Ένα από τα θέματα που συχνά απασχολούν τους γονείς κατά την ανατροφή των παιδιών τους, είναι η σεξουαλική τους διαπαιδαγώγηση. Όταν λέμε σεξουαλική διαπαιδαγώγηση εννοούμε όλες εκείνες τις γνώσεις που αφορούν το ανθρώπινο σώμα και τις λειτουργίες του, τις διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα, τις ερωτικές σχέσεις, τον αυνανισμό, την έμμηνο ρύση, την εγκυμοσύνη, την αντισύλληψη, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα αλλά και την προστασία του σώματος από σεξουαλική κακοποίηση.
Πότε πρέπει να αρχίζει η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ενός παιδιού;
Δεν μπορούμε να ορίσουμε μία συγκεκριμένη ηλικία. Ωστόσο, οι ερωτήσεις των παιδιών, οι οποίες αρχίζουν από πολύ μικρή ηλικία, είναι ένας ασφαλής οδηγός. Τα παιδιά ήδη από την προσχολική ηλικία, κάνουν διάφορες ερωτήσεις στους γονείς τους, εξαιτίας των διάφορων ερεθισμάτων που δέχονται. Για παράδειγμα, μπορεί να ρωτήσουν: «Από πού βγήκα; », «Πώς μπήκα στην κοιλιά σου;» ή «Γιατί η αδερφή μου δεν έχει πουλάκι;» κ.α. Οι γονείς βέβαια, πολλές φορές νιώθουν άβολα ή γελούν αμήχανα σε τέτοιου είδους ερωτήσεις και αποφεύγουν να απαντήσουν καθώς δεν ξέρουν τι να πουν. Ωστόσο, ο τρόπος που θα αντιδράσουν είναι ιδιαίτερα καθοριστικός, αφού έτσι τα βοηθούν να διαμορφώσουν τις στάσεις τους σχετικά με θέματα σεξουαλικής συμπεριφοράς.
Κατά τη διάρκεια της σχολικής ηλικίας η περιέργεια των παιδιών για το σώμα τους αυξάνεται, ανακαλύπτουν τη διαφορετικότητα των δύο φύλων και αρχίζουν να εξερευνούν το σώμα τους κυρίως μέσω παιχνιδιών ρόλων με συνομήλικους, όπως π.χ. το παιχνίδι του γιατρού. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της σεξουαλικής ανάπτυξης κατά την περίοδο αυτή είναι ο αυνανισμός, ο οποίος όμως είναι αναμενόμενος, αφού εντάσσεται στο πλαίσιο της ανακάλυψης του εαυτού και σε καμιά περίπτωση δεν έχει τη σεξουαλική χροιά που παίρνει στη ζωή του ενήλικα. Γι’ αυτό θα πρέπει να μην τον εμποδίζουμε ως κάτι κακό με τιμωρίες ή απειλές και να μην του δίνουμε μεγάλη έμφαση.
Κατά την εφηβεία συντελούνται ορμονικές αλλαγές οι οποίες συνοδεύονται και με αλλαγές στην εξωτερική εμφάνιση του σώματος των παιδιών. Ταυτόχρονα, εμπλουτίζονται οι αντιλήψεις τους αναφορικά με τις σχέσεις και το σεξ μέσα από συζητήσεις που οι έφηβοι κάνουν με τις παρέες των συνομηλίκων τους, ενώ είναι αρκετά συνηθισμένο να δημιουργούν ρομαντικές σχέσεις μεταξύ τους. Έτσι, είναι καλό οι γονείς να ενημερώνουν τα παιδιά για αυτά τα θέματα από τα πρώτα κιόλας στάδια της εφηβείας. Απαραίτητη προϋπόθεση γι΄ αυτό είναι η εγκαθίδρυση ενός κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ τους, ώστε τα παιδιά να εκφράσουν με άνεση τα ερωτήματά τους. Αν τα παιδιά νιώσουν ότι κριτικάρονται ή ότι τους γίνεται κήρυγμα, τότε είναι πολύ πιθανό να κλειστούν στον εαυτό τους και να αναζητήσουν την πληροφόρηση σε άλλες πηγές (συνομήλικοι, διαδίκτυο), των οποίων η ακρίβεια δεν μπορεί να διασφαλιστεί.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
• Αρχικά, ενημερωθείτε καλά για τα θέματα που σχετίζονται με τη σεξουαλική ανάπτυξη, ώστε οι πληροφορίες που θα δώσετε στο παιδί να είναι ακριβείς και σαφείς. Μιλήστε του με τρόπο που να ανταποκρίνεται στην ηλικία του. Οι ερωτήσεις του αποτελούν έναν καλό οδηγό για το τι θα πείτε και σε πόσες λεπτομέρειες θα αναφερθείτε.
• Συζητήστε ανοιχτά με το παιδί σας και δείξτε του ότι είστε διαθέσιμοι να ακούσετε τις απορίες και τους προβληματισμούς του. Απαντήστε σε κάθε του ερώτηση με τρόπο απλό, ευθύ και ειλικρινή. Έχετε υπόψη σας ότι τα παιδιά αντιλαμβάνονται πότε αποφεύγετε να απαντήσετε, νιώθετε άβολα ή δεν λέτε ολόκληρη την αλήθεια και προσπαθούν να καλύψουν το κενό με την φαντασία τους ή αναζητώντας πληροφόρηση από αλλού.
• Χρησιμοποιήστε βιβλία ή εκπαιδευτικές ταινίες που ενημερώνουν για τα σχετικά θέματα με τρόπο απλό και παραστατικό, ως αφορμή για συζήτηση. Ωστόσο, είναι απαραίτητο να έχετε επιλέξει με μεγάλη προσοχή το υλικό αυτό ώστε να συμφωνεί με το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού σας.
• Δώστε στα παιδιά την απαραίτητη σημασία όταν σας ρωτάνε για τέτοια ζητήματα και απαντήστε τους σοβαρά, απαλλαγμένοι από δικούς σας φόβους, ταμπού ή προκαταλήψεις Σκεφτείτε ότι, μεταξύ άλλων, είναι πολύ καλή ευκαιρία να τους μιλήσετε για τον έρωτα, την αγάπη, τη συντροφικότητα αλλά και το σεβασμό που πρέπει να διέπει τις σχέσεις.
• Ως γονείς χρειάζεται να έχετε κοινή γραμμή τόσο ως προς το τι λέτε στα παιδιά σας όσο και ως προς τους όρους που χρησιμοποιείτε, ώστε αυτά να μην προσλαμβάνουν αντιφατικά μηνύματα.
• Τέλος, μην ξεχνάτε ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι μια συνεχής και σταδιακή διαδικασία. Εσείς, ως γονείς, είστε τα πιο κατάλληλα πρόσωπα να προσφέρετε γνώσεις και συναισθήματα για το ανθρώπινο σώμα, τη σεξουαλική λειτουργία και τις ανθρώπινες σχέσεις προκειμένου το παιδί να αποκτήσει μια υγιή σεξουαλική ταυτότητα. Άλλωστε, ένας από τους στόχους των γονέων είναι η προστασία και η προετοιμασία του παιδιού τους για όσα κάποια στιγμή αναπόφευκτα θα συναντήσει μπροστά του.