Πριν από χρόνια, η μικρή Ελενίτσα ξυπνούσε και αποκοιμιόταν παρακολουθώντας μια ταινία κινουμένων σχεδίων, που είχε κάνει αίσθηση, τότε, στο νηπιακό κοινό και όχι μόνο, τον «Ταρζάν». Είχε μάθει όλους τους διαλόγους, την μάγευαν οι πρωταγωνιστές και λάτρευε να βλέπει την βιντεοκασέτα και δυο και τρεις φορές την ημέρα! Τα Χριστούγεννα έφθασε για την Ελενίτσα ένα δώρο από τον «Αη Βασίλη», σε ένα εντυπωσιακό περιτύλιγμα. Όταν το άνοιξε έκανε πίσω τρομαγμένη, τοποθέτησε το δώρο απέναντι από το κρεβάτι της και στάθηκε να το μελετάει για ώρα απορημένη. Τι ήταν; Ένα πλαστικό ομοίωμα του cartoon «Ταρζάν»!
Από εκείνη την στιγμή δεν ξαναείδε την ταινία, ούτε ξαναμίλησε για Αη Βασίλη…
«Κατάλαβα τότε, πως και οι δύο δεν υπάρχουν» είπε η Ελενίτσα, χρόνια μετά.
Πόσοι παιδικοί μας ήρωες δεν υπήρξαν ποτέ, τελικά; Πόσες εμβληματικές προσωπικότητες, ήταν δημιούργημα φαντασίας; Ο Όμηρος επινόησε τον Οδυσσέα, ο Θερβάντες τον Δον Κιχώτη, ο Σαίξπηρ τον Άμλετ και η λίστα δεν έχει τέλος. Πόσες διδαχές δεν πήραμε από πρόσωπα φανταστικά ή πόσες φορές δεν επικαλεστήκαμε λόγια, που δεν ειπωθήκαν ποτέ από αυτόν που υποτίθεται ότι τα είπε; Δεκάδες! Οι Allan Lazar, Dan Karlan και Jeremy Salter, στο βιβλίο τους: «Τα 101 πιο σημαντικά πρόσωπα που δεν υπήρξαν ποτέ» έχουν συλλέξει χαρακτήρες δημοφιλείς και επιδραστικούς, που ουδέποτε υπήρξαν στην πραγματικότητα. Ανάμεσά τους και χαρακτήρες που δεν έχουν ανθρώπινη μορφή… Σταχυολογούμε και ξεχωρίζουμε «δέκα» τους οποίους παρουσιάζουμε.
Οδυσσέας: Αναζητώντας την «Ιθάκη»
Στο έπος του Ομήρου «Οδύσσεια», ο βασιλιάς της Ιθάκης έχει τον πρώτο λόγο, ενώ καθοριστικός είναι ο ρόλος του και στην «Ιλιάδα». Ο Οδυσσέας είναι το αρχέτυπο του πανούργου, του πονηρού, του ευφυή, του «πολυμήχανου». Το όνομα «Οδυσσεύς», προέρχεται από το ρήμα «ὀδύσσομαι» (οργίζομαι, μισώ κάποιον) και σημαίνει εξοργισμένος, αλλά και ο μισούμενος από τους θεούς, αυτός που έδωσε αφορμές δυσαρέσκειας. Σύμφωνα με τον Όμηρο το όνομα σημαίνει και «γιος της πέτρας». Ο Οδυσσέας μας δίδαξε το να μην σταματάμε ποτέ, όταν οι άλλοι έχουν καταθέσει όπλα και ψυχική δύναμη, μας έμαθε την τέχνη της επιβίωσης, μας πότισε με το ασίγαστο πάθος για ζωή. Το «νόστιμον ήμαρ», ο αυτοσκοπός και το ότι ο «Θαρσαλέος ανήρ εν πάσιν αμείνων», είναι κάποια από τα δεκάδες μηνύματα του θρυλικού βασιλιά της Ιθάκης, που γεννήθηκε στο νου του Ομήρου και μεγάλωσε στις ψυχές των ανθρώπων!
Αη Βασίλης: Χριστουγεννιάτικο παραμύθι
Ο Αη Βασίλης βασίζει το μύθο του στον Μέγα Βασίλειο, έναν από τους Τρεις Ιεράρχες, που έζησε στην Καππαδοκία και αφιέρωσε τη ζωή του σε φιλανθρωπίες και στη βοήθεια προς τον συνάνθρωπο. Στις μέρες μας εκτός από το «κόκκινο» της Coca Cola, συμβολίζει την κοινωνία της αφθονίας και την επιβράβευση των «καλών παιδιών»… Οι Δυτικοί όταν λένε Santa Claus εννοούν τον Άγιο Νικόλαο, που έχει υιοθετηθεί ως πολιούχος της Νέας Υόρκης. Στο σατυρικό έργο «Ιστορία της Νέας Υόρκης» του Ουάσιγκντον Ίρβινγκ, στις αρχές του 19ου αιώνα, γίνονται αρκετές αναφορές σε μια παραλλαγή του Αγίου Νικολάου, από όπου και μας προέκυψε η γνωστή καρικατούρα των Χριστουγέννων. Το 1823 το ποίημα του Κλέμεντ Κλαρκ Μουρ «Η νύχτα πριν από τα Χριστούγεννα», ανεβάζει στα ύψη τη δημοτικότητα του «Αη Βασίλη». Να σημειώσουμε πως ο Santa Claus, είναι ένας από τους ελάχιστους χαρακτήρες του δυτικού πολιτισμού, που… πέρασαν τα σύνορα των κομουνιστικών κρατών! Ίσως η κοινή λευκή γενειάδα του Καρλ Μαρξ να βοήθησε σ’ αυτό. Να σημειώσουμε ότι η αρχική φορεσιά του Αγ Βασίλη ήταν πράσινη, αλλά οι διαφημιστικές ανάγκες γνωστού αναψυκτικού την «έβαψαν» κόκκινη!
Ο «Santa Claus» ή «Father Christmas» των Άγγλων, ο «Περ Νοέλ» των Γάλλων, ο «Σίντερ-Κλάας» των Ολλανδών, ο «Βάιναχτσμαν» των Γερμανών, ο «Λαμ-Κουνγκ-Κουνγκ» (ο Καλός γερο-πατέρας) των Κινέζων, ο «Χοτέισο» των Ιαπώνων, «Babbo Natale» των Ιταλών και ο «Άγιος των Πάγων» των Ρώσων, είναι το ίδιο και το αυτό πρόσωπο, που όμως ουδέποτε υπήρξε επί Γης!
Τα παιδιά, όσο μεγαλώνουν, καταλαβαίνουν την απουσία του στρουμπουλού γέροντα και των ταράνδων του από τον κόσμο τους και καρτερούν κάτι πιο χειροπιαστό, όπως μιας «Black Friday» για παράδειγμα…
Ηρακλής: Για μιας γυναίκας τ’ άδικο…
Κυρίαρχος στην Ελληνική μυθολογία, ο Ηρακλής, ο γιος της θνητής Αλκμήνης και του πατέρα των Θεών Δία. Οι άθλοι του, πασίγνωστοι, η δύναμή του παροιμιώδης, όπως επίσης και το άδοξο τέλος του, που τον ανέβασε στο ουρανό: Ένας Κένταυρος, νικάει με την πανουργία του τον δυνατότερο των ανθρώπων με όχημα μια γυναίκα, τη σύζυγο του Ηρακλή τη Δηιάνειρα, που πίστεψε ότι ο χιτώνας της θα τον κάνει να την αγαπήσει για πάντα… Ηθικό δίδαγμα; Όσους άθλους και να κάνεις με τη γυναίκα δεν τα βγάζεις πέρα! Ο Ηρακλής Λατρεύτηκε σε όλη την Ελλάδα ως σύμβολο της μυϊκής και ηθικής δύναμης, ως σωτήρας κι ευεργέτης της ανθρωπότητας. Σήμερα ο Ηρακλής Θεσσαλονίκης ( ο «Γηραιός») παλεύει να αποκτήσει το παλιό κλέος και τη ρώμη, ο «Ηρακλής τσέπης» (ο Ναΐμ Σουλεϊμάνογλου) έχει ταξιδέψει στους ουρανούς κι ο Ηρακλής Πουαρό κουράστηκε να λύνει τους γρίφους των ανθρώπινων εγκλημάτων και συντροφεύει τη μητέρα του Αγκάθα Κρίστι. Αυτά!
Άμλετ: Γεμάτος απορίες…
Κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας και ο πρίγκιπας της, Αμλετ, καλείται να το καθαρίσει… Η ιστορία του Δανού πρίγκιπα Άμλετ, που σχεδιάζει να εκδικηθεί τον βασιλιά θείου του για τη δολοφονία του πατέρα του, που ήταν στο θρόνο, είναι παλιά και προέρχεται από τον μεσαιωνικό μύθο του Άμλετ, που καταγράφεται στο βιβλίο Gesta Danorum, το 1200. Στο έργο αυτό βασίζονται και οι «Τραγικές Ιστορίες», που εξέδωσε ανάμεσα στα 1570-1576 ο Φρανσουά ντε Μπελφορέ, από το οποίο εμπνεύστηκε, όπως λέγεται, και ο Σαίξπηρ τον ήρωά του. Δολοπλοκίες, φόνοι με σπαθιά, φόνοι με δηλητήρια, φόνοι με υδράργυρο, φόνοι παντού. Αυτός είναι ο κόσμος του Αμλετ, που από τη σκέψη του Άγγλου ποιητή πέρασε στο χαρτί κι από εκεί στα θεατρικό σανίδι, όπου τον ενσάρκωσε υποδειγματικά ο Αλέξης Μινωτής εν Ελλάδι, αλλά και στον κινηματογράφο, όπου χάρισε το ένα και μοναδικό Όσκαρ Α’ ανδρικού ρόλου στον αξεπέραστο Λόρενς Ολίβιε! «Να ζει κανείς ή να μη ζει;». Ούτε ο Άμλετ μας απάντησε…
Δον Κιχώτης: Αγάπησε όχι αυτό που είσαι, αλλά αυτό που θα γίνεις
Ο ήρωας του Μιγκέλ ντε Θερβάντες, Δον Κιχώτης, μας δείχνει τις αρνητικές συνέπειες του να «πετάμε στα σύννεφα», του να ακολουθούμε έναν διαφορετικό τρόπο ζωής από αυτόν που μας επιβάλλει η πραγματικότητα και το πώς ένας έξυπνος άνθρωπος μπορεί να πέσει στην παγίδα των εμμονών του. Το μυθιστόρημα του Ισπανού συγγραφέα έχει επιλεγεί από ομάδα εκατό επιφανών συναδέλφων του ως το καλύτερο όλων των εποχών! Οι ιστορίες του ευφάνταστου ευπατρίδη από τη Μάντσα, είναι λίγο πολύ γνωστές. Το κοκκαλιάρικο άλογο ο Ροσινάντε, ο πιστός υπηρέτης του, Σάντσο Πάντσα, ο έρωτας της ζωής του η Δουλτσινέα, οι μάχες με τους ανεμόμυλους συνθέτουν το αριστούργημα της λογοτεχνείας, που ας σημειώσουμε είναι το πρώτο μυθιστόρημα που εκτυπώθηκε και εκδόθηκε σε δύο μέρη το 1605. Ο Δον Κιχώτης οδήγησε τον ποιητή Κώστα Ουράνη να του αφιερώσει ένα ποίημά του: «Ω ποιητή! παρόμοια στο διάβα σου οι κοινοί οι άνθρωποι χασκαρίζουνε. Άσε τους να γελάνε: οι Δον Κιχώτες παν μπροστά κι οι Σάντσοι ακολουθάνε!» και τον Κώστα Καρυωτάκη να απαντήσει: «Οι Δον Κιχώτες παν ομπρός και βλέπουνε ως την άκρη του κονταριού που κρέμασαν σημαία τους την Ιδέα»…
Ο Δον Κιχώτης μπορεί να μην πάτησε ποτέ τα χώματα τούτης της Γής, άφησε όμως πίσω του τη λέξη «δονκιχωτικός» που σημαίνει: η μανία να υπερασπίζεται κάποιος τους καταπιεσμένους, ματαιοπονώντας να προσπαθεί να κάνει τον κόσμο καλύτερο και να λειτουργεί σαν ήρωας, αλλά και ταυτόχρονα την ουτοπική στάση που χαρακτηρίζει έναν άνθρωπο ο οποίος υπερασπίζεται κάποιο ιδανικό με τρόπο που δείχνει ότι δεν έχει επαφή με την πραγματικότητα!
Κόμης Δράκουλας: Μια σφήνα στην καρδιά του μύθου…
Ο Ιρλανδός συγγραφέας Μπραμ Στόκερ είναι ο άνθρωπος που δημιούργησε ένα βαμπίρ, τον κόμη Δράκουλα, τα υπόλοιπα τα ανέλαβε ο κινηματογράφος… Ο Στόκερ εμπνεύστηκε το μυθιστόρημά του «Δράκουλας» από τον Βλαντ τον παλουκωτή. Ποιος ήταν ο Βλαντ; Γεννήθηκε το 1431 στην πόλη Σιγκισοάρα της Τρανσιλβανίας Ήταν πρίγκιπας της Βλαχίας, που έπειτα από πολλές περιπέτειες ήρθε σε ρήξη με τον σουλτάνο, Μωάμεθ Β’, που του παρήγγειλε να τον προσκυνήσει. Ο Βλαντ συνέλαβε και ανασκολόπισε τους δύο απεσταλμένους του σουλτάνου. Το Φεβρουάριο του 1462 εισέβαλε στην Οθωμανική επικράτεια, σφαγιάζοντας δεκάδες χιλιάδες Τούρκους και Βούλγαρους. Η φήμη του Βλαντ για τη σκληρότητα του, ενέπνευσαν τον Μπραμ Στόκερ το 1897. Το 1931 ο «Δράκουλας» ενσαρκώνεται από τον ηθοποιό Μπελα Λουγκόζι στην ταινία «Ο Κόμης Δράκουλας» (ο Λουγκόζι ζήτησε ως τελευταία επιθυμία του να ενταφιαστεί με το κοστούμι του Δράκουλα και τη μπέρτα του!) ακολουθούν ο Κρίστοφερ Λι, ο Φρανκ Λάνγκελα, ο Γκάρι Όλντμαν… Το μυθιστόρημα έγινε θρύλος, ο θρύλος ταινίες (περισσότερες από 250!) και οι ταινίες έκαναν χιλιάδες ανθρώπων να βγαίνουν από τις αίθουσες και να φοβούνται και τη σκιά τους…
Ταρζάν: You Jane;
Η προσωποποίηση της υπεροχής του ανθρώπινου είδους πάνω στα υπόλοιπα μέλη του ζωικού βασιλείου, αυτό είναι ο Ταρζάν, που εμπνεύστηκε και κατέγραψε στο χαρτί ο Έντγκαρ Ράις Μπάροουζ. Τι λέει η ιστορία; Μόνος επιζών έπειτα από ναυάγιο το 1888 στις ακτές της Αφρικής «υιοθετείται» από έναν θηλυκό γορίλα με το όνομα «Κάλα» (η κινηματογραφική εκδοχή και όχι η μυθιστορηματική). Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, η ανώτερη ευφυΐα και οι αθλητικές του ικανότητες, του επιτρέπουν να ξεχωρίσει από τα άλλα αρσενικά μέλη του κοπαδιού και σύντομα αναλαμβάνει την αρχηγία τους. Τον ονομάζουν «Tarzan», που, στην πρωτόγονη διάλεκτό τους, σημαίνει «λευκό δέρμα». Η επαφή του, όμως, με κάποιους ανθρώπους που φτάνουν στην περιοχή του, μεταξύ των οποίων και η μετέπειτα σύντροφός του, Τζέιν (Jane Porter), τον οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η θέση του είναι κάπου αλλού. Στην ιστορία αυτή αρκετά μοιάζουν απίθανο να συμβούν, όμως δεν ήταν απίθανο για το Χόλυγουντ να θησαυρίσει εκμεταλλευόμενο την υπόθεση. Πρώτη ταινία το «Ο Ταρζάν και οι πίθηκοι» το 1918 και τελευταία το 2005 η ταινία κινουμένων σχεδίων «Ταρζάν 2 – Ο θρύλος ξεκινάει». Ο Ολυμπιονίκης Τζόνι Βάις Μίλερ ενσάρκωσε εντυπωσιακά τον ήρωα του Μπάροουζ. Το 1929 ακούστηκε για πρώτη φορά η κραυγή του Ταρζάν , που όμως θεωρήθηκε πολύ ανθρώπινη· την τελειοποίησε ο Βάις Μίλερ το 1932, εμπνεόμενος από τους λαρυγγισμούς των Γερμανών των Άλπεων.
Ροβινσώνας Κρούσος: Vive la revolution…
Ο Ντάνιελ Νταφό έγραψε το 1719 τον Ροβινσώνα Κρούσο και «έστρωσε το έδαφος για την Γαλλική και την Αμερικανική Επανάσταση, αλλάζοντας την ευρωπαϊκή νοοτροπία με κατεύθυνση την κυβέρνηση και την κοινωνία». Η περιπέτεια συναρπάζει και ταυτίζει τον αναγνώστη με την ανεξαρτησία. O Ζαν Ζακ Ρουσώ υποστηρίζει ότι το έργο του Νταφό, έδειξε ότι οι άνθρωποι μπορούν να συμπεριφέρονται καλά χωρίς την επίβλεψη μιας κυβέρνησης και ότι κάποιοι μη Χριστιανοί πρωτόγονοι είναι το ίδιο ηθικοί με τους Χριστιανούς. Το κρυφό μήνυμα του Ροβινσώνα Κρούσο για την αξία και την ισότητα των ανθρώπων ώθησε στη δημιουργία των λογοτεχνικών θερμοκηπίων όπου άνθισε η Γαλλική Επανάσταση του 1789 και γιατί όχι ήταν το πρώτο βήμα μέχρι την Επανάσταση του 1917 στη Ρωσία. Ποιος Τσε Γκεβάρα; Ο Ροβινσών Κρούσο!
Γουλιέλμος Τέλλος: Το μήλο της Ιστορίας
Στα τέλη του 13ου αιώνα γεννιέται από τον θρύλο ο Γουλιέλμος Τέλλος. Έντιμος και ανεξάρτητος, που αρνήθηκε να υποταχτεί στον δυνάστη της πατρίδας του, αντιστέκεται και οδηγεί τους Αυστριακούς στην αποχώρηση και τη γέννηση ενός έθνους, της Ελβετίας. Γνωστή η ιστορία του τοπικού κυβερνήτη Χέρμαν Γκέλερ που απαιτούσε οι υποτακτικοί του να χαιρετούν ένα καπέλο καρφωμένο σε ένα κοντάρι, σύμβολο της αυτοκρατορικής ισχύος, σε ένδειξη υποτέλειας στις αυστριακές αρχές. Ο Τέλλος αγνόησε τη διαταγή και για τιμωρία του υποχρεώθηκε (ως δεινός τοξοβόλος) να σκοπεύσει ένα μήλο, που θα ήταν τοποθετημένο στο κεφάλι του γιού του· το κατάφερε! Λίγες μέρες μετά το βέλος του θα σκότωνε τον σκληρό Γκέλερ δίνοντας το έναυσμα για επανάσταση και την ανεξαρτητοποίηση της Ελβετίας το 1315. Πολλοί θεωρούν ότι ο Γουλιέλμος Τέλλος ήταν πρόσωπο υπαρκτό και είναι θεμιτό να το πιστεύουν όταν στον τόπο όπου είχαν δέσει τον γιό του υπάρχει αναμνηστική πλακέτα και εκεί όπου στάθηκε ο θρυλικός τοξοβόλος έχει αναγερθεί άγαλμα σε φυσικό μέγεθος! Επίσης υπάρχει στο μουσείο όπλων στη Ζυρίχη η βαλλίστρα που χρησιμοποιήθηκε για το κατόρθωμα! Η χώρα των τραπεζών, του τυριού, των ρολογιών και της σοκολάτας δεν έχει ένδοξο παρελθόν κι όταν ένας πλούσιος τόπος δεν διαθέτει Ιστορία, απλά την φτιάχνει μόνος του!
Ρομπέν των δασών: Οι πλούσιοι παραμένουν πλούσιοι…
Ο πρώτος συγγραφέας που αναφέρεται στον Ρομπέν των Δασών είναι ο Ουίλιαμ Λάνγκλαντ το 1377 στο ποίημα «Πάιερς ο Ζευγάς», όμως από το 1261 και μετά το όνομα Robinhood ή Robehod εμφανίζεται σε αρκετές δίκες στην Αγγλία κι αποδίδεται σε κάποιον φυγά ή παράνομο. Από τότε άρχισε γενιά με τη γενιά να μεγαλώνει ο μύθος του καλού ανθρώπου που κλέβει τους πλούσιους και δίνει στους φτωχούς. Η φαντασία που απλώνεται σαν ομίχλη στο πέρασμα των χρόνων, παρουσιάζει διάφορες εκδοχές για τον Ρομπέν. Ο Ρομπέν των Δασών λέγεται πως ήταν ο ευγενής κόμης Ρόμπιν του Λόξλεϊ, τη γη του οποίου καταχράστηκαν άπληστοι άνθρωποι της εκκλησίας. Όλες οι ιστορίες έχουν δυο κοινά χαρακτηριστικά: τη λαθροθηρία στα βασιλικά δάση και τον κακό σερίφη. Ανυπότακτος ο Ρομπέν των Δασών, συμβολίζει την αέναη πάλη του καταπιεσμένου κόντρα στην εξουσία. Και στην περίπτωση του Ρομπέν, ο μύθος του απογειώθηκε, όταν πέρασε στη μεγάλη οθόνη. Το 1938 ο Έρολ Φλιν ενσαρκώνει τον απόλυτο «Robin Hood» και του δίνει επικές διαστάσεις. Η λαίδη Μάριον, ο κακός σερίφης του Νότιγχαμ, ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος είναι μερικά από τα πρόσωπα, άλλα φανταστικά άλλα υπαρκτά, που συνοδεύουν τον μύθο του Ρομπέν των Δασών.
Πραγματικό ή φανταστικό, υπαρκτό ή ανύπαρκτο, πάντα οι γοητευτικές ιστορίες θα φωτίζουν τις νύχτες των ανθρώπων που αναζητούν ήρωες να τους αποκοιμίζουν, μέχρι να ξυπνήσουν ξανά στην πεζή τους πραγματικότητα. Καλή νύχτα!
_______________________
*** Το κείμενο βασίστηκε στην ιδέα και σε στοιχεία του βιβλίου «ΤΑ 101 ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΥΠΗΡΞΑΝ ΠΟΤΕ» – Εκδόσεις: Intro books
Πηγή: .ethnos.gr