Ενδεικτικό διαγώνισμα συνεξέτασης Γλώσσας και Λογοτεχνίας σύμφωνα με τις νέες εξαγγελίες για τις Πανελλαδικές 2020

Αποστόλης Ζυμβραγάκης
0

ΚΕΙΜΕΝΟ Ι (ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ)

Ένα παιδί, ένας δάσκαλος κι ένα βιβλίο μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο


«Δεν είμαι εδώ για να πάρω εκδίκηση από τους Ταλιμπάν, αλλά για να υπερασπιστώ το δικαίωμα όλων των παιδιών στην εκπαίδευση». Η φωνή της Μαλάλα Γιουσαφζάι ακούστηκε και πάλι. Η έφηβη από το Πακιστάν, που έγινε στόχος των Ταλιμπάν, επειδή υπερασπιζόταν το δικαίωμα των κοριτσιών στην εκπαίδευση, έκανε την πρώτη της δημόσια εμφάνιση. Στην ομιλία της στον ΟΗΕ δήλωσε πως οι σφαίρες που δέχθηκε στο κεφάλι δεν την έκαναν να σιωπήσει. Και ξανάρχισε τη μάχη της.
Μιλώντας στη Συνέλευση των Νέων στην έδρα του ΟΗΕ, στη Νέα Υόρκη, τόνισε πως «ένα παιδί, ένας δάσκαλος κι ένα βιβλίο μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο». Η Μαλάλα είχε γίνει σύμβολο στο Πακιστάν με το blog της στο οποίο από τα 14 της υπερασπιζόταν το δικαίωμα των κοριτσιών, όπως εκείνη, να πηγαίνουν στο σχολείο. Το όνομά της,όμως, έγινε γνωστό σε όλο τον κόσμο εξαιτίας της φρίκης που έζησε, όταν οι Ταλιμπάν μπήκαν σε σχολικό λεωφορείο και την πυροβόλησαν στο κεφάλι.
«Είμαι εδώ για να μιλήσω για το δικαίωμα κάθε παιδιού στην εκπαίδευση», είπε, όταν έκανε, ανήμερα των γενεθλίων της, την πρώτη της εμφάνιση από τη στιγμή που πήρε εξιτήριο από το νοσοκομείο.
«Στις 9 Οκτωβρίου με πυροβόλησαν στην αριστερή πλευρά του κεφαλιού και νόμισαν ότι οι σφαίρες θα με κάνουν να σιωπήσω, όμως απέτυχαν. Απ’ αυτή τη σιωπή ξεπήδησαν χιλιάδες φωνές. Σήμερα δεν είναι η ημέρα της Μαλάλα, είναι η ημέρα όλων των γυναικών, των αγοριών και των κοριτσιών που ύψωσαν τη φωνή τους για να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους. Δεν βρίσκομαι εδώ για να πάρω εκδίκηση από τους Ταλιμπάν, αλλά για να υπερασπιστώ το δικαίωμα όλων των παιδιών στην εκπαίδευση», είπε η έφηβη που καταχειροκροτήθηκε από το ακροατήριο.
Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Μπαν Γκι-Μουν, υπενθύμισε ότι περισσότερα από 57 εκατομμύρια παιδιά δεν έχουν τη δυνατότητα να φοιτήσουν ούτε καν στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Τα περισσότερα από αυτά είναι κορίτσια και τα μισά ζουν σε εμπόλεμες ζώνες. Αναφερόμενος στις πρόσφατες επιθέσεις εναντίον εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στο Πακιστάν και τη Νιγηρία, σημείωσε ότι «τα σχολεία πρέπει να γίνουν καταφύγια για όλα τα παιδιά, κορίτσια και αγόρια».
Η 16χρονη, που είναι υποψήφια για το Νόμπελ Ειρήνης, παρέδωσε στον Μπαν μια πρόταση που κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο και συγκέντρωσε περισσότερες από 3 εκατομμύρια υπογραφές με αίτημα να χρηματοδοτηθούν από τις 193 χώρες-μέλη του Οργανισμού εκπαιδευτικά ιδρύματα, ώστε να διασφαλιστεί ότι όλα τα παιδιά θα έχουν πρόσβαση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση μέχρι το 2015.

Μαλάλα Γιουσαφζάι.

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ (ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ)

Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Για μια παιδεία ουσίας

Ας μην ξαναπούμε τα κοινότοπα και αυτονόητα: Ότι μια χώρα και οι πολίτες που την αποτελούν, σε όλες τις εκφάνσεις τους, άμεσα ή έμμεσα, εξαρτώνται από την Παιδεία, την οποία είναι ικανοί να εξασφαλίσουν. Θα μπορούσαμε να το πούμε πιο τολμηρά και πιο προκλητικά : μια χώρα και οι πολίτες της έχουν, τελικά, την Παιδεία που τους αξίζει ! 
Δεν είναι τυχαίο ότι όλοι οι θεωρητικοί της Παιδείας, από τον Πλάτωνα μέχρι τους σύγχρονους παιδαγωγούς, δεν περιορίστηκαν να τονίσουν απλώς της σπουδαιότητα τής Παιδείας, αλλά επέμειναν στην ανάγκη και στον αγώνα για μια Παιδεία ουσίας. Τι σημαίνει αυτό; Μπορούμε να μιλάμε για τρία επίπεδα Παιδείας: το επίπεδο των πληροφοριών, το επίπεδο των γνώσεων και το επίπεδο της καλλιέργειας. Το πρώτο είναι ένα απλό, στοιχειώδες επίπεδο. Το δεύτερο είναι ένα υψηλότερο επίπεδο, αυτό της νοητικής επεξεργασίας των πληροφοριών σε οργανωμένες γνώσεις. Τα δύο επίπεδα συναποτελούν την εκπαίδευση. Το τρίτο είναι ένα ακόμη υψηλότερο και απαιτητικότερο επίπεδο, που συνιστά ό,τι ονομάζουμε καλλιέργεια ή μόρφωση. Πρόκειται για την καλλιέργεια της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου, για τη μόρφωση, δηλαδή τη διαμόρφωσή του σε  πρόσωπο, σε αυτόνομη, δημιουργική και υπεύθυνη οντότητα. Κάθε οργανωμένη Πολιτεία έχει υποχρέωση να εξασφαλίσει για όλους τους πολίτες της εκπαίδευση και καλλιέργεια. Γι’ αυτόν τον σκοπό θεσπίστηκαν οι τρεις βαθμίδες της Παιδείας: Προσχολική (Νηπιαγωγείο) και Πρωτοβάθμια (Δημοτικό σχολείο)- Δευτεροβάθμια (Γυμνάσιο – Λύκειο)- Τριτοβάθμια (Πανεπιστήμια και Τ.Ε.Ι.). Το πέρασμα από την εκπαίδευση στην καλλιέργεια, από την παιδεία των πληροφοριών και των γνώσεων στην παιδεία της καλλιέργειας είναι το ζητούμενο στην Παιδεία μιας χώρας.Αυτό επιτυγχάνεται με δύσκολες, λεπτές και σύνθετες διαδικασίες αγωγής της ψυχής του ανθρώπου, ψυχαγωγίας. Ειδικότερα επιτυγχάνεται με τη μόρφωση υπεύθυνων προσώπων μέσα από αρχές και αξίες, σ’ ένα επίπεδο που ξεπερνάει τον ωφελιμισμό και τη χρησιμοθηρία, για να φθάσει στις κρίσιμες ευαισθησίες (μεταφυσικές, ηθικές, κοινωνικές, ανθρωπιστικές, αισθητικές), αυτές που οδηγούν τον άνθρωπο στη συνειδητοποίηση του εαυτού του και του κόσμου. Η εκπαίδευση ως ανάπτυξη της νοημοσύνης και των διανοητικών ικανοτήτων του ανθρώπου, η καλλιέργεια του νου δηλαδή, είναι η προϋπόθεση για την καλλιέργεια της ψυχής. Νους και ψυχή συνθέτουν το πνεύμα, αυτό που πρέπει να καλλιεργεί μια ολοκληρωμένη Παιδεία, μια Παιδεία ουσίας, αφού το πνεύμα διαφοροποιεί ποιοτικά τον άνθρωπο από τα λοιπά όντα, συνδέοντάς τον με την άναρχη ουσία που τον εδημιούργησε «κατ’ εικόνα και ομοίωσιν», με τον Θεό.
 Γλώσσα, λογοτεχνία, ιστορία, φιλοσοφία, ηθική, ιστορία των ιδεών, των θεσμών και του πολιτισμού, αισθητική καλλιέργεια (τέχνες), θέατρο και άλλα συναφή αντικείμενα είναι αυτά που θα συνέθεταν, αν διδάσκονταν σωστά και συστηματικά, μια Παιδεία ουσίας, μια πραγματική καλλιέργεια της προσωπικότητας του ανθρώπου με ικανότητες δημιουργικής σκέψης και με απελευθέρωση των δυνάμεων που διαθέτει ο άνθρωπος ως πνεύμα. Αυτό είναι, νομίζω, το ζητούμενο της Παιδείας μας, το ζητούμενο κάθε Παιδείας.

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ (ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ)

Μενέλαος Λουντέμης, Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα (απόσπασμα)

Το Ένα παιδί μετράει τ' άστρα είναι μυθιστόρημα του Έλληνα συγγραφέα Μενέλαου Λουντέμη. Εκδόθηκε το 1956, από τον εκδοτικό οίκο «Δίφρος». Πρόκειται για ένα από τα πιο γνωστά έργα του συγγραφέα. Το βιβλίο περιγράφει τους αγώνες και τους κόπους που καταβάλλει ένα παιδί, ο Μέλιος, για να μορφωθεί, να πάει στο σχολείο και, τελικά, να επιβιώσει.

Ώσπου να κλείσει κείνη η χρονιά, είχε καταπιεί κι άλλα καμιά δεκαριά βιβλία. Τότε πήρε να γίνεται λόγος για κείνο το παραπαίδι, σ’ όλα τα σπίτια. Το ‘μαθε κι ο δάσκαλος, και μια μέρα του παράγγειλε να πάει να τον δει. Βάζει, λοιπόν, ένα παστρικό πουκάμισο και πάει.
-Α, έλα δω… του κάνει ο δάσκαλος. Εσύ είσαι που λες τα παραμύθια;
-Δε φταίω γω… έκανε το παιδί.
-Και ποιος σου είπε ότι φταις; Καλά καμωμένα είν’  αυτά πού κάνεις. Μα γιατί δεν έρχεσαι να σε γράψουμε να μάθεις και γράμματα του σκολειού; Έ; Δεν τ’ αγαπάς;
Γράμματα του σκολειού! Αν τ’ αγαπούσε! Μα υπήρχαν πιο γλυκά γράμματα! Πώς όμως να τα μάθει; Αυτός μάθαινε γράμματα του ποδαριού, γράμματα τής τρεχάλας, μιαν αράδα εδώ και μιαν εκεί. Μαζί με τα δαμάλια. Να βοσκάν εκείνα γρασίδι κι αυτός βιβλίο. Αν τ’ αγαπούσε λέει! Τι λόγια είν’ αυτά που λες, κυρ δάσκαλε! Μα πόσα κομμάτια θα γίνει ένα τόσο δα ανθρωπάκι; Βλέπεις, τα σκολειά σ’ αυτόν τον κόσμο είναι όλα σκολειά της μέρας. Ανοίγουνε τις πόρτες τους μαζί με τα μαντριά. Πού να πάει; Εδώ ή εκεί;
Πάει λοιπόν με το κοπάδι. Και παίρνει λίγο χρήμα, που είναι πηχτός ιδρός. Το μαζεύει λίγο λίγο, όπως το μερμηγκάκι το σπόρο. Έχει κάτι σχέδια… Σκοπεύει, σα θα μαζέψει κάμποσα, να πάει στο δάσκαλο και να του πει: «Να, πάρε, και δος μου γράμματα, γράμματα καλά όμως, του σκολειού…». Έχει την ελπίδα ότι έτσι δε θα τον διώξουν. Έχει ακουστά για τους δασκάλους ότι είναι καταδεχτικοί άνθρωποι και δε θα τον αποπάρουνε.
Και, τώρα, να, ο δάσκαλος ήρθε μοναχός του. Η καλή του τύχη τον έφερε μπροστά του. Και τι;… Δάσκαλος αληθινός, με γυαλιά! Και τον καλάει και στο σπίτι του. Ώρα ήταν λοιπόν. Πιάνει κι αυτός το σακάκι του και το κουνάει.
Τ’ είν’ αυτό; Ρωτά ο δάσκαλος.
-Χρήματα.
-Πού τα ‘βρες;
-Τα κέρδισα.
-Και γιατί τα κουνάς;
-Είναι για γράμματα. Μα δεν είναι πολλά. Άμα τα κάνω μπόλικα, θα τα φέρω εδώ να μου μάθεις. Μπορεί να γίνει αυτό, κυρ δάσκαλε;
-Αν μπορεί;…
Ο δάσκαλος έβαλε τη γροθιά του στο μάτι για να διώξει ένα σκουπίδι. Ύστερα κοίταξε το παιδί βαθιά στα μάτια.
-Λοιπόν… πήγε να του πει.
Η φωνή του ήταν κάπως αλλιώτικη, έτσι λιγάκι σα βραχνή.
-Άσ’ τα… Άσ’ τα εκεί, είπε, και πήγαινε… Αύριο, που θα παχνίσεις τα δαμάλια σου, έλα… του λέει.
-Να πάρω πλακοκόντυλο, δάσκαλε; Να πάρω χαρτιά, μολύβια;
-Όχι, όχι, καλό μου παιδί… πώς είναι τ’ όνομά σου;
-Μέλιος.
-Όχι, Μέλιο.
Και πάλι ήταν αλλαγμένη ή φωνή του, πιο πολύ αλλαγμένη και πιο βραχνή. Το παιδί στάθηκε λίγο. Ύστερα άδειασε την τσέπη του στο τραπέζι κι έφυγε. Ο δάσκαλος ούτε γύρισε να το δει. Αφανίστηκε να κοιτά έξω απ’ το παράθυρο, σα να ξεφύτρωσε ξαφνικά εκεί έξω κάνας καινούριος κόσμος και πάσκιζε να τον μάθει.
Απ’ τ’ άλλο βράδυ άρχισε να πηγαίνει. Σα συγύριζε τα βόδια και τα πότιζε και τα πάχνιζε, έχυνε στο κεφάλι του ένα μαστραπά νερό, σφουγγιζότανε, έχωνε στον κόρφο του τα χαρτιά του, και κλεφτά  κλεφτά τρύπωνε στο σπίτι του δάσκαλου. Τα ‘χανε συμφωνήσει οι δυο τους, να μη μαθευτεί το μυστικό τους πουθενά.

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ Α

Ν’ αποδώσετε με συντομία (80-100 λέξεις) και χωρίς δικά σας σχόλια το περιεχόμενο του ΚΕΙΜΕΝΟΥ Ι.

ΘΕΜΑ Β

Ερώτημα 1ο

Να επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε τους ακόλουθους ισχυρισμούς που αναφέρονται στα ΚΕΙΜΕΝΑ και να τεκμηριώσετε τις επιλογές σας.

Ισχυρισμοί:

α) Η ομιλία της Μαλάλα Γιουσαφζάι στον ΟΗΕ στόχευε, πρωτίστως, στην παγκόσμια καταδίκη της κτηνωδίας των Ταλιμπάν (ΚΕΙΜΕΝΟ Ι).
β) Σύμφωνα με τον συγγραφέα του ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΙΙ, η ουσιαστική παιδεία εξαρτάται από την επάρκεια και την ποιότητα των γνώσεων που μεταδίδει.
γ) O Mέλιος (ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ) δεν έχει αντίρρηση να πηγαίνει σχολείο, αλλά προτιμά τα χρήματα από την εργασία του.
δ) Η παιδεία οφείλει να καλλιεργεί το πνεύμα του ανθρώπου, δηλαδή τον νου και την ψυχή του (ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ).
ε) Ο δάσκαλος φαίνεται συγκινημένος από τη θέληση του Μέλιου να μάθει γράμματα (ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ).

Ερώτημα 2ο

α) Εάν υποθέσουμε ότι με τη 2η παράγραφο του ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΙΙο συγγραφέας θέλει να πείσει για την ορθότητα των σκέψεών του, να δείξετε με ποιους τρόπους, μέσα και γλωσσικές επιλογές πετυχαίνει τον στόχο του αυτόν.

β) …Νους και ψυχή συνθέτουν το πνεύμα, αυτό που πρέπει να καλλιεργεί μια ολοκληρωμένη Παιδεία, μια Παιδεία ουσίας, αφού το πνεύμα διαφοροποιεί ποιοτικά τον άνθρωπο από τα λοιπά όντα, συνδέοντάς τον με την άναρχη ουσία που τον εδημιούργησε «κατ’ εικόνα και ομοίωσιν», με τον Θεό…
Να εξηγήσετε με πιο απλά λόγια το περιεχόμενο του παραπάνω χωρίου του ΚΕΙΜΕΝΟΥ
ΙΙ, ώστε να γίνει σαφές από έναν φίλο σας που δυσκολεύεται στην κατανόησή του.

Ερώτημα 3ο

Συγκρίνοντας τα ΚΕΙΜΕΝΑ Ι και ΙΙ, ποια συμπεράσματα θα μπορούσατε να διατυπώσετε σχετικά με τη σημασία της παιδείας στη ζωή των νέων; (100-150 λέξεις)


ΘΕΜΑ Γ

-Και ποιος σου είπε ότι φταις; Καλά καμωμένα είν’  αυτά πού κάνεις. Μα γιατί δεν έρχεσαι να σε γράψουμε να μάθεις και γράμματα του σκολειού; Έ; Δεν τ’ αγαπάς;
Γράμματα του σκολειού! Αν τ’ αγαπούσε! Μα υπήρχαν πιο γλυκά γράμματα! Πώς όμως να τα μάθει; Αυτός μάθαινε γράμματα του ποδαριού, γράμματα τής τρεχάλας, μιαν αράδα εδώ και μιαν εκεί. Μαζί με τα δαμάλια. Να βοσκάν εκείνα γρασίδι κι αυτός βιβλίο. Αν τ’ αγαπούσε λέει! Τι λόγια είν’ αυτά που λες, κυρ δάσκαλε! Μα πόσα κομμάτια θα γίνει ένα τόσο δα ανθρωπάκι; Βλέπεις, τα σκολειά σ’ αυτόν τον κόσμο είναι όλα σκολειά της μέρας. Ανοίγουνε τις πόρτες τους μαζί με τα μαντριά. Πού να πάει; Εδώ ή εκεί;
Στο παραπάνω χωρίο με τα έντονα γράμματα από το ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ, φαίνεται να παρεμβάλλεται ένα σχόλιο του συγγραφέα του κειμένου. Ποια, πιστεύετε, ότι είναι η λειτουργικότητά του; Για την απάντησή σας, να λάβετε υπόψιν σας και τον γενικότερο νοηματικό «προσανατολισμό» του αποσπάσματος. (100-200 λέξεις).

ΘΕΜΑ Δ

Αξιοποιώντας τα προηγούμενα κείμενα, αλλά και τις προσωπικές σας εμπειρίες και τα βιώματα, να προσδιορίσετε το περιεχόμενο εκείνης της εκπαίδευσης που οραματίζεστε ως νέοι και να γράψετε τις απόψεις σας με μορφή άρθρου που θα δημοσιευτεί στη σχολική σας εφημερίδα (300 - 400 λέξεις).

Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.


Δημοσίευση σχολίου

0Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου (0)