Κείμενο Ι: Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, Ο ρυθμός της Ιστορίας
Το θέμα είναι: η επιτάχυνση του ρυθμού της Ιστορίας και οι συνέπειές της και γενικότερα και ειδικότερα στην περιοχή της παιδείας. «Ζούμε», γράφει ο G. Berger, μέλος του Γαλλικού Ινστιτούτου και διευθυντής συνάμα της ανώτατης γαλλικής παιδείας, «σ’ έναν κόσμο που αλλάζει, που αλλάζει γρήγορα και, προπαντός, που αλλάζει ολοένα και πιο γρήγορα», με γεωμετρική πρόοδο. Πώς πρέπει να την αντιμετωπίσει η παιδεία, αν θέλει να είναι συμπαραστάτης και όχι ουραγός της ζωής; Τι πρέπει να πούμε στους νέους ανθρώπους, με ποια εφόδια πρέπει να τους οπλίσουμε, ώστε να μη βρεθούν έξω από τη γοργή ανέλιξη του πολιτισμού μας, δηλαδή έξω από το νόημα του καιρού;
Πρέπει να τους μάθουμε πως θα είναι υποχρεωμένοι να ζήσουν μέσα σ’ ένα εξαιρετικά κινητό σύμπαν. Εκείνο που ήταν βέβαιο άλλοτε, δεν είναι πια βέβαιο τώρα. Κι ενώ άλλοτε μπορούσαμε να στηρίξουμε την παιδεία μας στην παράδοση, τώρα η παράδοση αποδείχνεται ολοένα και περισσότερο ανίκανη να καλύψει την έκταση των παιδευτικών αναγκών. Χρειάζεται λοιπόν κάποιος μετασχηματισμός. Κι ανάμεσα στα άλλα, ο μετασχηματισμός αυτός πρέπει να βασισθεί στην περιοδική και συχνή μετεκπαίδευση. Όποιος σπουδάζει μια επιστήμη πρέπει να τη σπουδάζει παντοτινά, να ανανεώνει τις γνώσεις του, να συμπληρώνει τα κενά που έχει αφήσει η πρώτη του μαθητεία ή τα κενά που σχηματίζονται αναμεταξύ από την άρση των δεδομένων, που έπαυσαν πια να ισχύουν. Έτσι θα δημιουργηθεί ένας καινούργιος τύπος ανθρώπου.
Αλλά με ποιες αρετές πρέπει να είναι προικισμένος αυτός ο άνθρωπος; Ο Gaston Berger αποκρίνεται: η πρώτη αρετή του καινούργιου ανθρώπου θα είναι η γαλήνη. Όσο γρηγορότερα αλλάζει ο κόσμος, τόσο αναγκαιότερη γίνεται η αρετή της γαλήνης. Είναι σαν ένας άνθρωπος να οδηγεί ταχύτατη αμαξοστοιχία· αν δεν κατορθώνει να διατηρεί την ψυχραιμία του, τη νηφαλιότητά του, είναι φυσικό να προκαλεί δυστυχήματα. Μέσα στον ταραγμένο και γεμάτο κινδύνους σύγχρονο κόσμο πρέπει να οπλίσουμε τα παιδιά μας με την αυτοκυριαρχία, που τα κάνει ικανά να υπερνικήσουν τις δυσκολίες, να περάσουν τα εμπόδια και να μην υποδουλωθούν στην επιτάχυνση: και τούτο θα γίνει με τη μεθοδική συγγυμνασία, τη συνάσκηση σώματος και ψυχής (γυμναστική και φιλοσοφία).
Η δεύτερη αρετή είναι η φαντασία. Σε έναν σταθερό κόσμο η λογική είναι η πρωταρχική ανάμεσα σ’ όλες τις ιδιότητες· σ’ έναν κινητό κόσμο, συνεχώς ανανεούμενο, πρέπει να είμαστε ικανοί να επινοούμε, να εφευρίσκουμε, να συνδυάζουμε, να λύνουμε τα προβλήματα που παρουσιάζονται σε κάθε περιοχή. Πρέπει να κρατούμε λοιπόν άγρυπνη την προσοχή των νέων ανθρώπων, πρέπει να τους μαθαίνουμε να έχουν «ιδέες».
Τρίτη αρετή είναι το συλλογικό πνεύμα. Το σύγχρονο τεχνικό σύμπαν απαιτεί την συνεργασία πολλών ατόμων. Οι λαμπρότερες επιδόσεις απομένουν στείρες, όταν εκείνος που τις κερδίζει δεν έχει την ικανότητα να τις συνδέσει με τις ανάλογες επιδόσεις των άλλων. Η ατομική πρωτοβουλία είναι πάντα πολύτιμη. Αλλά γίνεται αληθινά ωφέλιμη, όταν δε μεταμορφώνεται σε έκφραση ασκητισμού, αλλά σε έκφραση αλληλεγγύης.
Αλλά πάνω απ’ όλα μας χρειάζονται άνθρωποι ανθρώπινοι. Δηλαδή προικισμένοι με τη συνείδηση της ανθρωπιάς τους. Αυτή η συνείδηση της ανθρωπιάς είναι η πραγματική, η αληθινή παιδεία. Μήτε ο πολυμαθής μήτε ο ικανός να λάμψει μέσα σ’ ένα κοινωνικό σύνολο μήτε ο κάτοχος μιας προνομιούχου αγωγής είναι ο αναμφισβήτητα μορφωμένος. Για τούτο είναι μάταιο να αντιπαραθέτουμε το τεχνικό σύμπαν, το σύμπαν της τεχνικής, στο σύμπαν της παιδείας. Το πρώτο δεν ακυρώνει το δεύτερο: ολωσδιόλου αντίθετα, το προϋποθέτει, το απαιτεί. Γιατί η τεχνική είναι καμωμένη για τον άνθρωπο. Και όταν το ανθρώπινο στοιχείο απουσιάζει, καμιά σημασία δεν έχουν τα άλλα στοιχεία. Το πρόβλημα συνεπώς δεν είναι άλυτο: από τη μια μεριά πρέπει να δώσουμε στον νέο άνθρωπο όλες τις γενικές γνώσεις, που θα του χρησιμεύσουν στη ζωή, από την άλλη μεριά να τον προπαρασκευάσουμε έτσι ώστε να αποτελέσει τον μέλλοντα άνθρωπο.
Κείμενο ΙΙ: Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, Η Πόλις
Είπες· «Θα πάγω σ’ άλλη γη, θα πάγω σ’ άλλη θάλασσα.
Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη απ' αυτή.
Κάθε προσπάθεια μου μια καταδίκη είναι γραφτή·
κ’ είν’ η καρδιά μου -σαν νεκρός- θαμένη.
Ο νους μου ως πότε μες στον μαρασμόν αυτόν θα μένει.
Όπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δω
ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ,
που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα.»
Καινούργιους τόπους δεν θα βρεις, δεν θάβρεις άλλες θάλασσες.
Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς
τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς·
και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ’ ασπρίζεις.
Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλού -μη ελπίζεις-
δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.
Έτσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ
στην κώχη τούτη την μικρή, σ' όλην την γη την χάλασες.
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ
Alberta Regional consortium, Δεξιότητες
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Να παρουσιάσετε συνοπτικά (60 έως 80 λέξεις) και χωρίς δικά σας σχόλια τις αρετές, που απαιτούνται, σύμφωνα με τον συντάκτη του Κειμένου 1, για ανταποκριθούν οι νέοι στις απαιτήσεις του σύγχρονου κόσμου. (Μονάδες 15)
Μια αναγκαία αρετή σ’ έναν κόσμο που αλλάζει διαρκώς είναι η γαλήνη εκείνη που θα διασφαλίζει στους νέους νηφαλιότητα σκέψης και αυτοκυριαρχία. Καίρια, αντιστοίχως, είναι κι η φαντασία, προκειμένου να καθίστανται εφευρετικοί και επινοητικοί απέναντι στα ποικίλα προβλήματα. Συνάμα, οφείλουν να αναγνωρίζουν την αξία του συλλογικού πνεύματος, που θα καταξιώνει τις επιτεύξεις τους καθιστώντας τες πράξεις αλληλεγγύης. Πρωτίστως, ωστόσο, οι νέοι οφείλουν να διακρίνονται για την ανθρωπιά τους, καθώς μόνο μέσω αυτής αποκτούν σημασία και αξία τα υπόλοιπα εφόδια τους.
[Λέξεις: 80]
ΘΕΜΑ Β
ΕΡΩΤΗΜΑ 1ο
Στην τελευταία παράγραφο («Αλλά πάνω απ’ όλα … μέλλοντα άνθρωπο») του Κειμένου 1 ο συγγραφέας παρουσιάζει την ανθρωπιά ως τη σημαντικότερη αρετή που πρέπει να διαθέτει ο σύγχρονος άνθρωπος. Να ερμηνεύσετε τον ισχυρισμό του αυτό, λαμβάνοντας υπόψη τον χρόνο δημοσίευσης του συγκεκριμένου κειμένου (1966). (Μονάδες 15)
Σύμφωνα με τον συγγραφέα η σημαντικότερη αρετή κάθε νέου ανθρώπου είναι η ανθρωπιά, η οποία αποτελεί τη μόνη ουσιαστική παιδεία. Το να προσφέρει ένα εκπαιδευτικό σύστημα ποικίλες γνώσεις σ’ έναν νέο, δεν έχει πραγματικό νόημα, αν δεν του έχει μεταλαμπαδεύσει παραλλήλως απόλυτο σεβασμό για την αξία του ανθρωπισμού, αφού κάθε έκφανση της επιστήμης και της τεχνολογίας οφείλει κυρίαρχα να υπηρετεί τον άνθρωπο και το συλλογικά επωφελές. Πρόκειται, βέβαια, για μια αξίωση διαχρονικά σημαντική, η οποία λάμβανε ιδιαίτερη σημασία την εποχή δημοσίευσης του κειμένου, εφόσον σημειωνόταν τότε μια εκπληκτική τεχνολογική πρόοδος. Ήταν η εποχή των πρώτων διαστημικών προγραμμάτων που αποδείκνυαν την τεράστια εξέλιξη που είχε επιτευχθεί στους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας. Τα επιτεύγματα αυτά, ωστόσο, δεν θα έπρεπε να αλλοιώσουν το βασικό χαρακτήρα της εκπαίδευσης, η οποία όφειλε να συνεχίσει να υπηρετεί τις αρχές του ανθρωπισμού, έστω κι αν διανθιζόταν με νέες πιο σύγχρονες γνώσεις.
ΕΡΩΤΗΜΑ 2ο
Το Κείμενο Ι δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1966, ενώ το Κείμενο ΙΙΙ το 2016. Ποιες ομοιότητες και διαφορές παρατηρείτε στις δεξιότητες που περιλαμβάνουν τα δύο κείμενα; Πού οφείλεται, κατά τη γνώμη σας, η διαφοροποίηση; (Μονάδες 15)
Στα δύο αυτά κείμενα, παρά τη μεταξύ τους χρονική απόσταση, παρουσιάζονται ορισμένες κοινές αρετές/δεξιότητες που θα πρέπει να αποκτούν οι νέοι μέσω της εκπαίδευσής τους. Το γεγονός, μάλιστα, ότι οι αρετές αυτές καταγράφονται ως αναγκαίες τόσο το 1966 όσο και το 2016 φανερώνει τη διαχρονικότητα της αξίας τους. Πρόκειται, ειδικότερα, για τη φαντασία, όπως χαρακτηρίζεται στο κείμενο του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, ή αλλιώς για τη δημιουργικότητα & καινοτομία, όπως σημειώνεται στο κείμενο III. Η ικανότητα αυτή των νέων να μπορούν να είναι επινοητικοί και να εφευρίσκουν είτε νέες ιδές για την αντιμετώπιση προβλημάτων είτε νέα προϊόντα -κυρίως στη σύγχρονη εποχή-, αποτελεί σαφώς αναγκαία δεξιότητα, εφόσον οι συνθήκες αλλάζουν γοργά κι οι νέοι οφείλουν να είναι σε θέση αφενός να προσαρμόζονται σε αυτές κι αφετέρου να αποδεικνύουν πως μπορούν να σκέφτονται με νέους τρόπους, χωρίς να μένουν προσκολλημένοι στους τρόπους λειτουργίας του παρελθόντος. Κοινή αρετή/δεξιότητα, επίσης, είναι το συλλογικό (ομαδικό) πνεύμα, εφόσον η έννοια της συνεργασίας παραμένει διαχρονικά σημαντική και επιτρέπει στους ανθρώπους να σημειώνουν μεγαλύτερες επιτυχίες σε συντομότερο χρόνο και με πιο αποτελεσματικό τρόπο. Άμεση ή έμμεση αναφορά γίνεται, επιπλέον, και στα δύο κείμενα τόσο στη δεξιότητα της επίλυσης προβλημάτων, όσο και στην κριτική σκέψη, καθώς πρόκειται για αρετές που φανερώνουν αφενός την ευελιξία σκέψης, που επιτρέπει τη γρήγορη αποτίμηση και διαχείριση απρόσμενων δυσκολιών, κι αφετέρου την ικανότητα ορθής αξιολόγησης των δεδομένων της πραγματικότητας, ως βασική δικλείδα ασφαλείας για τη διατήρηση της πνευματικής αυτονομίας των ατόμων.
Διαφοροποίηση προκύπτει, ωστόσο, σε δεξιότητες που σχετίζονται περισσότερο με τα σύγχρονα δεδομένα, όπως είναι η διαχείριση πληροφοριών, η επικοινωνία, αλλά και η οικουμενική συνείδηση. Η αξία των δεξιοτήτων αυτών αναδεικνύεται στο πλαίσιο της σύγχρονης εποχής, η οποία έχεις σαφώς ορισμένα χαρακτηριστικά που δεν υπήρχαν στην εποχή που έγραφε το κείμενό του ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος. Σε ό,τι αφορά, για παράδειγμα, τη διαχείριση πληροφοριών, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη πως στις μέρες μας η πληθώρα των πληροφοριών κι η απεριόριστη πρόσβαση σε αυτές χάρη στο διαδίκτυο, καθιστούν αναγκαία δεξιότητα τη γνώση του πώς να τις σταχυολογεί κανείς, ώστε να αναζητά αυτό που είναι χρήσιμο και συγχρόνως έγκυρο. Οι νέοι πλέον δεν χρειάζεται να αναζητούν με κόπο τις πληροφορίες, όπως στο παρελθόν, οφείλουν όμως να μπορούν να αξιολογούν με αποτελεσματικότητα τον όγκο των εύκολα αποκτώμενων πληροφοριών. Αντιστοίχως, στη σύγχρονη εποχή ενισχύεται η αξία της «επικοινωνίας», μιας και πλήθος επαγγελμάτων σχετίζεται με την εξυπηρέτηση πολιτών ή την προώθηση προϊόντων, καθιστώντας τις διαπροσωπικές δεξιότητες απαραίτητες και επαγγελματικά εξαργυρώσιμες. Τέλος, ας σημειωθεί πως η ταχύτατη διεύρυνση της παγκοσμιοποίησης έχει αναδείξει την κρίσιμη σημασία της «οικουμενικής συνείδησης», αφού τώρα όσο ποτέ παλαιότερα οι νέοι οφείλουν να συνειδητοποιούν ότι είναι πολίτες του κόσμου, όχι μόνο γιατί οι κοινωνίες είναι πολυπολιτισμικές, αλλά γιατί οι κοινωνίες είναι στενά συνδεδεμένες και ο θετικός ή αρνητικός αντίκτυπος κάθε γεγονότος και κάθε δράσης που συμβαίνει στη μία επηρεάζει σε άμεσο χρόνο και τις άλλες.
ΕΡΩΤΗΜΑ 3ο
α) Να ερμηνεύσετε τη χρήση των ερωτήσεων στην α΄ παράγραφο («Το θέμα είναι … νόημα του καιρού”») του Κειμένου 1, λαμβάνοντας υπόψη την επικοινωνιακή περίσταση (πομπός, δέκτης, σκοπός του κειμένου). (Μονάδες 5)
Τα ερωτήματα της πρώτης παραγράφου, αν ληφθεί υπόψη πως το κείμενο γράφεται από έναν εκπαιδευτικό με αποδέκτη το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας και στόχο το ξεκίνημα ενός διαλόγου σχετικά με τους αναγκαίους μετασχηματισμούς στην παρεχόμενη εκπαίδευση, αποσκοπούν πρωτίστως στο να προκαλέσουν προβληματισμό στον αναγνώστη. Ο εκπαιδευτικός ή ο γονιός που διαβάζει το κείμενο αυτό καλείται να μοιραστεί τους προβληματισμούς του γράφοντος και να σκεφτεί κι ο ίδιος σχετικά με τις πιθανές απαντήσεις. Παραλλήλως, βέβαια, τα ερωτήματα αυτά επιτελούν έναν επιπρόσθετο δομικό ρόλο, εφόσον ενημερώνουν τον αναγνώστη για το περιεχόμενο των όσων ακολουθούν.
β) Ποιος είναι ο ισχυρισμός τον οποίο επιχειρεί να αποδείξει ο συγγραφέας στη β΄ παράγραφο («Πρέπει να τους μάθουμε … καινούργιος τύπος ανθρώπου») του Κειμένου 1; Με ποια μέσα επιτυγχάνει τον στόχο του; (Μονάδες 5)
Ο συγγραφέας ισχυρίζεται πως στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας οι νέοι θα πρέπει να μαθαίνουν πως καλούνται να ζήσουν σ’ έναν εξαιρετικά ευμετάβλητο κόσμο, ο οποίος υπό την πίεση της ταχύτατης επιστημονικής εξέλιξης θα αλλάζει διαρκώς. Τον ισχυρισμό αυτό ο συγγραφέας τον τεκμηριώνει με τη χρήση δύο συλλογισμών (επιχειρημάτων), ενός παραγωγικού κι ενός επαγωγικού.
Ο πρώτος συλλογισμός, που είναι παραγωγικός, ξεκινά από τη γενική διαπίστωση: «Πρέπει να τους μάθουμε πως θα είναι υποχρεωμένοι να ζήσουν μέσα σ’ ένα εξαιρετικά κινητό σύμπαν.», και μέσα από μια διαδικασία σύγκρισης-αντίθεσης ανάμεσα στις παλαιότερες εκπαιδευτικές διαδικασίες και τις ανάγκες του παρόντος, οδηγείται στο ειδικότερο συμπέρασμα: «Χρειάζεται λοιπόν κάποιος μετασχηματισμός».
Ο δεύτερος συλλογισμός, που είναι επαγωγικός, κι έχει ως πρώτη προκείμενη το συμπέρασμα του πρώτου επιχειρήματος, οδηγείται από τα επιμέρους χαρακτηριστικά του επιδιωκόμενου μετασχηματισμού, τα οποία σχετίζονται με την αναγκαιότητα της συνεχούς μετεκπαίδευσης, στο ευρύτερο συμπέρασμα: «Έτσι θα δημιουργηθεί ένας καινούργιος τύπος ανθρώπου.»
Με το διπλό αυτό επιχείρημα ο συγγραφέας επιτυγχάνει να αποδείξει πως αν ληφθεί εγκαίρως υπόψη το ευμετάβλητο της επερχόμενης εποχής και δοθούν στους νέους τα κατάλληλα εφόδια, θα οδηγηθούμε σ’ έναν νέο τύπο ανθρώπου, ο οποίος θα διακρίνεται για τη δυνατότητα ταχύτατης προσαρμογής στις αλλαγές που θα συμβαίνουν στην επαγγελματική και κοινωνική του πραγματικότητα.
ΘΕΜΑ Γ
Ποιο είναι το ερώτημα που τίθεται στο ποίημα (Κείμενο 2), μέσω της διαλογικής μορφής που αναπτύσσεται σ’ αυτό; Ποια είναι η δική σας απάντηση στο ερώτημα αυτό; (100-200 λέξεις)
(Μονάδες 15)
Οι σκέψεις που καταγράφονται στην πρώτη στροφή υποδεικνύουν πως το άτομο νιώθει ότι δεν μπορεί να φτιάξει τη ζωή του, όσο κι αν προσπαθεί, κι αυτό τον έχει εγκλωβίσει σε συναισθήματα απελπισίας και μαρασμού. Η παρομοίωση με την οποία παρουσιάζει την καρδιά του θαμμένη σαν να είναι νεκρός, εκφράζει με ιδιαίτερη ένταση την εδραίωση των αρνητικών συναισθημάτων που τον έχουν πλέον κατακλύσει. Πρόθεσή του, λοιπόν, είναι να φύγει από την πόλη του και να επιχειρήσει να κάνει μια νέα αρχή σε κάποιον άλλο τόπο. Πρόθεση που εγείρει το βασικό ερώτημα του ποιήματος για το κατά πόσο η ευθύνη για τις αποτυχίες του ατόμου βαρύνει την πόλη ή το ίδιο το άτομο. Σε αυτό το ερώτημα η απάντηση του ποιητικού υποκειμένου, όπως καταγράφεται στη δεύτερη στροφή, είναι κατηγορηματική. Το πρόβλημα εντοπίζεται στο ίδιο το άτομο, στις επιλογές και στα λάθη του. Αν το άτομο δεν έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει σωστές αποφάσεις και να εκτιμά ορθά τις περιστάσεις, είναι, κατά τον ποιητή, καταδικασμένο να επαναλαμβάνει τα ίδια λάθη, όπου κι αν πάει. Προσωπικά, ωστόσο, θεωρώ ότι κάποιες φορές το πρόβλημα εντοπίζεται πράγματι στην «πόλη», ιδίως όταν δεν έχει να προσφέρει στο άτομο τις κατάλληλες εργασιακές ευκαιρίες και προοπτικές ή όταν συνιστά έναν καταπιεστικό χώρο λόγω των αντιλήψεων που επικρατούν εκεί. Υπ’ αυτή την έννοια, το ίδιο άτομο, αν βρεθεί σε μια χώρα που του παρέχει τις κατάλληλες ευκαιρίες και προϋποθέσεις, έχει, πιθανώς, τη δυνατότητα να επιτύχει σημαντικά πράγματα και να διασφαλίσει μια καλύτερη ζωή για τον εαυτό του.
ΘΕΜΑ Δ
Κειμενικό είδος: επιχειρηματολογία (επιλέξτε ελεύθερα τον τύπο του κειμένου σας)
Πομπός: τελειόφοιτος Λυκείου
Αποδέκτης: ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας
Θέμα: αξιοποιώντας τις πληροφορίες των Κειμένων Ι και ΙΙΙ, να καταγράψετε τα εφόδια που πρέπει να διαθέτει ένας νέος στον σύγχρονο κόσμο και να καταθέσετε προτάσεις για την παροχή τους από το ελληνικό σχολείο.
Έκταση: 300 έως 400 λέξεις. (Μονάδες 30)
Αξιότιμη κυρία Υπουργέ Παιδείας
Ως τελειόφοιτος Λυκείου κι έχοντας βιώσει τη διαδικασία του προβληματισμού σχετικά με τις επιλογές εκείνες που θα διασφαλίσουν την επαγγελματική μου αποκατάσταση, αλλά και μια επιτυχή ανταπόκριση στις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής, έλαβα την πρωτοβουλία να μοιραστώ μαζί σας ορισμένες πτυχές του προβληματισμού μου. Ειδικότερα, εκείνο που με απασχολεί είναι τα εφόδια που θεωρώ πως οφείλει να παρέχει το σχολείο, ώστε να διευκολύνει κατά τρόπο αποτελεσματικό τη διαχείριση απ’ τους νέους των ποικίλων απαιτήσεων του σύγχρονου και γοργά εξελισσόμενου κόσμου.
Με δεδομένο το γεγονός πως η ανάπτυξη της τεχνολογίας θα συνεχίσει να ακολουθεί ταχύτατους ρυθμούς, ξεπερνώντας κατά πολύ τη δυνατότητα του σχολείου να προσαρμόζει τις παρεχόμενες γνώσεις στα νέα δεδομένα, θεωρώ κρίσιμο να εδραιωθεί στη σκέψη των νέων η αξία της δια βίου εκπαίδευσης και συνάμα να καλλιεργηθεί η δημιουργικότητά τους. Η επίγνωση πως οφείλουν να ανανεώνουν συνεχώς τις γνώσεις τους, θα τους προφυλάξει από μια ενδεχόμενη απογοήτευση, όταν λίγα μόλις χρόνια μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους συνειδητοποιήσουν πως οι γνώσεις που έλαβαν είναι ήδη παρωχημένες. Ενώ, η ενίσχυση της δημιουργικότητας και της καινοτομικής σκέψης θα τους επιτρέψει να προσαρμόζονται ευκολότερα στα νέα δεδομένα και να ανταποκρίνονται ταχύτερα στις δυσκολίες που θα αντιμετωπίζουν στον εργασιακό τους βίο.
Επιπροσθέτως, θεωρώ πως είναι αναγκαίο, ολοκληρώνοντας τη φοίτησή τους στο σχολείο, οι νέοι να έχουν αποκομίσει μια βαθιά εκτίμηση για το ομαδικό πνεύμα και την αξία κατ’ επέκταση της συνεργασίας. Οι σύγχρονες εργασιακές απαιτήσεις δεν μπορούν να καλυφθούν επαρκώς από την ατομική προσπάθεια, όσο φιλότιμη κι αν είναι αυτή. Η διεύρυνση, άλλωστε, των επιστημονικών κλάδων και γνώσεων καθιστά αναγκαία τη συνεργασία ατόμων με ποικίλες εξειδικεύσεις προκειμένου το τελικό αποτέλεσμα να είναι άρτιο και να ολοκληρώνεται με ταχύτερους ρυθμούς.
Πρόκειται, ίσως, για ζητούμενα που μοιάζουν πλέον οικεία κι εκλαμβάνονται ως εκ τούτου ως δεδομένα, δεν αποτελούν, ωστόσο, στοιχεία που καλύπτονται στον αναγκαίο βαθμό κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αν αναλογιστείτε, για παράδειγμα, τη συνέχιση της κυριαρχίας του ενός εκπαιδευτικού εγχειριδίου, που σε αρκετά μαθήματα μετρά ήδη δεκαετίες από την αρχική του έκδοση, αντιλαμβάνεστε πόσο ελάχιστα εκπροσωπείται η ιδέα της επικαιροποίησης των γνώσεων στο πλαίσιο του σχολείου. Απουσιάζει, συνάμα, η αίσθηση της ανανέωσης όχι μόνο σε ό,τι αφορά τα μαθητικά βιβλία, αλλά και τον τρόπο προσέγγισης της διδασκαλίας. Η στασιμότητα αυτή που σε μεγάλο βαθμό χαρακτηρίζει την εκπαιδευτική διαδικασία, παρεμποδίζει, κατά τη γνώμη μου, τη συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας για ανανέωση και επαφή με τα πλέον σύγχρονα δεδομένα.
Κατά τρόπο παρόμοιο, η επιδίωξη για την ενίσχυση της καινοτομικής σκέψης, αλλά και για την υιοθέτηση του ομαδικού πνεύματος, μπορούν να επιτευχθούν μέσα από νέους τρόπους προσέγγισης τόσο των μαθητικών εργασιών, όσο και γενικότερα του ρόλου του μαθητή στη διαδικασία προσέγγισης της γνώσης. Στη θέση των ατομικών εργασιών θα πρέπει να τεθούν ομαδικές εργασίες ευρύτερης κλίμακας, που ενδεχομένως θα ξεπερνούν ακόμη και τα στενά όρια του ενός τμήματος ή της μιας τάξης. Αντιστοίχως, τα ζητούμενα των εργασιών ή των ασκήσεων θα πρέπει να δοκιμάζουν κάποτε τις δυνατότητες σκέψης των μαθητών, φέρνοντάς τους αντιμέτωπους με ζητήματα που δεν έχουν εύκολη ή άμεσα αναγνωρίσιμη λύση.
Κατανοώ πως η αντιμετώπιση ορισμένων προκλήσεων που θέτουν οι γοργές εξελίξεις στον κοινωνικό και επαγγελματικό βίο, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με βιαστικές ή μη διεξοδικά μελετημένες προτάσεις, και πως απαιτείται, άρα, σημαντικός χρόνος για να προσαρμοστεί επαρκώς το σχολείο στα νέα αυτά ζητούμενα. Θεωρώ, ωστόσο, καίριο να λάβετε υπόψη σας την αναγκαιότητα αυτών των αλλαγών, ώστε να τεθεί εγκαίρως σε κίνηση η διαδικασία αναζήτησης των κατάλληλων μεθόδων προσέγγισής τους.
Με εκτίμηση,
τελειόφοιτος Λυκείου
Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.
