Ο Σερ Άρθουρ Τσαρλς Κλαρκ (αγγλικά: Sir Arthur Charles Clarke, 16 Δεκεμβρίου 1917 - 19 Μαρτίου 2008) ήταν Άγγλος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας.
Βιογραφία και έργο
Γεννήθηκε στο Μάινχεντ του Σόμερσετ, στην Αγγλία, στις 16 Δεκεμβρίου του 1917. Σπούδασε φυσική και μαθηματικά στο Κινγκς Κόλετζ, στο Λονδίνο. Υπηρέτησε ως υποσμηναγός στη RAF την περίοδο 1941-1946 και ήταν ειδικός στα ραντάρ και στις επικοινωνίες. Το 1945 ήταν ο πρώτος που πρότεινε τη χρήση δορυφόρων σε γεωστατική τροχιά για την αναμετάδοση ραδιοκυμάτων.
Παντρεύτηκε το 1953 και πήρε διαζύγιο το 1964 χωρίς να αποκτήσει τέκνα. Το 1954 ανέλαβε μια υποβρύχια εξερεύνηση και φωτογράφισε τον βυθό στους υφάλους της Αυστραλίας και τις ακτές της Κεϋλάνης, γεγονός που επηρέασε τη συγγραφική του καριέρα και τον ώθησε να δηλώσει πως η κατάδυση είναι η κοντινότερη εμπειρία στη διαστημική πτήση. Το 1956 μετανάστευσε στη Σρι Λάνκα όπου διέμεινε ως τον θάνατό του. Σχολίασε για λογαριασμό του τηλεοπτικού δικτύου CBS τις πτήσεις στη Σελήνη των διαστημοπλοίων Απόλλων 11, 12 και 15, ενώ με τα βιβλία του υπήρξε προπαγανδιστής της εξερεύνησης του διαστήματος. Ήταν εταίρος σε πολλούς επιστημονικούς συλλόγους και πρόεδρος της Αγγλικής Διαπλανητικής Εταιρίας (British Interplanetary Society). Για τις επιστημονικές εργασίες του τιμήθηκε με διακρίσεις και βραβεία από αγγλικά και αμερικανικά επιστημονικά ιδρύματα. Χρίστηκε ιππότης το 1998.
Πέθανε σε ηλικία 90 ετών στις 19 Μαρτίου του 2008 στο Κολόμπο της Σρι Λάνκα από χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια που ήταν αποτέλεσμα παλαιότερης προσβολής πολιομυελίτιδας.
Ο Άρθουρ Κλαρκ υπήρξε από του πρωτοπόρους της σκληρής επιστημονικής φαντασίας και συνήθως συγκαταλέγεται στους τρεις σπουδαιότερους συγγραφείς του χώρου, μαζί με τον Ισαάκ Ασίμοφ και τον Ρόμπερτ Χαϊνλάιν. Έχει δηλώσει ότι ο ίδιος επηρεάστηκε περισσότερο από τη λογοτεχνία του Όλαφ Στάπλεντον, κεντρικό μοτίβο της οποίας είναι η εξέλιξη του ανθρώπινου είδους και η σχέση του με τον κόσμο. Στα έργα επιστημονικής φαντασίας του ίδιου του Κλαρκ βασική θεματολογία είναι η ενόραση για το κοντινό ή το απώτερο μέλλον, η διερεύνηση των όρων για ζωή στο διάστημα και η απελευθέρωση του Ανθρώπου, βάσει αυστηρών επιστημονικών δεδομένων, ενώ όχι σπάνια η πλοκή τους αντικατοπτρίζει το κοσμικό μυστήριο. Η μεταφυσική του φλέβα, οι μυστικιστικές του ανησυχίες αλλά και η ενασχόλησή του με το παραφυσικό έγιναν αισθητά με τα μυθιστορήματα «Η πόλη και τ' άστρα», «Οι Επικυρίαρχοι» και το γνωστότερο διήγημά του «Ο Φρουρός» (Sentinel, γραμμένο το 1948), το οποίο αποτέλεσε αρχικό υλικό για το σενάριο της κινηματογραφικής επιτυχίας 2001: Οδύσσεια του Διαστήματος, που σκηνοθετήθηκε από τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ το 1968. Το 2001, το οποίο θεωρείται μια από τις καλύτερες κινηματογραφικές ταινίες επιστημονικής φαντασίας, έγινε ταυτόχρονα και μυθιστόρημα από τον Κλαρκ, ενώ η επιτυχία του οδήγησε τον συγγραφέα να γράψει τρεις συνέχειες, τα «2010: Οδύσσεια 2», «Οδύσσεια 2061» και «3001: Η Τελική Οδύσσεια», εκ των οποίων η πρώτη, προσαρμοσμένη στο ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής και με ένα εμφανές ειρηνιστικό μήνυμα, μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1984 από τον Πίτερ Χάιαμς. Κεντρική ιδέα της Οδύσσειας του Διαστήματος αλλά και των Επικυρίαρχων είναι η καταγωγή και εξέλιξη του Ανθρώπου, είτε με τη βοήθεια της τεχνολογίας είτε χωρίς, και η επαφή του με το υπερβατικό. Ωστόσο ο ίδιος ο Κλαρκ είχε δηλώσει σε συνέντευξη του πως ήταν άθεος, καθώς και πως δεν πίστευε σε παραφυσικά γεγονότα παρά μόνο ως φαινόμενα δυνάμενα να ερμηνευθούν επιστημονικώς.
Γνωστή επίσης είναι και η πολυβραβευμένη σειρά βιβλίων «Ράμα», που ξεκίνησε το 1972 με το μυθιστόρημα Ραντεβού με τον Ράμα, η οποία περιλαμβάνει συνολικά τέσσερα βιβλία. Η σειρά περιγράφει την πρώτη επαφή της Ανθρωπότητας με εξωγήινη τεχνολογία, σε ένα κοντινό μέλλον όπου η Γη έχει ενοποιηθεί πολιτικά σε ένα κλίμα κοινωνικής ελευθεριότητας. Παρόμοια, σχεδόν ουτοπικά σκηνικά, όπου προδιαγράφεται ο αποικισμός του Ηλιακού Συστήματος αλλά και η ειρήνευση και αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων μέσω του τεχνολογικού πολιτισμού, αποτελούν το υπόβαθρο και των μυθιστορημάτων «Αυτοκρατορία της Γης», «Παράξενες Θάλασσες», όπου το εξερευνητικό ενδιαφέρον στρέφεται προς τον βυθό των ωκεανών αντί για το διάστημα, «Οι πηγές του Παραδείσου», όπου μία μυθιστορηματική εκδοχή της ιστορίας της Σρι Λάνκα εμπλέκεται με την υποτιθέμενη μελλοντική κατασκευή του πρώτου διαστημικού ανελκυστήρα κ.α. Στο βιβλίο του «The Songs of Distant Earth», που αποτέλεσε έμπνευση για το ομώνυμο μουσικό άλμπουμ του Μάικ Όλντφιλντ και ήταν ανάπτυξη παλαιότερου διηγήματος, ο Κλαρκ εξερευνά την ιδέα της διαστημικής αποστολής κλειστών οικοσυστημάτων για διαστρικά ταξίδια πολλών γενεών, με στόχο τον αποικισμό πλανητών που απέχουν πολύ από το Ηλιακό Σύστημα. Στο εν λόγω βιβλίο επιχείρησε να δώσει μεγαλύτερη βαρύτητα στην ανάπτυξη των χαρακτήρων και στο συναισθηματικό υπόβαθρο, ίσως ως απάντηση σε κατηγορίες κριτικών λογοτεχνίας που υποστήριζαν ότι τα έργα του εστίαζαν υπερβολικά στη μελλοντική τεχνολογία, ενώ οι χαρακτήρες τους ήταν ρηχοί και μονοδιάστατοι.
Ο Κλαρκ έγραψε και μη μυθοπλαστικά έργα, όπως η συλλογή δοκιμίων «Προέκταση στο μέλλον (Profiles of the Future: An inquiry into the limits of the possible)» σχετικά με πιθανές μελλοντικές τεχνολογίες και τις κοινωνικές επιπτώσεις τους, ενώ συμμετείχε και στην παραγωγή των εκλαϊκευμένων αγγλικών τηλεοπτικών ντοκιμαντέρ «Τα μυστήρια του κόσμου (Mysterious World)» (1980), το οποίο αφορούσε άλυτα αινίγματα της φύσης και του απώτατου παρελθόντος του Ανθρώπου, και «Άγνωστες Δυνάμεις (World of Strange Powers)» (1985), που αφορούσε παραφυσικά φαινόμενα και επιστημονικές ερμηνείες τους.
Εργογραφία
Μυθιστορήματα
Against the Fall of Night (Ενάντια στο πέσιμο της νύχτας) (1953)
Prelude to Space (Πρελούδιο στο Διάστημα) (1951)
The Sands of Mars (1951)
—μτφ. Σ.Ντούμας, ως «Έξοδος» (εκδ. "Κάκτος")
Islands in the Sky (Νησιά στον Ουρανό) (1952)
—μτφ.Βούλα Μάστορη (εκδ. "Πατάκης")
Childhood's End (Το τέλος της παιδικής ηλικίας) (1953)
—μτφ. Δ.Αποστόλου, ως «Οι επικυρίαρχοι» (εκδ. "Πάπυρος-ΒΙΠΕΡ" και εκδ. "Κάκτος")
Earthlight Γαιόφως (1955)
—μτφ. Σ.Πανούση (εκδ. "Κάκτος")
The City and the Stars Η πόλη και τ' άστρα (1956, εμπλουτισμένη διασκευή του Against the Fall of Night)
—μτφ.Τάσος Ρούσσος (εκδ. "Κάκτος")
The Deep Range (1957)
—μτφ. Σ.Πανούση, ως «Παράξενες Θάλασσες» (εκδ. "Κάκτος")
A Fall of Moondust (Μια πτώση στη σκόνη της Σελήνης) (1961)
—μτφ. Χ.Ξενούλης, ως «Ναυάγιο στη Σελήνη» (εκδ. "Κάκτος")
Dolphin Island (Το νησί των δελφινιών) 1963)
Glide Path (Γλιστερό μονοπάτι) (1963)
A Space Odyssey (Μια Οδύσσεια του Διαστήματος), σειρά τεσσάρων μυθιστορημάτων
1. 2001: A Space Odyssey 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος (1968)
—μτφ. Νίκος Μανουσάκης (εκδ. "Anubis")
2. 2010: Odyssey Two (2010 Οδύσσεια 2) (1982)
—μτφ. Γιώργος Αθανασιάδης (εκδ. "Anubis")
3. 2061: Odyssey Three (2061. Οδύσσεια Τρία) (1987)
—μτφ. Αλέκος Παπιδάς (εκδ. "Κάκτος")
4. 3001: The Final Odyssey (3001. Η Τελική Οδύσσεια) (1997)
—μτφ. Γιώργος Μπαρουξής (εκδ. "Bell")
Rama (Ράμα), σειρά τεσσάρων μυθιστορημάτων
1. Rendezvous with Rama Ραντεβού με τον Ράμα (1972)
—μτφ. Βαγγέλης Κατσάνης (εκδ. "Κάκτος")
2. Rama II (Ράμα II) (1989, σε συνεργασία με τον Gentry Lee)
—μτφ. Ρένα Καρακατσάνη (εκδ. "Κάκτος")
3. The Garden of Rama (Ο Κήπος του Ράμα) (1991, σε συνεργασία με τον Gentry Lee)
—μτφ. Ρένα Καρακατσάνη (εκδ. "Κάκτος")
4. Rama Revealed (Η Αποκάλυψη του Ράμα) (1993, σε συνεργασία με τον Gentry Lee)
—μτφ. Έλσα Νικολάου (εκδ. "Κάκτος")
Imperial Earth (Η Αυτοκρατορία της Γης) (1975)
—μτφ. Φώντας Κονδύλης (εκδ. "Κάκτος")
The Fountains of Paradise (Οι πηγές του Παραδείσου) (1979)
—μτφ. Α.Μιαούλη (εκδ. "Κάκτος")
The Songs of Distant Earth (Τα τραγούδια της μακρινής Γης) (1986)
Cradle Λίκνο (1988, με τον Gentry Lee)
—μτφ. Δ.Π. Κωστελένος (εκδ. "Κονιδάρης")
The Ghost from the Grand Banks (1990)
—μτφ. Όλγα Μαύρου, ως «Τιτανικός» (εκδ. "Κάκτος")
The Hammer of God (Το σφυρί του Θεού) (1993)
Richter 10 (1996, με τον Mike McQuay)
The Trigger (1999, με τον Michael P. Kube-McDowell)
The Light of Other Days (Το φως των άλλων ημερών) (2000, με τον Stephen Baxter)
A Time Odyssey (Μια Οδύσσεια του Χρόνου) σειρά τριών μυθιστορημάτων σε συνεργασία με τον Stephen Baxter
—μτφ.Θωμάς Μαστακούρης (εκδ. "Αίολος")
1. Time's Eye (Το μάτι του χρόνου) (2004)
2. Sunstorm (Ηλιακή καταιγίδα) (2005)
3. Firstborn (Πρωτογέννητοι) (2007)
Διηγήματα
Travel by Wire! (Ταξιδεύοντας με καλώδιο !) (1937)
How We Went to Mars (Πώς πήγαμε στον Άρη) (1938)
Retreat from Earth (Υποχώρηση από την Γη) (1938)
The Sentinel (Ο φρουρός) (1948)
The Forgotten Enemy (Ο ξεχασμένος εχθρός) (1949)
Silence Please (Ησυχία, παρακαλώ) (1950)
If I Forget Thee, Oh Earth... (Εάν επιλάθωμαί σου, ω Γη…) (1951)
Trouble With the Natives (Φασαρία με τους ντόπιους) (1951)
Encounter in the Dawn (Συνάντηση την αυγή) (1953)
—μτφ. Ρένα Καρακατσάνη, ως «Αποχαιρετισμός στη Γη» (εκδ. "Κάκτος", 1995)
The Nine Billion Names of God (1953)
The Other Side of the Sky (Η άλλη πλευρά του ουρανού) (1958)
Sunjammer γνωστό και ως The Wind from the Sun (Ο άνεμος από τον Ήλιο) (1963)
The Food of the Gods (Οι τροφή των Θεών) (1964)
Of Time and Stars (Για χρόνο κι αστέρια) (1972)
A Meeting With Medusa (Συνάντηση με τη Μέδουσα) (1971)
Περισσότερα αφιερώματα εδώ.