Δίκαιο - Ποινή - Θανατική ποινή - Κριτήριο αξιολόγησης συνεξέτασης Γλώσσας και Λογοτεχνίας Γ' Λυκείου

Κείμενο 1

Η βία των ποινών

Αν και έχουν περάσει 27 χρόνια από την τελευταία εκτέλε­ση κρατουμένου στη χώρα μας και 6 χρόνια από την τυπι­κή κατάργηση της θανατικής ποινής, η επαναφορά του βάρβαρου αυτού μέτρου εξακολουθεί να παραμένει ζήτη­μα αμφιλεγόμενο. Αρκετοί εκπρόσωποι του επιστημονικού και του πολιτικού κόσμου εμφανίστηκαν πρόσφατα υπέρ­μαχοι της επαναφοράς της θανατικής ποινής για τους εμπόρους ναρκωτικών. Κατά την άποψή τους η δικαιοσύνη πρέπει να μετατραπεί σε μηχανισμό επιβολής του θανάτου για την αντιμετώπιση της μάστιγας των ναρκωτικών. Τα σχετικά επιχειρήματα αντλούνται από τη δικαιολογημένη ηθική αποστροφή που προκαλεί το έγκλημα της εμπορίας των ναρκωτικών αλλά δεν πείθουν. Αποτελεί πλέον κοινό τόπο ότι αυτό το αναχρονιστικό και βάρβαρο μέτρο παρα­γνωρίζει τη θεμελιώδη αξία της ανθρώπινης ζωής και δεν έχει καμία σχέση με τη γενικότερη πρόληψη. Η ποινή, οποιαδήποτε ποινή, εκπληρώνει πλήθος σκοπών. Η θανατική ποινή, χωρίς να διορθώνει τίποτε, οδηγεί στο ανεπανόρθωτο. Στην Ελλάδα ακούγονται φωνές για την επαναφορά της αλλά και πολλές ανεπτυγμένες χώρες επιμένουν να τη διατηρούν στη νομοθεσία τους.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστί­ας, η θανατική ποινή ισχύει ακόμα σε 95 χώρες σε ολόκλη­ρο τον κόσμο. Χαρακτηριστικότερη είναι η περίπτωση των Η.Π.Α., όπου οι θανατικές καταδίκες είναι συχνό φαινόμε­να σε πολλές Πολιτείες και έχουν τη συγκατάθεση  σημα­ντικού μέρους της κοινής γνώμης. Το οξύμωρο είναι ότι επιστημονικές έρευνες μιας δεκαετίας δεν επιβεβαιώνουν την άποψη πως η θανατική ποινή έχει αποτρεπτικά αποτε­λέσματα για τη διάπραξη ανθρωποκτονιών.

Η πραγματικότητα για τη θανατική ποινή είναι ότι εκεί­νος που εκτελείται συχνά καταδικάζεται όχι μόνο για τη φύση του εγκλήματος που διέπραξε, αλλά και για την εθνι­κή και ταξική προέλευσή του, τα οικονομικά του μέσα ή τις πολιτικές απόψεις του. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας στις Η.Π.Α. η επιβολή της θανατικής ποινής α­ποτελεί δείγμα και εργαλείο φυλετικής διάκρισης, επειδή εφαρμόζεται κυρίως στις οικονομικά ασθενέστερες τάξεις, στις μειονότητες και στους μετανάστες. Σήμερα στις Η.Π.Α. οι μελλοθάνατοι ανέρχονται στους 3.500, στην πλειονότη­τά τους φτωχοί που έχουν εμπιστευθεί την υπεράσπισή τους σε συνηγόρους που έχουν οριστεί από το κράτος. Το ποιος ζει και ποιος πεθαίνει τελικά μπορεί να καθορι­στεί από παράγοντες που δεν συνδέονται άμεσα με την ενοχή ή την αθωότητα του κατηγορουμένου. Τέτοιοι παρά­γοντες είναι ενδεχόμενα σφάλματα, η έλλειψη πείρας του συνηγόρου, η εκ των υστέρων ανακάλυψη κάποιου λάθους είτε της αστυνομίας είτε των δικαστικών αρχών, η επιρροή της κοινής γνώμης, οι οικονομικές δυνατότητες του κατη­γορουμένου για σωστή νομική εκπροσώπηση (...)

Κατηγορηματικά αντίθετος στην επαναφορά της θανατι­κής ποινής είναι ο δικαστής Ευτύχιος Παλαιοκαστρίτης. Η άποψή του έχει ιδιαίτερη σημασία, αφού στην αρχή της σταδιοδρομίας του μετείχε σε σύνθεση δικαστηρίου που επέβαλε αυτή την ποινή σε Έλληνα μετανάστη για τη διά­πραξη ενός φρικτού εγκλήματος. « .. Είχαμε βρεθεί σε πολύ δύσκολη θέση δικαστές και ένορκοι, μέχρι να καταλή­ξουμε στην ομόφωνη απόφαση της θανατικής ποινής, που όμως δεν εκτελέστηκε ποτέ. Με τη σημερινή μου εμπειρία, σε ανάλογη περίπτωση δεν θα επέβαλα την εσχάτη των ποινών. Η θανατική ποινή είναι αποκρουστέα. Οδηγεί σε καταστροφή ανθρώπινων υπάρξεων που δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από οποιαδήποτε σκοπιμότητα και τα απο­τελέσματά της δεν μπορούν να ανατραπούν αν αυτό κριθεί αναγκαίο, ειδικά σε περιπτώσεις εσφαλμένων δικαστικών κρίσεων». Και ο Γάλλος συγγραφέας Αλμπέρ Καμύ στο κείμενό του Reflections sur Ια peine capital (1957) σημείωνε: "Το να ορίζουμε ότι ένας άνθρωπος πρέπει να πλήττεται με την οριστική τιμωρία είναι σαν να αποφασίζουμε ότι αυτός δεν έχει καμία ευκαιρία να επανορθώσει. Το να διατυπώ­νουμε την οριστική κρίση πριν το θάνατο, το να διατάσσου­με το κλείσιμο των λογαριασμών ενώ ο πιστωτής είναι ακό­μα ζωντανός, αυτό δεν ανήκει στη δικαιοδοσία κανενός ανθρώπου. Όποιος κρίνει απόλυτα καταδικάζεται απόλυτα. Ως τον 18ο αιώνα η θανατική ποινή επιβαλλόταν για πολλά αδικήματα. Ακόμα και για την επαιτεία. Την ίδια εποχή στη Γαλλία την ποινή του θανάτου επέσυραν 100 αδικήματα ενώ στην Αγγλία πάνω από 200. Πρώτος ο Ιταλός ποινικολόγος Τσέζαρε Μπεκαρία, βασιζόμενος στο Κοινωνικό Συμβόλαιο του Ρουσσώ αμφισβήτησε στην αρχή του 19ου αιώνα την αναγκαιότητα αυτής της ποινής: «Εάν αποδείξω ότι η ποινή του θανάτου δεν είναι ούτε χρήσιμη ούτε αναγκαία, θα πραγματοποιήσω το θρίαμβο της υπόθεσης της ανθρωπότητας».

(κείμενο από τον Τύπο, εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 15-5-1999)

Κείμενο 2

«27 Ιουνίου 1906, 2 μ.μ.» - Κωνσταντίνος Καβάφης

Σαν το ’φεραν οι Χριστιανοί να το κρεμάσουν

το δεκαεφτά χρονώ αθώο παιδί,

η μάνα του που στην κρεμάλα εκεί κοντά

σέρνονταν και χτυπιούνταν μες στα χώματα

κάτω απ’ τον μεσημεριανό, τον άγριον ήλιο,

πότε ούρλιαζε, και κραύγαζε σα λύκος, σα θηρίο

και πότε εξαντλημένη η μάρτυσσα μοιρολογούσε

«Δεκαφτά χρόνια μοναχά με τα ’ζησες, παιδί μου».

Κι όταν το ανέβασαν την σκάλα της κρεμάλας

κι επέρασάν το το σκοινί και το ’πνιξαν

το δεκαεφτά χρονώ αθώο παιδί,

κ’ ελεεινά κρεμνιούνταν στο κενόν

με τους σπασμούς της μαύρης του αγωνίας

το εφηβικόν ωραία καμωμένο σώμα,

η μάνα η μάρτυσσα κυλιούντανε στα χώματα

και δεν μοιρολογούσε πια για χρόνια τώρα·

«Δεκαφτά μέρες μοναχά», μοιρολογούσε,

«δεκαφτά μέρες μοναχά σε χάρηκα, παιδί μου».

[1908]

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α

Να παρουσιάσετε περιληπτικά στους συμμαθητές σας το περιεχόμενο της 3ης και της 4ης παραγράφου του κειμένου 1 (60-80 λέξεις). Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

Ερώτημα 1ο

Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες με βάση το μη λογοτεχνικό κείμενο και να τεκμηριώσετε τις επιλογές με αναφορές από αυτό:

α. Δεν υπάρχει πια καμία αμφιβολία για την κατάργηση της θανατικής ποινής.

β. Σύμφωνα με πολλούς, οι έμποροι ναρκωτικών πρέπει να τιμωρούνται με θανατική ποινή.

γ. Η θανατική ποινή έχει αποτρεπτικά αποτε­λέσματα για τη διάπραξη ανθρωποκτονιών.

δ. Το γεγονός ότι η θανατική ποινή είναι μη αναστρέψιμη είναι βασικό επιχείρημα κατά της ποινής αυτής.

ε. Πρώτος ο ποινικολόγος Ρουσσώ αμφισβήτησε την αξία της θανατικής ποινής.
Μονάδες 15

Ερώτημα 2ο 

α. Με ποιες γλωσσικές επιλογές ο συντάκτης του κειμένου 1 προσπαθεί να υποστηρίξει την αντίθεσή του στην επαναφορά της θανατικής ποινής;
Μονάδες 10

β. Στο κείμενο 1 κυριαρχεί το γ' ρηματικό πρόσωπο. Τι επιτυγχάνει ο συντάκτης με την επιλογή αυτή;
Μονάδες 5

Ερώτημα 3ο
Το κείμενο 1 είναι ένα άρθρο. Να βρείτε δύο χαρακτηριστικά που να επιβεβαιώνουν την κατάταξή του σε αυτό το γραμματειακό είδος. Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Γ

Φανταστείτε ότι είστε ένας φίλος του νέου που εκτελέστηκε στο ποίημα του Καβάφη. Σε ένα ενιαίο κείμενο 100-200 λέξεων να γράψετε τις σκέψεις σας σχετικά με το αν πρέπει ή όχι να υπάρχει η θανατική ποινή. Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Ως μέλος της Διεθνούς Αμνηστίας καλείσαι να εκφωνήσεις μια ομιλία στην οποία θα περιγρά­φεις τους όρους - προϋποθέσεις που θα πρέπει να πληρούν οι ποινές μιας σύγχρονης νομοθεσίας, ώστε να επιτυγχάνουν την αποστολή τους, σεβόμενες ταυτόχρο­να τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα. (300 - 400 λέξεις) Μονάδες 30.

Επιμέλεια κριτηρίου αξιολόγησης για το e-didaskalia.blogspot.gr: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, φιλόλογος - Med Ειδικός Παιδαγωγός.

Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για τα νέα ελληνικά εδώ.