Τα smartphones και τα κοινωνικά δίκτυα έχουν μπει για τα καλά στη ζωή μας. Σύμφωνα με στατιστικές, στην Αμερική σήμερα περισσότεροι από τους μισούς κατοίκους διαθέτουν ένα έξυπνο κινητό ενώ η μέση ηλικία των παιδιών που αποκτούν κινητό είναι τα 10 χρόνια. Κι εδώ πρέπει να σταθούμε.
Δεν είναι ότι δεν διαβάζουμε καθημερινά για τις επιπτώσεις της χρήσης τους από τα παιδιά μας, για τον ρόλο μας στον περιορισμό της χρήσης τους, για τους κινδύνους που μπορούν να επιταχύνουν. Η καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο Jean Twenge, όμως, κατάφερε να ομαδοποιήσει τα συμπεράσματα που συγκέντρωσε ύστερα από πολύχρονη έρευνα ώστε να έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη και αντίστοιχη με την πραγματικότητα εικόνα και να πάρουμε τα μέτρα μας. Αυτά είναι τα κύρια σημεία που προκύπτουν από την έρευνά της:
1. Έφηβοι ασφαλείς αλλά ανώριμοι
Οι έφηβοι «ζούνε» την κοινωνική τους ζωή στο τηλέφωνό τους. Δεν χρειάζεται να φύγουν από το σπίτι για να έρθουν σε επαφή με τους φίλους ή τους γνωστούς τους. Αυτό μεταφράζεται σε περισσότερες ώρες μέσα στο σπίτι και σε λιγότερες ώρες έξω, στον κοινωνικό στίβο, τις πραγματικές συνθήκες της ζωής, τις αληθινές προκλήσεις. Το αποτέλεσμα είναι τα παιδιά να είναι πιο «προστατευμένα» από άποψη φυσικών κινδύνων αλλά εμφανώς πιο συναισθηματικά ευάλωτοι και ανώριμοι κοινωνικά.
Όταν δεν δημιουργούνται αφορμές για λήψη αποφάσεων και για διαχείριση καταστάσεων στον πραγματικό κόσμο δεν δημιουργούνται και οι αντίστοιχες δεξιότητες λήψης αποφάσεων και διαχείρισης κρίσεων. Σύμφωνα με την καθηγήτρια, οι 18χρονοι λειτουργούν σήμερα περισσότερο σαν 15χρονοι και οι 15χρονοι σαν 13χρονοι ενώ η παιδική ηλικία παρατείνεται, εισχωρώντας και στο Γυμνάσιο.
2. Έφηβοι αδέξιοι κοινωνικά
Η εφηβεία είναι μια καθοριστική περίοδος για τη διαμόρφωση των κοινωνικών δεξιοτήτων ενός παιδιού. Καθώς οι έφηβοι περνούν όλο και λιγότερο χρόνο με τους φίλους τους με φυσική επαφή, έχουν λιγότερες ευκαιρίες να εξασκήσουν αυτές τις δεξιότητες. Την επόμενη δεκαετία, μπορεί να δούμε περισσότερους ενήλικες να γνωρίζουν ακριβώς το κατάλληλο emoji για να περιγράψουν μια κατάσταση, αλλά όχι την αντίστοιχη έκφραση ή χειρονομία!
3. Έλλειψη επικοινωνίας στην οικογένεια
Μία από τις μεγαλύτερες ειρωνείες αυτής της γενιάς είναι ότι παρότι οι σημερινοί έφηβοι περνούν περισσότερο χρόνο με τους γονείς τους κάτω από την ίδια σκεπή, δύσκολα θα ισχυριστούν ότι είναι πιο κοντά στους γονείς τους από ότι οι προηγούμενες γενιές.
4. Λιγότερη χαρά
Θα περίμενε κανείς ότι οι έφηβοι περνούν τόσο χρόνο στα κοινωνικά δίκτυα επειδή αυτό τους κάνει πιο χαρούμενους. Τα στοιχεία δεν δείχνουν κάτι τέτοιο. Τα παιδιά που περνούν περισσότερο από τον μέσο όρο χρόνου σε δραστηριότητες στην οθόνη είναι πιο πιθανό να νιώθουν λιγότερο χαρούμενα ενώ τα παιδιά που περνούν περισσότερο από τον μέσο χρόνο σε δραστηριότητες εκτός οθόνης, συναναστρέφοντας τους φίλους τους, είναι πιο πιθανό να είναι χαρούμενα. Το αίσθημα μοναξιάς και τα συμπτώματα κατάθλιψης αυξάνονται ανάμεσα σε αυτές τις ηλικίες ανάλογα με τη χρήση ενώ οι δείκτες ευτυχίας και ικανοποίησης από τη ζωή, μειώνονται.
5. Φόβος της απόρριψης
Με αυτό το συναίσθημα «μη ικανοποίησης» που παρατηρήθηκε στους έφηβους χρήστες των smartphones συνδέεται ο φόβος τους να μην νιώσουν αρεστοί, αποδεκτοί ή και δημοφιλείς από τους «φίλους» τους. Ο φόβος του να «μείνουν πίσω» και του «να χάσουν κάτι σημαντικό» (fear of missing out, “fomo”), ιδιαίτερα στα κορίτσια, εγκαθιστά μέσα τους ένα μόνιμο άγχος που επισκιάζει τις ψηφιακές επαφές τους και σίγουρα δεν είναι ένα πεδίο όπου μπορεί να ανθίσει η δημιουργικότητα, η αυτοδιάθεση και η καθαρή σκέψη.
6. Λιγότερος ύπνος
Σύμφωνα με την έρευνα, σχεδόν όλοι έφηβοι που είχαν smartphone, κοιμόντουσαν με αυτό, το έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι τους ή στο στρώμα σε απόσταση… βραχίωνα για να μπορούν να το πιάσουν. Έλεγχαν τα social μmedia αμέσως πριν κοιμηθούν, άπλωναν το χέρι τους να πιάσουν το κινητό τους αμέσως μόλις ξυπνήσουν (οι περισσότεροι άλλωστε το χρησιμοποιούν ως ξυπνητήρι). Το κινητό τους ήταν το τελευταίο πράγμα που έβλεπαν πριν κοιμηθούν και το πρώτο καθώς ξυπνούσαν. Αν ξυπνούσαν μέσα στη νύχτα, συχνά κατέληγαν να κοιτάνε το κινητό τους.
Κάποια παιδιά χρησιμοποίησαν τη γλώσσα του εθισμού: «Ξέρω ότι δεν πρέπει, αλλά δεν μπορώ να το σταματήσω», είπε ένας έφηβος για τη χρήση του κινητού στο κρεβάτι του. Άλλοι περιέγραψαν τα κινητά τους σαν προέκταση του σώματός τους- ή ακόμα σαν τον αγαπημένο τους: «Το να έχω κοντά μου το κινητό μου όταν κοιμάμαι, μου δίνει μια αίσθηση ασφάλειας.»
Η αλήθεια είναι ότι το κινητό «κόβει» από τον ύπνο των εφήβων. Πολλοί κοιμούνται λιγότερο απο τις 7 ώρες που είναι απαραίτητες σε αυτή την ηλικία. Ειδικοί λένε ότι οι έφηβοι πρέπει να κοιμούνται γύρω στις 9 ώρες κάθε νύχτα. Λιγότερος ύπνος ισοδυναμεί με χαμηλότερη ποιότητα συνολικής υγείας.
Συμπερασματικά
Διαβάζοντας αυτή την έρευνα, συνειδητοποιούμε πόσος σημαντικός είναι ο ρόλος των γονέων και των… ορίων. Η καθηγήτρια δεν συνιστά φυσικά την απαγόρευση των έξυπνων κινητών αλλά την καθυστέρησή τους στις μικρές ηλικίες όπως και την χρήση applications που περιορίζουν τη χρήση αλλά και ελέγχουν το περιεχόμενο. Φυσικά, οι γονείς πρέπει να δείχνουν και οι ίδιοι το παράδειγμα, περνώντας «καθαρές» στιγμές επικοινωνίας με τα παιδιά τους, χωρίς τους περισπασμούς της οθόνης και των μηνυμάτων τους. Ακόμα, καλό είναι οι γονείς να ενθαρρύνουν τη φυσική επαφή των παιδιών με τους φίλους τους και τις φυσικές δραστηριότητες όσο κι αν καμιά φορά ξεβολεύουν την καθημερινότητά τους (μεταφορές προς και από, κτλ.) ή ανησυχούν για τους πιθανούς κινδύνους τους (εφόσον δεν μπορούν να είναι παρόντες για επίβλεψη).
Κάθε έρευνα έχει και τον αντίλογό της, ενώ δεν μπορούμε να αγνοήσουμε και τις θετικές συνέπειες από τη χρήση των οθονών και των κοινωνικών δικτύων αλλά και την τάση της εποχής μας που τα θέλει πρωταγωνιστές στην επικοινωνία.