Μια από τις συνέπειες –ίσως η σημαντικότερη- της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης το 1453, αποτέλεσε η κατάρρευση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το γεγονός αυτό συνεπάγεται το διαμελισμό και τη συνακόλουθη κατοχή των ελληνικών εδαφών τόσο από τους Οθωμανούς, όσο κι από τους Ενετούς. Οι τελευταίοι σε συνδυασμό με άλλους δυτικούς λαούς (Γάλλοι, Ρώσοι, Άγγλοι), κατείχαν τα Επτάνησα από τα μέσα του 14ου ως τα τέλη του 18ου αιώνα. Εύλογα γίνεται αντιληπτό ότι οι επιρροές που δέχτηκαν τα Ιόνια Νησιά από το Δυτικό πολιτισμό κι ιδιαιτέρως από την Ιταλία κατά την περίοδο αυτή, θα ήταν καταλυτικές για τη μετέπειτα εξέλιξή τους στον καθημερινό, αλλά και στον πνευματικό βίο τους.
Συγκεκριμένα σε ό, τι αφορά τον πνευματικό τομέα, έντονες επιδράσεις ασκήθηκαν στη λογοτεχνία, στη μουσική και στη ζωγραφική. Κατά συνέπεια στη διάρκεια του 19ου αιώνα η λογοτεχνική παραγωγή των Επτανήσων «γέννησε» τη λεγόμενη Επτανησιακή Σχολή. Ο όρος εισήχθη από τους Εμμανουήλ Ροΐδη και Κωνσταντίνο Ασώπιο, ενώ υιοθετήθηκε στη συνέχεια από τον Κωστή Παλαμά. Η Σχολή αυτή παρουσίασε πληθώρα ποιητικών έργων κι ελάχιστων πεζών, που εντάσσονται κυρίως στο κριτικό δοκίμιο. Έτσι το κυριότερο λογοτεχνικό είδος που καλλιεργήθηκε ήταν η ποίηση (λυρική, επικολυρική, σατιρική).
Χαρακτηριστικά της Επτανησιακής Σχολής
Το βασικότερο στοιχείο που χαρακτηρίζει την Επτανησιακή Σχολή είναι το γεγονός ότι η ποίηση οικοδομήθηκε με τη σύνθεση ρομαντικών και κλασικιστικών στοιχείων. Άλλα χαρακτηριστικά της αποτελούν:
α) η χρήση της δημοτικής γλώσσας,
β) η έντονη επίδραση της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας και δη της ιταλικής,
γ) η εξιδανίκευση του γυναικείου φύλου,
δ) η αγάπη προς τη φύση, τον άνθρωπο, τη θρησκεία και την πατρίδα,
ε) το χρέος προς την ελευθερία και
στ) η ζωηρή φαντασία σε συνδυασμό με τη χρήση δυναμικών εικόνων.
Σχετικά με την ποιητική παραγωγή, είναι γνωστό ότι τον πυρήνα της αποτέλεσε το έργο του Διονύσιου Σολωμού. Συνεπώς η διαίρεση σε ομάδες της υπόλοιπης επτανησιακής ποίησης αναπτύχθηκε γύρω από τον «γενάρχη» Σολωμό. Διακρίνονται έτσι 3 βασικές ομάδες και μία αυτόνομη.
Οι ποιητές της πρώτης περιόδου (προσολωμικοί) είναι κατ’ ουσίαν οι πρόδρομοι, επειδή προετοίμασαν το έδαφος για την επικείμενη πνευματική εξέλιξη των Επτανήσων. Οι σημαντικότεροι εξ’ αυτών είναι ο Αντώνιος Μαρτέλαος, ο Θωμάς Δανελάκης κι ο Νικόλαος Κουτούζης. Στη συνέχεια τη σκυτάλη παραλαμβάνουν οι λεγόμενοι σολωμικοί, όσοι δηλαδή έζησαν στην εποχή του Σολωμού και δέχτηκαν την επίδρασή του. Κυριότεροι εκπρόσωποι είναι ο Γεράσιμος Μαρκοράς, ο Λορέντζος Μαβίλης, ο Ιούλιος Τυπάλδος κι ο Ιάκωβος Πολυλάς. Τέλος, οι μετασολωμικοί ποιητές έρχονται στο προσκήνιο μετά το θάνατο του Σολωμού, το 1857. Από την άλλη οι εξωσολωμικοί ποιητές είναι όσοι δεν ανήκουν στη σφαίρα επιρροής του Σολωμού, με κυριότερους εκπροσώπους τον Ανδρέα Κάλβο και τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Οι τελευταίοι ανήκουν στη λόγια παράδοση, καθώς η γλώσσα τους είναι η καθαρεύουσα, η οποία χρησιμοποιεί αρχαϊστικούς και δημώδεις τύπους.