουν ξίγκια και κοπριά, άλλοι το κάνουν δουλειά και κέφι και άλλοι το κάνουν Θεό.
Ζορμπάς σελ. 79
Καλά πια καταλαβαίνεις πως αυτή είναι η αξία του ανθρώπου: να ζητάει και να ξέρει πως ζητάει το αδύνατο. Και να 'ναι σίγουρος πως θα το φτάσει, γιατί ξέρει πως αν δεν λιποψυχήσει, αν δεν ακούσει τι του κανοναρχάει η λογική, μα κρατάει με τα δόντια την ψυχή του και εξακολουθεί με πίστη, με πείσμα να κυνηγάει το αδύνατο, τότε γίνεται το θάμα, μα ποτέ ο αφτέρουγος κοινός νους δε θα μπορούσε να το μαντέψει: Το αδύνατο, γίνεται δυνατό.
Καπετάν Μιχάλης σελ. 10
Καπετάν Μιχάλης σελ. 10
Πώς αντιμετώπισε αυτούς που τον κυνήγησαν:
1955 : Ο Νίκος Καζαντζάκης απαντά στον Πάπα (όταν κατάταξε τα βιβλία του στα απαγορευμένα):
AD TUUM , DOMINE, TRIBUNAL APELLO.
Και στους κληρικούς της Ελλάδας, μετά την απειλή αφορισμού:
"Μου δώσατε μια κατάρα, Άγιοι πατέρες, σας δίνω κι εγώ μια ευχή: Σας εύχομαι να ναι η συνείδηση σας τόσο καθαρή, όσο είναι η δική μου και νά 'στε τόσο ηθικοί και θρήσκοι, όσο είμαι εγώ."
Το 1975, όταν η ελληνική τηλεόραση ανακοινώνει την προβολή σε συνέχεια του έργου του Ν. Καζαντζάκη "Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται", η ιερά σύνοδος ανακοινώνει:
Η Ιερά Σύνοδος κατά την σημερινήν αυτήν συνεδρίαν, πληροφορηθείσα ότι υπάρχει πρόθεσις προβολής από της τηλεοράσεως του βλασφήμιου έργου του Ν. Καζαντζάκη "Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΞΑΝΑΣΤΑΥΡΩΝΕΤΑΙ", περί του οποίου από πολλών ετών η Εκκλησία, απεφάνθη ότι είναι δυσσεβές και αντιχριστιανικόν, απεφάσισε να προβή εις αμέσους εντόνους ενεργείας παρά τοις αρμοδίοις προς αποτροπήν της τοιαύτης προβολής, η οποία θα σκανδαλίσει και θα βλάψει πνευματικώς το Χριστεπώνυμον πλήρωμα της εκκλησίας της Ελλάδος...
Οι έλληνες εκδότες "τιμούν" το Νίκο Καζαντζάκη:
Σε επιστολή του Ν. Καζαντζάκη που δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες γύρω στο 1951, έγραφε ότι προσφέρει τα άπαντά του, φτάνει να έπαιρνε ως αμοιβή 4 αντίτυπα για το κάθε του έργο.
Και δεν βρέθηκε κανείς εκδότης ...
Σήμερα τα βιβλία του συνεχίζουν να εκδίδονται και να πωλούνται ακόμα, λες και είναι best-sellers για τόσα πολλά χρόνια...
www.nea-acropoli.gr