Η ελληνική τηλεόραση, τα τελευταία χρόνια, έχει γεμίσει με κάθε λογής ριάλιτι. Ριάλιτι επιβίωσης, ριάλιτι για να βρεις τον έρωτα, ριάλιτι για μοντέλα… Θα ήταν υποκριτικό από μέρους μας να δηλώσουμε ότι δεν έχουμε παρακολουθήσει, έστω και μία τέτοια εκπομπή μία φορά. Μας κάνουν να γελάμε και χαλαρώνουν το μυαλό μας από μια κουραστική ημέρα. Όπως, όμως, έχουν εισχωρήσει στην δική μας καθημερινότητα, έτσι έχουν κάνει και στην καθημερινότητα των παιδιών.
Τα περισσότερα ριάλιτι προβάλλονται τις ώρες που τα παιδιά είτε μόλις έχουν επιστρέψει από το σχολείο, είτε νωρίς το βράδυ. Είναι σχεδόν αδύνατον να μην παρακολουθήσουν έστω και ένα στιγμιότυπο στην τηλεόραση. Κι ενώ φαινομενικά, τουλάχιστον, κάτι τέτοιο θεωρείται άκακο, ενδεχομένως να τα επηρεάζει περισσότερο απ' ό,τι νομίζουμε.
Ειδικά στις μικρές ηλικίες τα παιδιά δεν έχουν αίσθηση του μέτρου. Όταν τους ενδιαφέρει κάτι, «κολλούν» με πάθος μπροστά στην οθόνη και αποχαυνώνονται. Η κριτική τους σκέψη δεν έχει αναπτυχθεί, επομένως αδυνατούν να φιλτράρουν πληροφορίες. Αυτό τα καθιστά εκτεθειμένα σε μια πληθώρα συμπεριφορών, αξιών και ανθρώπων που, κακά τα ψέματα, δεν αποτελούν κατάλληλα πρότυπα μίμησης.
Τα περισσότερα ριάλιτι προβάλλονται τις ώρες που τα παιδιά είτε μόλις έχουν επιστρέψει από το σχολείο, είτε νωρίς το βράδυ. Είναι σχεδόν αδύνατον να μην παρακολουθήσουν έστω και ένα στιγμιότυπο στην τηλεόραση. Κι ενώ φαινομενικά, τουλάχιστον, κάτι τέτοιο θεωρείται άκακο, ενδεχομένως να τα επηρεάζει περισσότερο απ' ό,τι νομίζουμε.
Χαμηλή αυτοεκτίμηση
Γυναίκες όμορφες και αδύνατες. Γυναίκες που ντύνονται με την τελευταία λέξη της μόδας. Γυναίκες που εκθειάζονται τόσο στις μεσημεριανές εκπομπές, όσο και στα social media. Πόσα ριάλιτι δεν έχουν τροφοδοτήσει αυτή την εικόνα των γυναικών! Τα περισσότερα προωθούν συγκεκριμένα πρότυπα ομορφιάς και παρουσιάζουν την γυναίκα ως αντικείμενο που η αξία και η δημοφιλία της εξαρτώνται αποκλειστικά από την εμφάνισή της. Όταν, λοιπόν, ένα μικρό κορίτσι παρακολουθεί αυτές τις εικόνες καθημερινά είναι λογικό να αρχίσει να συγκρίνει τον εαυτό της με τις «τέλειες» κοπέλες της τηλεόρασης. Είναι λογικό να της γεννηθούν ανασφάλειες για το σώμα της, την μύτη της, ακόμη και τα μαλλιά της. Ειδικά τα κορίτσια στην εφηβεία, βασανίζονται πολύ από την εικόνα τους και συχνά φτάνουν στο σημείο να κάνουν εξαντλητικές δίαιτες προκειμένου να αποκτήσουν το τέλειο σώμα.
Και τα αγόρια, όμως, δεν μένουν στο απυρόβλητο. Συνήθως, στα reality ο νικητής ή ο πιο δημοφιλής παίκτης άντρας είναι αυτός που θα έχει το πιο γυμνασμένο σώμα και την προσωπικότητα του «κακού» παιδιού. Όποια προσπάθεια δική μας να μεγαλώσουμε αγόρια καταρρίπτοντας τα στερεότυπα, απειλείται από τηλεοπτικά πρότυπα που πολλές φορές υιοθετούν υπερβολικές συμπεριφορές.
Και τα αγόρια, όμως, δεν μένουν στο απυρόβλητο. Συνήθως, στα reality ο νικητής ή ο πιο δημοφιλής παίκτης άντρας είναι αυτός που θα έχει το πιο γυμνασμένο σώμα και την προσωπικότητα του «κακού» παιδιού. Όποια προσπάθεια δική μας να μεγαλώσουμε αγόρια καταρρίπτοντας τα στερεότυπα, απειλείται από τηλεοπτικά πρότυπα που πολλές φορές υιοθετούν υπερβολικές συμπεριφορές.
Κίνδυνος μίμησης
Πότε ένα ριάλιτι θεωρείται πετυχημένο; Όταν προβάλλει την ευγενή άμιλλα μεταξύ των παικτών και την ομαδικότητα; Φυσικά και όχι. Τα reality όπως τα έχουμε συνηθίσει επικεντρώνονται στο διαπροσωπικό δράμα, μπορεί να προβάλλει ακατάλληλες συμπεριφορές και να προάγει τα «πισωμαχαιρώματα» και το κουτσομπολιό. Οι πιο δημοφιλείς παίκτες είναι συνήθως αυτοί που είναι κακότροποι, επιθετικοί και αθέμιτα ανταγωνιστικοί. Ένα παιδί που ακόμα δεν έχει την κριτική σκέψη να διαχωρίσει το σωστό από το λάθος, είναι πολύ εύκολο να μιμηθεί τέτοιες συμπεριφορές.Καθημερινά οι γονείς παλεύουμε να αποθαρρύνουμε τον εκφοβισμό και την επιθετικότητα, την ίδια ώρα που η τηλεόραση δείχνει ενήλικες να συμπεριφέρονται με τέτοιον τρόπο, κερδίζοντας τη συμπάθεια του κόσμου.
Η αξιοπρέπεια εξαγοράζεται;
Στο ένα ριάλιτι πουλιέται ο έρωτας για τα χρήματα, στο άλλο το γυναικείο σώμα, στο επόμενο η ξεπερασμένη «έχθρα» δύο λαών. Σε όποιο κανάλι κι αν είμαστε, κάποιος πουλάει την εικόνα και την αξιοπρέπειά του έναντι χρημάτων και φήμης. Καθημερινά προσπαθούμε να εμφυσήσουμε στα παιδιά αξίες ζωής: τον σεβασμό, την ενσυναίσθηση, την αξιοπρέπεια, την αποδοχή του διαφορετικού. Όταν, όμως, η τηλεόραση προάγει διαστρεβλωμένες αξίες, τα παιδιά μπερδεύονται.
Ποια είναι η θέση μας ως γονείς;
Το να μην επιτρέπουμε στο παιδί να βλέπει ριάλιτι είναι μια πολύ αυστηρή και μάλλον, ανώφελη λύση. Τηλεοράσεις και οθόνες υπάρχουν παντού και δεν μπορούμε να ελέγχουμε συνεχώς τι βλέπει το παιδί. Επιπλέον, όταν οι συμμαθητές του στο σχολείο ή το φροντιστήριο συζητούν για τους παίκτες ενός συγκεκριμένου reality, η απαγόρευσή μας να το «βάλει» στο περιθώριο.
Όπως συμβαίνει και με ο,τιδήποτε αφορά την τεχνολογία, η λύση δεν είναι η δαιμονοποίηση των εκπομπών, αλλά η δική μας προσέγγιση στο φαινόμενο των reality. Μπορούμε να το δούμε σαν μια ευκαιρία να μάθει το παιδί να ξεχωρίζει το αληθινό από το κάλπικο και την ποιότητα από εκπομπές που δεν έχουν να του προσφέρουν απολύτως τίποτα.
Παρακολουθήστε μαζί μια εκπομπή: αφού ελέγξετε ότι το περιεχόμενο του reality είναι κατάλληλο για την ηλικία του παιδιού, δείτε μαζί ένα επεισόδιο και συζητήστε το. Ρωτήστε το γιατί του αρέσει, ποιους παίκτες συμπαθεί, έτσι ώστε να έχετε μια ολοκληρωμένη εικόνα του πώς τα βλέπει εκείνο.
Βοηθήστε το παιδί να μάθει να σκέφτεται και να αμφισβητεί: Σχολιάζοντας και συζητώντας μια αρνητική συμπεριφορά ή ένα στιγμιότυπο που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, ενθαρρύνετε το παιδί να αναπτύξει δεξιότητες κριτικής σκέψης και αργότερα να μην γίνει παθητικός δέκτης τηλεοπτικών –και μη- μηνυμάτων.
Όπως συμβαίνει και με ο,τιδήποτε αφορά την τεχνολογία, η λύση δεν είναι η δαιμονοποίηση των εκπομπών, αλλά η δική μας προσέγγιση στο φαινόμενο των reality. Μπορούμε να το δούμε σαν μια ευκαιρία να μάθει το παιδί να ξεχωρίζει το αληθινό από το κάλπικο και την ποιότητα από εκπομπές που δεν έχουν να του προσφέρουν απολύτως τίποτα.
Παρακολουθήστε μαζί μια εκπομπή: αφού ελέγξετε ότι το περιεχόμενο του reality είναι κατάλληλο για την ηλικία του παιδιού, δείτε μαζί ένα επεισόδιο και συζητήστε το. Ρωτήστε το γιατί του αρέσει, ποιους παίκτες συμπαθεί, έτσι ώστε να έχετε μια ολοκληρωμένη εικόνα του πώς τα βλέπει εκείνο.
Βοηθήστε το παιδί να μάθει να σκέφτεται και να αμφισβητεί: Σχολιάζοντας και συζητώντας μια αρνητική συμπεριφορά ή ένα στιγμιότυπο που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, ενθαρρύνετε το παιδί να αναπτύξει δεξιότητες κριτικής σκέψης και αργότερα να μην γίνει παθητικός δέκτης τηλεοπτικών –και μη- μηνυμάτων.