Τεχνολογία - Επιστήμη - Κριτήριο αξιολόγησης συνεξέτασης Γλώσσας και Λογοτεχνίας Γ' Λυκείου

Κείμενο 1

Τεχνικός πολιτισμός και ποιότητα ζωής

            Ο άνθρωπος στις μέρες μας από κύριος έχει καταντήσει δούλος των δημιουργημάτων του. Η μηχανή τον έχει κυριολεκτικά αιχμαλωτίσει. Και τα αποτελέσματα γίνονται όλο και πιο φανερά: Ο κίνδυνος να μεταβληθεί ο πλανήτης μας, σε περίπτωση νέου  πολέμου,  σ’  ένα  απέραντο  νεκροταφείο  κάτω  από  ένα  ατελείωτο  όγκο  ερειπίων  δεν  είναι  καθόλου  απίθανος. Εντωμεταξύ η μόλυνση του περιβάλλοντος  παίρνει  διαστάσεις  αυτόχρημα  επικίνδυνες. Διαταράσσεται με αυξανόμενο διαρκώς ρυθμό η οικολογική ισορροπία τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα. Ένα μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας εξακολουθεί να λιμοκτονεί παρά την αφθονία των υλικών αγαθών στις προηγμένες χώρες. Το άγχος γίνεται το μονιμότερο ψυχικό κλίμα του ανθρώπου. Και αναρωτιέται κανένας: Πού οφείλεται η κατάσταση αυτή;

Η απάντηση για όποιον έχει τη δύναμη να βλέπει καθαρά και απροκάλυπτα δεν είναι «δύσκολη». Το άνοιγμα της ψαλίδας ανάμεσα στον τεχνικό και τον πνευματικό πολιτισμό έχει διευρυνθεί πολύ –και συνεχώς διευρύνεται περισσότερο. Ενώ ο τεχνικός πολιτισμός τρέχει ασταμάτητος προς τα εμπρός, ο πνευματικός μένει στάσιμος, αν δεν υποχωρεί κιόλας. Απόδειξη η ηθική κρίση που μαστίζει τις συνειδήσεις αλλά και τις κοινωνίες του καιρού μας. Οι πνευματικές αξίες του αληθινού, του ωραίου, του αγίου δεν καλλιεργούνται με την ένταση που επιβάλλει η τόσο προχωρημένη τεχνολογία μας, ώστε να επέλθει κάποια εξισορρόπηση. Ο άνθρωπος σήμερα θηρεύει με επιμονή «το παραχρήμα», το άμεσα χρήσιμο. Έτσι, όμως, παύει πια να ακούγεται η φωνή της αιωνιότητας. Ωστόσο, η μόνη και αδιατίμητη περιουσία του είναι πάντα ένας σπόρος ακριβώς αυτής της αιωνιότητας που είναι ριγμένος μέσα του και που τόσο τον έχει περιφρονήσει.

Καιρός για μια στροφή λοιπόν, ώστε να καταστεί δυνατή η υπερνίκηση των αντιφάσεων της εποχής μας. Φυσικά η στροφή αυτή δε σημαίνει επιπόλαια περιφρόνηση ή συγκράτηση του τεχνικού πολιτισμού, μια συγκράτηση που ούτε εφικτή, ούτε σκόπιμη είναι. Τη λύση στο πρόβλημα θα μπορούσε να τη δώσει μόνο η σωστή ιεράρχηση στις διάφορες πολιτιστικές αξίες. Ο πνευματικός πολιτισμός πρέπει να αποτελέσει το θεμέλιο του τεχνικού πολιτισμού. Έτσι ο άνθρωπος θα ξαναγίνει κύριος της μηχανής και γενικότερα των τεχνικών του επιτευγμάτων. Η επιστήμη θα ξαναβρεί τον αρχικό και κύριο σκοπό της, που είναι η ανεύρεση του αληθινού και όχι του απλώς ωφέλιμου. Θα ξανανθίσει η εμπιστοσύνη στον άνθρωπο και η πρώτη ρίζα της, η πίστη  στο  Θεό,  με  αποτέλεσμα  να  ξεπεραστούν  οι  φοβίες,  το  άγχος  και  η  ανασφάλεια  του  σημερινού  ανθρώπου.  Ο πνευματικός πολιτισμός στην ουσία του είναι βέβαια ένα ζωντανό βίωμα και για τούτο δεν καλλιεργείται εύκολα. Απαιτείται αγώνας. Στο σημείο όμως που έχουμε φτάσει αξίζει να γίνει ένα τέτοιο αγώνισμα: Είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου.

Ι. Α. Νικολαΐδης

Κείμενο 2

Σονέτο - Στην Επιστήμη - Έντγκαρ Άλαν Πόε

Επιστήμη! Γνήσια κόρη του Αρχαίου Χρόνου είσαι!

Με τα ερευνητικά σου μάτια όλα τ’ αλλοιώνεις – τέτοια είσαι!

Γιατί ορμάς έτσι πάνω στην καρδιά του ποιητή,

αρπακτικό, που τα φτερά σου είναι πραγματικότητα πεζή;

Πώς αυτός να σ’ αγαπήσει; Ή πώς σοφή να σε θεωρήσει;

Όταν εσύ δε θέλεις στις περιπλανήσεις του

να τον αφήσεις

να ψάξει για θησαυρούς στους διαμαντοστόλιστους ουρανούς,

μολονότι πέταξε ψηλά μ’ ατρόμητα φτερά;

Συ δεν είσαι που την Άρτεμη από το άρμα της βίαια έριξες

και την Αμαδρυάδα από τα δάση έδιωξες

για να βρει καταφύγιο και γαλήνη

σε μιαν άλλη πιο χαρούμενη σελήνη;

Συ άσπλαχνα δε χώρισες τη Ναϊάδα από τη νερομάνα της,

τη Συλφίδα από το χλωρό χορτάρι της

κι εμένα από το όνειρο το θερινό

κάτω από τον κόκκινο ταμάρινθο;

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α

Να αποδώσετε συνοπτικά (50-60 λέξεις) τις αιτίες των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας, όπως αναφέρονται στο κείμενο 1 . Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

Ερώτημα 1ο

Με ποιον τρόπο οργανώνεται ο λόγος στην πρώτη παράγραφο του κειμένου 1; Μονάδες 15


Ερώτημα 2ο  


α. Να βρείτε τρία παραδείγματα μεταφορικής χρήσης του λόγου στο κείμενο 1 και να σχολιάσετε τη λειτουργία της ποιητικής γλώσσας. Μονάδες 8

γ. "Πού οφείλεται η κατάσταση αυτή;" Να σχολιάσετε τη λειτουργία του ερωτήματος στο τέλος της πρώτης παραγράφου του κειμένου 1. Μονάδες 7
                                                            

Ερώτημα 3ο

Σε ποιο γραμματειακό είδος ανήκει το κείμενο 1; Τεκμηριώστε την απάντησή σας. Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Γ

Ο ποιητής αποτυπώνει τη σκληρή πλευρά της επιστήμης, που αντιτάσσεται στον συναισθηματικό κόσμο της ποίησης. Πληγώνεται που του στερεί το όνειρο και τη φαντασία, με αποτέλεσμα να αμφισβητεί τη σοφία της και να ακυρώνει την αγάπη του προς αυτήν. Εσείς, ως αναγνώστες του ποιήματος, πώς αντιλαμβάνεστε αυτές τις αναφορές του ποιητή; (100-200 λέξεις). Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Ως νέοι της τεχνοκρατικής εποχής μας διαπιστώνετε ότι η τεχνολογική πρόοδος και η άνοδος του βιοτικού επιπέδου δε συμβαδίζουν πάντα με τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής.  Αρθρογραφώντας  στη  σχολική  σας εφημερίδα να αναζητήσετε τις αιτίες του φαινομένου και να εξετάσετε αν υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισής του (300-400 λέξεις). Μονάδες 30

Επιμέλεια κριτηρίου αξιολόγησης για το e-didaskalia.blogspot.gr: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, φιλόλογος - Med Ειδικός Παιδαγωγός.

Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για τα νέα ελληνικά εδώ.