Πολλά παιδιά, τα πρώτα χρόνια της σχολικής τους φοίτησης δυσφορούν ή κάποιες φορές αρνούνται να πάνε στο σχολείο. Συνήθως, ύστερα από συζήτηση με τους γονείς τους, το ξεπερνούν. Mερικές φορές, όμως, η άρνηση του παιδιού είναι τόσο έντονη, που δημιουργεί την εντύπωση ότι αδιαφορεί για κάθε σχολική δραστηριότητα. Tο παιδί διαμαρτύρεται, κλαίει, φωνάζει και αρνείται κατηγορηματικά να πάει στο σχολείο.
Oι γονείς στην αρχή τρομάζουν, ανησυχούν, πιστεύουν ότι κάτι σοβαρό του συμβαίνει. Όταν μάλιστα παραπονιέται ότι πονά η κοιλιά του, το κεφάλι του ή θέλει να κάνει εμετό, αναστατώνονται και σπεύδουν να συμβουλευτούν τον παιδία€τρο. Συνήθως τους διαβεβαιώ-νει ότι το παιδί τους είναι υγιέστατο, ωστόσο οι ίδιοι δυσπιστούν. Όταν βλέπουν ότι, κάθε φορά που πρόκειται να πάει στο σχολείο, σφαδάζει από τους πόνους, ανησυχούν για την υγεία του. Όταν το κρατούν στο σπίτι, το παιδί, ως διά μαγείας, νιώθει καλά. Σε αρκετές περιπτώσεις, το πρόβλημα εμμένει και οι γονείς βρίσκονται σε δύσκολη θέση, γιατί δεν ξέρουν ποιο δρόμο να ακολουθήσουν. Tότε απευθύνονται στους ειδικούς ψυχολόγους ή παιδοψυχιάτρους για βοήθεια.
H σχολική άρνηση είναι μια κατάσταση κατά την οποία το παιδί, για φαινομενικά παράδο-ξους λόγους, αρνείται να πάει στο σχολείο και αντιστέκεται με έντονες αντιδράσεις άγχους ή πανικού στις προσπάθειες των γονιών του να το πείσουν για το αντίθετο. Kλαίει, τους παρακαλεί και για να ξεφύγει υπόσχεται ότι θα πάει την επόμενη ημέρα. Aν το πιέσουν, η κρίση παίρνει δραματική τροπή, καθώς κλείνεται στο δωμάτιό του και οδύρεται, ενώ δεν δέχεται κανένα επιχείρημα. Άλλοτε, εξαιτίας της αγωνίας, του πανικού και της απόγνωσης που νιώθει, μπορεί να γίνει επιθετικό προς τους επίμονους γονείς του. Σύμφωνα με μελέτες, το 1-5% των παιδιών σχολικής ηλικίας στις δυτικές χώρες υποφέρουν από σχολική άρνηση. Αυτή παρουσιάζεται συνήθως στις ηλικίες 5-7 χρόνων και 11-14 χρόνων.
Ο φόβος εκδηλώνεται με αγχώδεις αντιδράσεις, κρίσεις πανικού, ξεσπάσματα κλάματος. Οι αγχώδεις αντιδράσεις αναγνωρίζονται από τα παράπονα που κάνει το παιδί για συμπτώματα, όπως κεφαλαλγίες, πόνους στην κοιλιά, διάρροια, κρύο ιδρώτα, ταχυκαρδίες ακόμα και εμετούς. Eπιπρόσθετα, ίσως παρατηρηθούν ενούρηση, εγκόπριση, νυχτερινοί εφιάλτες, αϋπνία, άρνηση να φάει, υπερκινητικότητα.
Oι ερευνητές έχουν καταλήξει ότι η σχολική άρνηση στην πλειονότητα των περιπτώσεων συναντάται σε μοναχοπαίδια. Πρόκειται, συνήθως, για παιδιά με μέση ή και ανώτερη νοημοσύνη, τα οποία παρουσιάζουν καλή σχολική επίδοση. Tο άγχος τους συνδέεται στενά με στιγμές που ένιωσαν φόβο κατά την έναρξη του σχολικού έτους. Ίσως έχουν προηγηθεί γεγονότα που τα επηρέασαν, όπως διαζύγιο των γονιών, εντάσεις στην οικογένεια, αλλαγή σχολείου, ασθένεια ή θάνατος ενός γονιού, νοσηλεία ή παραμονή στο σπίτι του ίδιου του παιδιού ύστερα από κάποια ασθένεια ή ατύχημα.
Η πορεία του παιδιού καθορίζεται από τη συγκρουσιακή δυναμική της οικογένειας, καθώς και από ενδεχόμενα επιμέρους ψυχοπαθολογικά στοιχεία, όπως συμπτώματα άγχους, και στους εφήβους άγχος και διαταραχή της διάθεσης. Συχνά συνυπάρχουν το άγχος αποχωρι-σμού, η κοινωνική φοβία, η διαταραχή πανικού, η δυσθυμία κ.λπ. Περίπου στο ένα τρίτο των περιπτώσεων αυτών επιτυγχάνεται πλήρης ένταξη του παιδιού τόσο στο σχολείο όσο και στην εξωσχολική ζωή. Στο άλλο ένα τρίτο, παρότι το παιδί εντάσσεται στο σχολείο, η φοβία παραμένει σε ηπιότερη μορφή, αλλά ίσως παρουσιαστούν διάφορες δυσκολίες στις σχέσεις του με τους άλλους.
Tέλος, στο υπόλοιπο ένα τρίτο των περιπτώσεων υπάρχει δυσμενής εξέλιξη, η οποία χαρακτηρίζεται από την εμμονή της σχολικής άρνησης και κυρίως από την ύπαρξη διάφορων πρόσθετων δυσκολιών στην κοινωνική προσαρμογή του παιδιού. Υπάρχει σοβαρή πιθανότητα, αν οι γονείς δεν λάβουν επαγγελματική βοήθεια, μακροπρόθεσμα το παιδί να παρουσιάσει άγχος και διαταραχή πανικού στην ενήλικη ζωή του.
Tι μπορείτε να κάνετε…
• Aπό τη στιγμή που υπάρχει το πρόβλημα, είναι πολύ σημαντικό για το παιδί να μη μένει καθόλου στο σπίτι, γιατί, όταν λείπει συχνά από το σχολείο, του δημιουργούνται κενά και ενισχύονται
οι συναισθηματικές του δυσκολίες.
οι συναισθηματικές του δυσκολίες.
• Να ενημερώσετε άμεσα το δάσκαλό του και να του ζητήσετε συνεργασία. H ενθάρρυνση, η προτροπή για συμμετοχή στο μάθημα και ο έπαινος θα το βοηθήσουν.
• Διερευνήστε μήπως το παιδί έχει δεχθεί επιθετική συμπεριφορά από άλλα παιδιά στο σχολείο και δεν το εκμυστηρεύεται.
• Να αποφεύγετε να δείχνετε το άγχος σας για το σχολείο.
• Απευθυνθείτε άμεσα σε ψυχολόγο ή παιδοψυχίατρο.
Από το Βιβλίο της κας Καππάτου "Οι γονείς κάνουν τη διαφορά" εκδόσεις Μίνωας.
Περισσότερες συμβουλές εδώ.