ΚΕΦ. 1: Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ Η
ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
1.1 Άνθρωπος:
κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό ον
Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι
«ο
άνθρωπος από τη φύση του είναι πολιτικό ον»
και
συμπληρώνει ότι
«ο άνθρωπος δεν είναι μόνο πολιτικό
ον, αλλά και οικονομικό και κοινωνικό»
Δηλαδή,
μετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή.
«Ο
άνθρωπος είναι από τη φύση του κοινωνικό ον και
όποιος
μπορεί να ζήσει εκτός κοινωνίας είναι ή θηρίο ή Θεός»
Ο άνθρωπος έχει ανάγκη την συν-ύπαρξη
και την συνοίκηση,
διότι
στην κοινωνία και μέσα από τη συνεργασία με τους συνανθρώπους του
μπορεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες του
(τροφή, κατοικία, ένδυση κτλ.).
Ο
άνθρωπος γεννιέται με ορισμένα βιολογικά χαρακτηριστικά
(φύλο,
χρώμα ματιών, χρώμα δέρματος, σωματική κατασκευή κτλ.).
Η
ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, της μόρφωσής του,
των
ικανοτήτων του, των αξιών που πιστεύει κτλ.
οφείλεται στην κοινωνική ζωή, στην
αλληλεπίδρασή του με την κοινωνία.
Το
ερώτημα αν προϋπάρχει ο άνθρωπος ή η κοινωνία στερείται νοήματος.
Άνθρωπος
και Κοινωνία διαμορφώνονται ταυτόχρονα και συνεχώς,
δίχως
να προϋπάρχει το ένα έναντι του άλλου,
μέσα
και διαμέσου της δυναμικής αλληλεπίδρασής τους
τόσο
μεταξύ τους, όσο και με τη φύση.
Κάθε
χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του ανθρώπου είναι αποτέλεσμα
της διαρκούς αλληλεπίδρασης βιολογικού και κοινωνικού παράγοντα.
Μόνο ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα
σκέψης-κρίσης-
ομιλίας, δυνατότητα η οποία αναπτύσσεται στην κοινωνία.
Μόνο ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα
να επεμβαίνει
στη φύση και να την αλλάζει, αλλάζοντας ταυτόχρονα και τον εαυτό του,
να δημιουργεί κοινωνία και κοινωνικές
σχέσεις, να διαμορφώνει το μέλλον του.
Κοινωνία
είναι σύνολο ανθρώπων που
έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
α) Οργάνωση.
Η κοινωνία δεν είναι τυχαίο
σύνολο ανθρώπων.
Τα μέλη της συνδέονται με
σχέσεις, οι οποίες ρυθμίζονται από κανόνες άγραφους και γραπτούς (νόμοι).
β) Αυτοτέλεια.
Αυτό το σύνολο ανθρώπων
είναι ξεχωριστό από κάποιο άλλο σύνολο,
έχει όρια και αυτοτέλεια
που το κάνουν να είναι διαφορετικό.
Κάθε τέτοιο σύνολο
περιλαμβάνει άλλα υποσύνολα (οικογένεια, ομάδες, τάξεις κτλ.).
γ) Διάρκεια.
Η κοινωνία έχει συνέχεια
στον χρόνο.
Η διάρκειά της δεν
εξαρτάται από τη διάρκεια της ζωής των μελών της.
δ) Ταυτότητα.
Αυτό το σύνολο ανθρώπων
έχει ξεχωριστή συλλογική ταυτότητα.
Έχει συνείδηση ότι έχει
δική του οργάνωση, αυτοτέλεια, διάρκεια, ότι είναι ένα ξεχωριστό σύνολο.
ε) Διαφοροποίηση.
Η κοινωνία δεν είναι ενιαίο
και ομοιογενές σύνολο ανθρώπων.
Αποτελείται από ομάδες, oι
οποίες πολλές φορές έχουν αντίθετα συμφέροντα.
Δεν υπάρχουν μόνο σχέσεις συνεργασίας
στην κοινωνία.
Υπάρχουν και σχέσεις
ανταγωνισμού και εκμετάλλευσης μεταξύ των μελών, διαφορετικών ομάδων κτλ.
Το ερώτημα είναι αν η συμπεριφορά (δράση, δημιουργία
κτλ.) του ανθρώπου
είναι αποτέλεσμα έμφυτων,
δηλαδή κληρονομικών παραγόντων, ή
είναι αποτέλεσμα επίκτητων,
δηλαδή περιβαλλοντικών παραγόντων.
Παλιότερα, κυριαρχούσε η αντίληψη ότι
η συμπεριφορά του ανθρώπου
προσδιορίζεται κυρίως από έμφυτους παράγοντες (τάσεις, ροπές, κλίσεις κτλ.) και
δευτερευόντως από
παράγοντες του περιβάλλοντος (οικογένεια, σχολείο, εργασία κτλ.).
Σήμερα, οι κοινωνικές επιστήμες υποστηρίζουν ότι
η προσωπικότητα του
ανθρώπου διαμορφώνεται μέσα από την αλληλεπίδρασή του με την κοινωνία.
Δεν υπάρχουν άνθρωποι χωρίς
την κοινωνία και κοινωνία χωρίς ανθρώπους.
Ανάμεσα στο άτομο και στην
κοινωνία υπάρχει μια σχέση διαρκούς
αλληλεπίδρασης.
Ο άνθρωπος είναι δημιουργός
και δημιούργημα της κοινωνίας.
Από τα παραπάνω προκύπτει
ότι κάθε άνθρωπος έχει τη δική του προσωπικότητα,
το «Εγώ» του.
Η προσωπικότητα είναι αποτέλεσμα της
διαδικασίας κοινωνικοποίησης, της αλληλεπίδρασης του ατόμου με την κοινωνία.
Έξω από την κοινωνία
και χωρίς την αλληλεπίδραση μαζί της, είναι αδύνατον ο άνθρωπος να αναπτύξει
ικανότητες και δεξιότητες, να αποκτήσει γνώσεις, να μάθει τρόπους συμπεριφοράς
κτλ.
Όμως, η ένταξη του
ατόμου στην κοινωνία δεν είναι μια διαδικασία παθητική.
Η κοινωνία δεν δίνει
στο άτομο μηνύματα και αυτό τα δέχεται παθητικά.
Κάθε
άνθρωπος δέχεται, προσαρμόζει ή /και απορρίπτει τα μηνύματα
(κανόνες,
αξίες κτλ.) που εκπέμπονται από την κοινωνία.
Το
άτομο λειτουργεί όχι μόνο ως δέκτης
αλλά και ως πομπός,
που
σημαίνει ότι δέχεται αλλά και στέλνει μηνύματα στην κοινωνία.
Αυτό σημαίνει ότι η συμπεριφορά του
ανθρώπου,
όπως
αυτή εκδηλώνεται στην καθημερινή ζωή
(φαγητό,
ντύσιμο, παιχνίδι, μουσική, διάβασμα κτλ.),
είναι συγχρόνως ατομική και κοινωνική.
