Εργαλείο δημιουργίας εννοιολογικών χαρτών:Spicynodes
To Spicynodes είναι μία διαδικτυακή εφαρμογή που επιτρέπει τη δημιουργία σημειώσεων που συνδέονται με «συννεφάκια». Διατίθεται δωρεάν και χρειάζεται εγγραφή.Το αποτέλεσμα είναι μία δυναμική σύνθεση με τη μορφή εννοιολογικού χάρτη, που μπορεί να συνδέει πολλές διαφορετικές έννοιες μεταξύ τους, ή με τις υποκείμενες έννοιές τους.
Ένας εννοιολογικός χάρτης είναι ένα διάγραμμα που απεικονίζει γραφικά τη συσχέτιση μεταξύ διαφόρων εννοιών Οι εννοιολογικοί χάρτες είναι ένας τρόπος αναπαράστασης της ανθρώπινης σκέψης, ή πιο συγκεκριμένα τρόπος αναπαράστασης ενός πεδίου γνώσεων (όταν η συσχέτιση που απεικονίζεται είναι επιστημονικά ακριβής). Πρόκειται ουσιαστικά για μια τεχνική με στόχο τη γραφική αναπαράσταση της γνώσης. Υπάγονται στα συστήματα εννοιολογικής χαρτογράφησης στα οποία εκτός από τους εννοιολογικούς χάρτες ανήκουν και οι νοητικοί χάρτες. Οι δύο αυτές κατηγορίες συχνά αλληλοεπικαλύπτονται και οι όροι χρησιμοποιούνται πολλές φορές για το ίδιο πράγμα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι μοιάζουν με διαγράμματα που έχουν στόχο την απεικόνιση της σκέψης μας.
Η τεχνική του εννοιολογικού χάρτη (concept mapping) αναπτύχθηκε από τον Joseph D. Novac (1970) και αφορά στην αναπαράσταση των εννοιών και των μεταξύ τους αλληλεξαρτήσεων με κόμβους και συνδέσεις, αντιπροσωπεύοντας γνωστικές δομές που οι άνθρωποι κατασκευάζουν στο μυαλό τους. Βασιζόμενος στη θεωρία του Danid Ausubel και τη σημασία των πρότερων γνώσεων για την εκμάθηση νέων θεωριών, ο Novac κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η μάθηση με νόημα περιλαμβάνει την αφομοίωση των νέων εννοιών και την ενσωμάτωσή τους στις υπάρχουσες γνωστικές δομές.
Διδακτική αξιοποίηση
Στην εκπαιδευτική διαδικασία, ο εννοιολογικός χάρτης μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη δημιουργικής και κριτικής σκέψης για τους μαθητές. Χρησιμοποιώντας τους εννοιολογικούς χάρτες οι μαθητές οξύνουν τις δεξιότητες εξαγωγής συμπερασμάτων και κριτικής θεώρησης αυτών και αποφεύγουν την απόκτηση και τη συσσώρευση άχρηστων γνώσεων. Παράλληλα, συμμετέχοντας σε ένα καταιγισμό ιδεών και τοποθετώντας τις ιδέες τους στο χαρτί χωρίς κριτική σύμφωνα με τα κριτήρια του brainstorming, οι ιδέες γίνονται σαφέστερες και το μυαλό πιο ελεύθερο για να συλλάβει νέες ιδέες. Αυτές οι νέες ιδέες μπορεί να συνδεθούν με τις υπάρχουσες και να προκαλέσουν νέες συνδέσεις που θα οδηγήσουν και σε άλλες ιδέες.
Επιπρόσθετα, η χρήση εννοιολογικών χαρτών κατά τη διάρκεια της κύριας μαθησιακής διαδικασίας προωθεί την ενεργητική μάθηση. Η δόμηση της γνώσης απεικονίζεται στους χάρτες εννοιών στους οποίους περιγράφονται οπτικά οι σχέσεις μεταξύ των ιδεών και δίνει τη δυνατότητα μιας γενικής, ολικής θεώρησης αλλά και της επιλεκτικής εστίασης μιας γνωστικής περιοχής. Με αυτό τον τρόπο, οι μαθητές οργανώνουν τη σκέψη τους γύρω από μια γνωστική περιοχή, λειτουργώντας σε όλα τα επίπεδα της πυραμίδας του Bloom (γνώση, κατανόηση, εφαρμογή, ανάλυση, σύνθεση, αξιολόγηση). Σύμφωνα με τους Jonassen & Grabowski , οι εννοιολογικοί χάρτες βοηθούν τους εκπαιδευόμενους με το “να μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν”, να αποκτούν δηλαδή επίγνωση των διαδικασιών μάθησης, δίνοντάς τους επιπλέον τη δυνατότητα να παρατηρούν τις αλλαγές που υπόκειται η γνωστική αυτή δόμηση μέσα στο χρόνο.
Όσον αφορά τον δάσκαλο, οι εννοιολογικοί χάρτες λειτουργούν ως μέσο οργάνωσης και παρουσίασης του μαθήματος στην τάξη. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να οργανώσει και να παρουσιάσει σύνθετες επιστημονικές έννοιες με περισσότερη αποτελεσματικότητα και αξιοπιστία. Επιπλέον, με βάση τους εννοιολογικούς χάρτες που σχεδιάζουν οι μαθητές, ο εκπαιδευτικός μπορεί να διακρίνει τις ερμηνείες ή τις παρερμηνείες που εμποδίζουν την αναδόμηση των πρότερων γνώσεων και καθιστούν την εκπαίδευση ατελέσφορη και να προσαρμόζει τις διδακτικές τακτικές του για να διευκολύνει την απόκτηση της νέας γνώσης. Στο πλαίσιο αυτό δηλαδή, ο εννοιολογικός χάρτης μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο αξιολόγησης και επομένως να χρησιμοποιηθεί τόσο στη φάση της διαγνωστικής αξιολόγησης για τη διερεύνηση των πρότερων αντιλήψεων των μαθητών όσο και στις φάσεις της διαμορφωτικής και της τελικής αξιολόγησης.
Περισσότερα εκπαιδευτικά λογισμικά εδώ.