Οριοθέτηση μαθητών στην τάξη (Κανόνες τάξης)

ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΗ ΤΑΞΗ  

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΧΟΥΝ ΑΝΑΓΚΗ ΑΠΟ ΣΤΑΘΕΡΑ ΚΑΙ ΣΑΦΗ ΟΡΙΑ ΒΑΣΕΙ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΝΙΩΣΟΥΝ ΑΣΦΑΛΗ, ΝΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΤΟΥΝ ΚΑΙ ΝΑ ΠΡΟΧΩΡΗΣΟΥΝ. ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΟΡΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΜΕΧΡΙ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΦΤΑΣΕΙ Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥΣ. ΟΠΟΙΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΔΕ ΘΕΤΕΙ ΟΡΙΑ ΜΕΤΑΤΡΕΠΕΤΑΙ ΑΠΟ ΜΟΝΟΣ ΤΟΥ Σ’ ΕΝΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΑΝΙΚΑΝΟ ΝΑ ΔΡΑΣΕΙ, ΣΕ ΥΠΟΧΕΙΡΙΟ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ, ΕΝΩ ΣΥΓΧΡΟΝΩΣ ΧΑΝΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΣΕΒΑΣΜΟ ΤΟΥΣ.  Η ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΒΟΗΘΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΕΙ ΤΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΤΟΥ.

Όταν οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα «δύσκολο» παιδί, του οποίου τη συμπεριφορά δεν μπορούν να καταλάβουν, διερωτώνται μήπως αυτό συμβαίνει επειδή το παιδί είναι προβληματικό. Στα πλαίσια της ανάπτυξης του παιδιού εκδηλώνονται «δύσκολες» συμπεριφορές ως τρόπος έκφρασης των επιθυμιών και των αναγκών του που συνήθως έχουν μικρή διάρκεια ζωής (απειθαρχία, εκρήξεις οργής, επιδίωξη της προσοχής των άλλων, δυσκολία στη συγκέντρωση, υπερκινητικότητα, επιθετικότητα κ.α.).  Η «δύσκολη» συμπεριφορά ενός παιδιού μπορεί να είναι ενοχλητική αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε συμπεριφορά που ενοχλεί είναι απαραίτητα «προβληματική». Η μετατροπή των μη αποδεκτών συμπεριφορών σε κοινωνικοποιημένες συμπεριφορές επιτυγχάνεται μέσα από τη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική εξέλιξη του παιδιού στην οποία συμβάλλουν η οικογένεια, το σχολείο και το γενικότερο πολιτισμικό πλαίσιο που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση με το παιδί. Οι περισσότερες από τις παραπάνω συμπεριφορές θα εξασθενήσουν με το σωστό χειρισμό.

Θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η συμπεριφορά ενός παιδιού δεν μπορεί να κατανοηθεί έξω από το περιβάλλον του. Οι συμπεριφορές δεν θεωρούνται πια ως ενδογενή στατικά χαρακτηριστικά του παιδιού αλλά ως δυναμικές εκδηλώσεις ενός πολύπλοκου ψυχικού οργανισμού που δρα σε ένα εξίσου σύνθετο περιβάλλον. Εκφράζουν τη δυσλειτουργικότητα των σχέσεων στα πλαίσια του οικογενειακού, σχολικού και ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος.

ΕΠΙΠΛΕΟΝ, ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΑΝΤΙΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΔΕΧΟΝΤΑΙ ΠΙΟ ΣΠΑΝΙΑ ΤΗΝ ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΩΝ, ΕΧΟΥΝ ΠΟΛΥ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΝΑ ΥΠΟΣΤΟΥΝ ΤΙΜΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ, ΔΙΑΤΡΕΧΟΥΝ ΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ ΝΑ ΒΙΩΣΟΥΝ ΤΗΝ ΑΜΕΣΗ Ή ΕΜΜΕΣΗ ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΝΑ ΑΠΟΡΡΙΦΘΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΥΜΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥΣ. Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΟΜΩΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΣΥΜΜΑΘΗΤΕΣ ΕΝΙΣΧΥΕΙ ΤΙΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΠΟΥ ΕΚΔΗΛΩΝΕΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΟΥ ΕΝΙΣΧΥΟΥΝ ΤΗΝ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

Η ΤΑΣΗ ΠΟΥ ΕΧΟΥΜΕ ΝΑ ΘΕΩΡΟΥΜΕ ΟΤΙ ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΕ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ «ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ» (ΕΓΓΕΝΕΙΣ ΣΤΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Ή ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ) ΚΑΙ ΚΥΡΙΩΣ ΣΕ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΕΜΜΕΣΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΑΠΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΚΑΘΕ ΕΥΘΥΝΗ.

Η ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΜΑΣ ΝΑ ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΟΥΜΕ ΚΑΙ ΝΑ ΕΠΙΒΑΛΛΟΥΜΕ ΞΕΚΑΘΑΡΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΑ, ΚΥΡΙΩΣ ΟΜΩΣ ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΝΑ ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΤΟΥΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΘΥΜΗΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ. 

ΟΙ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΕΣ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΜΕ ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΕΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΕΞΑΙΤΙΑΣ ΑΡΝΗΤΙΚΩΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΩΝ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Ή ΕΞΑΙΤΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΥΣ.

Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΜΑΣ ΝΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΟΥΜΕ ΣΤΙΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΘΕ ΜΑΘΗΤΗ.

Η ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΗ, ΑΚΑΜΠΤΗ ΚΑΙ ΜΟΝΟΛΙΘΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥΣ

Η ΑΣΥΝΕΠΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΦΑΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ – ΕΛΛΕΙΨΗ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗΣ ΚΑΙ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ, ΑΣΥΝΕΠΗΣ ΧΡΗΣΗ ΤΙΜΩΡΙΩΝ Ή ΧΡΗΣΗ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΩΝ ΤΙΜΩΡΙΩΝ, ΜΗ ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΙΜΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΩΝ ΤΙΜΩΡΙΩΝ.

ΟΙ ΣΥΝΕΧΕΙΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ «ΜΗΝ ΤΟ ΚΑΝΕΙΣ ΑΥΤΟ», Η ΕΠΙΒΟΛΗ ΤΙΜΩΡΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΠΑΡΑΜΙΚΡΟ ΛΑΘΟΣ, Η ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΑΛΛΑ ΠΑΙΔΙΑ, Ή Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΝΟΧΗ 

Η ΕΞΙΣΩΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΜΕ ΤΗ ΜΗ ΕΝΟΧΛΗΤΙΚΗ.

Η ΠΕΠΟΙΘΗΣΗ ΟΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑΣ ΒΑΣΙΚΑ ΚΑΛΟΣ Ή ΚΑΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ, ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΕΓΓΕΝΗΣ ΚΑΙ ΑΜΕΤΑΒΛΗΤΟΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ.

Η ΥΠΕΡΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ Η ΕΞΙΔΑΝΙΚΕΥΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΜΑΣ  ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΤΕΙΤΕ ΕΑΝ ΔΙΑΘΕΤΕΤΕ ΑΡΚΕΤΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΝΑ ΠΕΡΝΑΤΕ ΤΗ ΜΙΣΗ ΣΑΣ ΜΕΡΑ ΣΕ ΜΙΑ ΤΑΞΗ, ΕΑΝ ΣΤΟΧΕΥΕΤΕ ΣΤΟ ΝΑ ΒΟΗΘΑΤΕ ΚΑΘΕ ΠΑΙΔΙ ΝΑ ΠΕΤΥΧΕΙ ΤΟ ΜΕΓΙΣΤΟ ΔΥΝΑΤΟ, ΕΑΝ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΕΝΤΟΠΙΣΕΤΕ ΤΙΣ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ ΣΑΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΙΣ ΣΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΕΡΟΝΤΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ;

Ακόμα, ποιες είναι οι απόψεις σας για τον έλεγχο και την εξουσία, ποιοι από τους κανόνες που επιβάλλετε είναι για το καλό των παιδιών και ποιοι για τη δική σας διευκόλυνση, πως αντιμετωπίζετε το δικό σας θυμό και πως το θυμό των παιδιών, προσέχετε περισσότερο τη θετική ή την αρνητική συμπεριφορά των παιδιών, βάζετε ταμπέλες στα παιδιά και πως αυτές τα στιγματίζουν, θεωρείτε ότι οι ταπεινώσεις, οι κατηγορίες και οι προσβολές θα βοηθήσουν τους μαθητές να βελτιωθούν, αναγνωρίζετε τα συναισθήματα σας για το κάθε παιδί, πως βοηθάτε τους απομονωμένους ή περιθωριοποιημένους μαθητές, μήπως ενισχύετε με τη στάση σας την περιθωριοποίηση τους;

Μπορείτε να εντοπίσετε τα λάθη σας, θυμάστε τις δικές σας δύσκολες στιγμές όταν εσείς ήσασταν μαθητής/μαθήτρια, διαθέτετε την αυτογνωσία να εντοπίσετε τις δικές σας ψυχολογικές ανάγκες και να ζητήσετε βοήθεια, εάν χρειάζεστε;

Προστατευτικοί παράγοντες

Η δημιουργία δεκτικού, ενισχυτικού και  «ισορροπημένου» κλίματος μέσα στη τάξη που σημαίνει απουσία σοβαρών συγκρούσεων. Η δημιουργία αισθήματος εμπιστοσύνης. Η αναγνώριση της αξίας του κάθε παιδιού.

Η αλλαγή της στάσης των εκπαιδευτικών βοηθά και στην αποδοχή του παιδιού και από τους συνομηλίκους  με συνέπεια τον απεγκλωβισμό από την αρνητική ταυτότητα. Η αποδοχή από τους συνομηλίκους των παιδιών που είναι σε κίνδυνο αποτελεί προστατευτικό παράγοντα.

Η ενίσχυση των διαπροσωπικών σχέσεων και η παροχή ευκαιριών στα παιδιά να αναπτύξουν τις ικανότητες τους μειώνουν τις αντικοινωνικές συμπεριφορές τους.

Ο ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ – ΕΠΙΒΟΛΗ ΟΡΙΩΝ ΚΑΙ Η ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΕΙ ΣΤΑΔΙΑΚΑ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΤΟΥ. Η ΘΕΣΜΟΘΕΤΗΣΗ ΚΑΙ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΑΦΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ ΜΕ ΣΤΑΘΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΑΥΤΟΥΣ.

Η ΘΕΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑ Η ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ (ΕΠΙΒΡΑΒΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ, ΥΠΕΥΘΥΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ, ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΥΣ ΣΥΜΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ). Ο ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΠΟΥ ΤΗ ΔΙΑΠΡΑΤΤΕΙ. Ο ΕΠΑΙΝΟΣ ΟΤΑΝ ΕΠΙΔΕΙΚΝΥΕΤΑΙ ΘΕΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΠΟΥ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΣΥΧΝΟΤΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΤΙΜΩΡΙΑ.

Η ΑΠΟΦΥΓΗ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΝΩΝ ΥΠΕΡΙΣΧΥΣΗΣ. Η ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΟΥ ΔΙΕΠΕΤΑΙ ΑΠΟ ΣΕΒΑΣΜΟ ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΠΟ ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ.

Θέσπιση κανόνων

Οι μαθητές νιώθουν ασφάλεια μέσα σε μια οργανωμένη τάξη: διάταξη θρανίων, κατανομή θέσεων, γνώση κανόνων, ανεκτό επίπεδο φασαρίας, ώρα για τακτοποίηση κ.α.

Οι μαθητές χρειάζεται να γνωρίζουν ποιες είναι οι αναμενόμενες συμπεριφορές από αυτούς μέσα στην τάξη και στο σχολείο γενικότερα. Οι κανόνες δείχνουν τον τρόπο που οι μαθητές πρέπει να  συμπεριφέρονται. Είναι καλό να εμπλακούν οι μαθητές στη δημιουργία των κανόνων έτσι ώστε να νιώθουν συνυπεύθυνοι για την τήρησή τους. Επιπλέον, πρέπει να γίνει συζήτηση από τους εκπαιδευτικούς για την αναγκαιότητα των κανόνων. 

Να προσδιοριστεί η ενδεδειγμένη συμπεριφορά και να διατυπωθεί με θετικό τρόπο διότι οι μαθητές ανταποκρίνονται περισσότερο σε μια θετικά διατυπωμένη συμπεριφορά. Παροτρύνετε αντί να αποτρέπετε. Ασχοληθείτε μόνο με σημαντικές συμπεριφορές. Σημαντικές είναι οι συμπεριφορές των μαθητών που είναι συχνές (π.χ. συνεχής τάση των μαθητών να σηκώνονται από τη θέση τους) ή ενοχλητικές (π.χ. τσακωμοί με τους συμμαθητές) ή σημαντικές για το μάθημα (π.χ. να βγαίνουν έξω την ώρα του μαθήματος). Κάθε κανόνα συμπεριφοράς να τον αντιστοιχίσουμε με παραδείγματα, ώστε να κατανοήσουν τα παιδιά τι ακριβώς τους ζητάμε. Να  δημιουργηθούν λίγοι κανόνες.

Η διατύπωση των κανόνων πρέπει να είναι απλή και σύντομη  ώστε να την καταλαβαίνουν όλοι και να μπορούν να την απομνημονεύσουν όλοι. Οι κανόνες θα πρέπει να αναφέρονται σε συμπεριφορές οι οποίες θα είναι ορατές και αντικειμενικά προσδιορισμένες. Σε αυτό μπορεί να βοηθήσει η εικονογράφηση του κανόνα, η  οποία μπορεί να παρουσιάζει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής του κανόνα ή να είναι μια μεταφορική  συμβολική απεικόνιση του κανόνα.     

Βεβαιωθείτε ότι οι κανόνες είναι συγκεκριμένοι, σαφείς και κατανοητοί, περιορισμένοι σε αριθμό. Οι κανόνες και οι συνέπειες θα είναι αναρτημένοι στο τοίχο.                                                                                                                                                                                                                                                                                                    

Δώστε  θετικά παραδείγματα με  συγκεκριμένες συμπεριφορές  τήρησης του κάθε κανόνα. Εξασφαλίστε την κατανόηση των κανόνων, με παιχνίδια ρόλων που παίζουν οι μαθητές, συζήτηση,  επιτραπέζια παιχνίδια. Ενημερώστε τα παιδιά για τις συνέπειες τήρησης και μη τήρησης των κανόνων. Πρώτα εξηγήστε ότι επιβραβεύουμε την αποδεκτή συμπεριφορά και τιμωρούμε τη μη αποδεκτή ώστε να γίνει αποδεκτό το σύστημα αμοιβών–συνεπειών. Έπειτα φροντίστε να συζητήστε και να ενημερώστε για τις συνέπειες της τήρησης ή της παραβίασης κάθε κανόνα.

Ανακοινώστε τους κανόνες στη τάξη σε αφίσα, αν είναι δυνατόν με εικονογράφηση Υπενθυμίζετε τους κανόνες από καιρό σε καιρό όχι όμως  με αφορμή τη παραβίασή τους. Ιδιαίτερα πριν από δραστηριότητες οι οποίες εγκυμονούν παραβίαση κάποιων κανόνων είναι απαραίτητο προληπτικά να λεχθούν οι κανόνες αυτοί. Στείλε αντίγραφο κανόνων στους γονείς και ζητήστε να υπογράψουν ότι διάβασαν τους κανόνες μαζί με το παιδί τους.

Εάν αντιμετωπίζετε δυσκολίες στην εφαρμογή τους επανεξετάστε: είναι οι κανόνες σας απλοί, είναι δίκαιοι, τους καταλαβαίνουν τα παιδιά, γνωρίζουν τα παιδιά τι θα συμβεί εάν τους παραβιάσουν, Εφαρμόζονται με δικαιοσύνη και συνέπεια;

Να προσδιοριστούν τα βραβεία  για όσους ακολουθούν τους κανόνες και οι συνέπειες για όσους τους παραβιάζουν. Τα βραβεία αρχικά μπορεί να είναι είτε αστέρια, είτε μετάλλια, είτε διπλώματα (που θα αναγράφουν  π.χ. δίνουμε στο μαθητή …. το βραβείο της σωστής συμπεριφοράς, ή καταπληκτική συμπεριφορά – μπράβο ή  ένα ζώο μου είπε ότι ακολουθείς τους κανόνες).

Επίσης μπορεί να είναι ατομικά, ομαδικά ή και όλης της τάξης (π.χ. ένα συλλογικό παιχνίδι που θα συμμετέχει και ο δάσκαλος).  Τα βραβεία πρέπει να δίνονται ύστερα από προκαθορισμένο αριθμό επιτυχιών αρχικά στο τέλος της ημέρας και στη συνέχεια στο τέλος της εβδομάδας.

Οι συνέπειες ακολουθούν μετά από συγκεκριμένη διαδικασία η οποία  συμφωνείται από την αρχή. Για παράδειγμα, πρώτα βοηθιέται ο μαθητής να συμπεριφερθεί σύμφωνα με τους κανόνες. Σε δεύτερη φάση, αν ο μαθητής παραβεί κάποιο κανόνα του υποδεικνύονται οι κανόνες και οι συνέπειες. Σε τρίτη φάση, εφαρμόζονται οι συνέπειες ως αποτέλεσμα της παραβίασης των κανόνων. Κάθε μήνα πρέπει να επανεξετάζονται, μαζί με την τάξη, οι κανόνες και να γίνονται οι απαραίτητες επαναλήψεις. 

Εφαρμογή κανόνων

Η σταθερότητα και η ομοιομορφία στη τήρηση των κανόνων και των συνεπειών τήρησης ή μη τήρησης από τον εκπαιδευτικό βοηθάει στην τήρηση των κανόνων από τους μαθητές.

Οι συνέπειες που θα οριστούν θα πρέπει να είναι αμετάβλητες και να λειτουργούν όσο γίνεται ως αποτέλεσμα της παραβίασης του κανόνα.

Οι εκπαιδευτικοί είναι καλό να επαναλαμβάνουν τους κανόνες: καθημερινά τη πρώτη εβδομάδα, 3 φορές τη δεύτερη εβδομάδα, και έπειτα μια φορά το μήνα. Σε κάθε επανάληψη είναι καλό να βάζουν  τους μαθητές να κάνουν αυτοέλεγχο στο κατά πόσο η συμπεριφορά τους ήταν σύμφωνη με τους κανόνες. Κάθε μήνα πρέπει να επανεξετάζονται, μαζί με την τάξη, οι κανόνες και να γίνονται οι  απαραίτητες επαναλήψεις. 

Η εποπτεία για την τήρηση των κανόνων και η απονομή βραβείων ή συνεπειών μπορεί να γίνεται από το δάσκαλο ή από επιτροπή μαθητών (π.χ. προεδρείο) ή και από όλη την τάξη ανάλογα με το τι κρίνει ο δάσκαλος ότι θα  ωφελήσει περισσότερο το μαθητή.

Δραστηριότητες για τους κανόνες

Η χώρα των κανόνων  και η χώρα της αυθαιρεσίας.                                                                

Η αίθουσα χωρίζεται σε 2 χώρους (αυθαιρεσίας και κανόνων). Στον έναν δεν υπάρχουν κανόνες ενώ στον άλλο υπάρχουν κανόνες, που δίνει σε αφίσα ο Δάσκαλος. Τα παιδιά πηγαίνουν σε όποιο χώρο από τους δύο θέλουν και συμπεριφέρονται ανάλογα.  Στη συνέχεια συζητάμε με τα παιδιά (τα οποία καλό είναι να έχουν περάσει και από τους δύο χώρους) πως ένιωσαν στο κάθε χώρο.                                                                                     

Πες πώς θέλεις να σου φέρεται ο διπλανός σου.                                                                                      Οι μαθητές περιγράφουν με δυο-τρεις κανόνες για το πώς θέλουν να τους συμπεριφέρεται ο διπλανός του. Μετά συζητούν για τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα τους. Στόχος είναι να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές ότι οι κανόνες είναι οι «κοινές» επιθυμίες και προσδοκίες.

Παιχνίδι χωρίς κανόνες.                                                   

Τα παιδιά παίζουν κάποιο ομαδικό παιχνίδι (π.χ. ποδόσφαιρο, μπάσκετ) με σαφείς οδηγίες  ότι δεν υπάρχουν κανόνες. Στη συνέχεια γίνεται συζήτηση πάνω στο παιχνίδι.

Μιλάμε όλοι μαζί

Για λίγη ώρα όλοι οι μαθητές μιλάνε ταυτόχρονα και στη συνέχεια συζητάμε πάνω στο ότι κανένας δεν άκουγε τον άλλο. 

Πριν από τις προτάσεις των μαθητών για τους κανόνες γίνεται συζήτηση και φτιάχνουμε μια αφίσα με  όπου θα καταγράψουμε τις ιδέες που έχουν οι μαθητές για τους κανόνες γενικά και για ποιο λόγο υπάρχουν οι κανόνες στο χώρο του σχολείου αλλά και αλλού.

                                                   

Μπορούμε να ζητήσουμε από τους μαθητές να δραματοποιήσουν κάποιους κανόνες και τις συνέπειες της τήρησής τους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές ποιες συμπεριφορές ταιριάζουν και ποιες αντιτίθενται σε ένα κανόνα.                

Μπορώ να κάνω πάντα αυτό που θέλω;

Φτιάχνουμε ένα βιβλιαράκι με σχεδιασμένες υποθετικές καταστάσεις που διαπραγματεύονται ενότητες όπως: Ευγένεια-αγένεια-μιλάω όμορφα, τήρηση προτεραιότητας-διάλογος, συνεργασία-σεβασμός κ.α. Μέσα από σχεδιασμένες υποθετικές καταστάσεις τα παιδιά επιλέγουν ποια είναι η ταιριαστή συμπεριφορά και ποια η ακατάλληλη. Σκοπός μας είναι να μην καθοδηγούμε τα παιδιά στην επιλογή της ταιριαστής συμπεριφοράς. Στο τέλος του βιβλίου τα παιδιά να ζωγραφίσουν τους κανόνες της τάξης τους.                              

                                                   

Καταγράφουμε τα ονόματα των μαθητών όπου θα σημειώνονται οι κανόνες που τηρούνται για διάστημα μιας εβδομάδας από κάθε μαθητή με «+» και αυτοί που παραβιάζονται με «-«. Στην τελευταία στήλη γράφουμε τον αριθμό των κανόνων που τηρούνται. Με αυτό τον τρόπο ο μαθητής βλέπει σε ποιους κανόνες μπορεί να βελτιώσει τη συμπεριφορά του.

                                                  

Όνομα μαθητή	Κανόνας 1	Κανόνας  2	Κανόνας 3	Κανόνας 4	Κανόνας 5	Σύνολο των κανόνων που τηρούνται

Συνέπειες

ΦΡΟΝΤΙΣΤΕ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΜΕΣΕΣ. ΣΚΕΦΤΕΙΤΕ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΤΙΜΩΡΙΑ. ΕΦΑΡΜΟΣΤΕ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΟΥ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΤΟΜΕΣ. ΠΑΡΑΜΕΙΝΕΤΕ ΘΕΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΦΙΛΙΚΟΙ. ΒΕΒΑΙΩΘΕΙΤΕ ΟΤΙ ΕΙΣΤΕ ΣΕ ΘΕΣΗ ΝΑ ΑΝΤΕΞΕΤΕ ΕΣΕΙΣ ΟΙ ΙΔΙΟΙ ΤΙΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΘΟΡΙΣΤΕ. ΔΩΣΤΕ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΝΑ ΕΠΙΛΕΞΟΥΝ ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΤΙΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ ΤΟΥΣ.

ΠΡΟΣΦΕΡΕΤΕ ΜΕ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΟΝ ΕΠΑΙΝΟ ΚΑΘΕ ΦΟΡΑ ΠΟΥ ΒΛΕΠΕΤΕ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΘΕΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΕΠΙΘΥΜΕΙΤΕ ΝΑ ΕΝΘΑΡΡΥΝΕΤΕ. ΠΑΡΕΧΕΤΕ ΘΕΤΙΚΟ ΕΠΑΙΝΟ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΜΑΚΡΗΓΟΡΕΙΤΕ Ή ΝΑ ΕΙΡΩΝΕΥΕΣΤΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΕΠΑΙΝΕΣΤΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΧΑΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΕΝΑ ΧΑΜΟΓΕΛΟ, ΚΡΑΤΩΝΤΑΣ ΟΠΤΙΚΗ ΕΠΑΦΗ ΜΑΖΙ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΔΕΙΧΝΟΝΤΑΣ ΕΝΘΟΥΣΙΑΣΜΟ. ΕΠΑΙΝΕΣΤΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΕ ΑΛΛΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ. ΑΥΞΗΣΤΕ ΤΟΥΣ ΕΠΑΙΝΟΥΣ ΓΙΑ ΤΑ «ΔΥΣΚΟΛΑ» ΠΑΙΔΙΑ.

Με τα «δύσκολα» παιδιά:

ΜΙΛΗΣΤΕ ΜΑΖΙ ΤΟΥΣ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΘΥΜΗΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ.

ΜΗ ΔΙΝΕΤΕ ΠΕΡΙΤΤΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ.

ΕΠΙΛΕΞΤΕ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΕΣ ΑΜΟΙΒΕΣ.

Ο ΣΤΟΧΟΣ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΜΙΚΡΑ ΒΗΜΑΤΑ ΚΑΘΕ ΦΟΡΑ.

ΑΝΤΑΜΕΙΒΕΤΕ ΑΜΕΣΩΣ ΤΗΝ ΕΠΙΘΥΜΗΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ.

ΜΗ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΥΠΟΨΗ ΣΑΣ ΑΓΕΝΗ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ. ΑΔΙΑΦΟΡΗΣΤΕ ΓΙΑ ΤΑ ΞΕΣΠΑΣΜΑΤΑ. ΜΗΝ ΑΠΕΙΛΕΙΤΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ.

Κάντε χρήση συμβολαίων συμπεριφοράς. Το συμβόλαιο συμπεριφοράς είναι συμφωνία ανάμεσα στην εκπαιδευτικό και το παιδί που προσδιορίζει με σαφήνεια ποιες συμπεριφορές επιβραβεύονται και ποιες ενισχύσεις προσφέρονται όταν το παιδί συμπεριφερθεί ανάλογα. Το συμβόλαιο έχει μικρή διάρκεια. Το συμβόλαιο σχεδιάζεται έτσι ώστε να η τήρηση της συμφωνίας από το παιδί να είναι εφικτή.

Όταν κάποιος μαθητής εκδηλώνει υπερκινητικότητα φροντίζουμε να κάθεται σε μπροστινό θρανίο κοντά στον πίνακα. Σε τακτά χρονικά διαστήματα αλλάζουμε το διπλανό του, βάζοντας κοντά του εκ περιτροπής, κάποιον από τους συμμαθητές του που διακρίνεται για τις καλές του επιδόσεις και έχει εκδηλωμένη την πρόθεση του να τον βοηθήσει. Του αναθέτουμε υπευθυνότητες: να αναλαμβάνει να συλλέγει προς διόρθωση και να μοιράζει τα τετράδια στους συμμαθητές του, να καθαρίζει τον πίνακα και να τακτοποιεί τα μικροαντικείμενα της έδρας.

Ο στόχος μας είναι σταδιακά να αυξηθεί ο χρόνος παραμονής του στη θέση του.

1^η εβδομάδα:

Να κάθεται στο θρανίο του 5 λεπτά

Να κάθεται στο θρανίο του 10 λεπτά

Να κάθεται στο θρανίο του 15 λεπτά

Να κάθεται στο θρανίο του 20 λεπτά

Να κάθεται στο θρανίο του 25 λεπτά

2^η εβδομάδα:

Να κάθεται στο θρανίο του 30 λεπτά

Να κάθεται στο θρανίο του 35 λεπτά

Να κάθεται στο θρανίο του 40 λεπτά

Να κάθεται στο θρανίο του 45 λεπτά

Να κάθεται στο θρανίο του 50 λεπτά

3^η εβδομάδα:

Να κάθεται στο θρανίο του 50 λεπτά

Να κάθεται στο θρανίο του 60 λεπτά

Να κάθεται στο θρανίο του 70 λεπτά

Να κάθεται στο θρανίο του 80 λεπτά

Να κάθεται στο θρανίο του 90 λεπτά

Τα βήματα μπορεί να αλλάξουν αλλά ο στόχος παραμένει έτσι ώστε να προσεγγίσει ο μαθητής σταδιακά και ρεαλιστικά την επιθυμητή συμπεριφορά, που είναι η παραμονή στο θρανίο καθ’ όλη τη διδακτική ώρα.

Για κάθε επιτυχημένη προσπάθεια του μαθητή να παραμείνει στη θέση του κατά το προσυνεννοημένο διάστημα κολλάει ο ίδιος ένα αστεράκι  σε κάθε καρτέλα που έχει δημιουργηθεί γι’ αυτό το σκοπό. 

Καθημερινά για κάθε αστεράκι παρέχουμε ενίσχυση ως εξής: «Συγχαρητήρια» 

Αν στην καρτέλα του υπάρχει αστεράκι δίπλα από την αντίστοιχη ημέρα της εβδομάδας μπορεί να διαλέξει:

• Να παραλάβει ένα «μεγάλο αυτοκόλλητο»
• Να ασχοληθεί με τη σύνθεση ενός παζλ ή να παίξει ένα επιτραπέζιο
• Να ασχοληθεί με κάποιο εκαιδευτικό λογισμικό στον Η/Υ

Στο τέλος κάθε εβδομάδας (σταθερό χρονικό διάστημα) δίνεται ενίσχυση από το δάσκαλο ως εξής: Όσα αστεράκια κι αν έχει μαζέψει παίρνει μετάλλιο λέγοντας του «Συγχαρητήρια! Παίρνεις μετάλλιο για την προσπάθειά σου! Την επόμενη εβδομάδα θα παραμείνεις περισσότερη ώρα στο θρανίο σου. Είμαι σίγουρος ότι θα τα πας πολύ καλά.»

Τα προγράμματα της Χατζηχρήστου Χ. (2005) Πρόγραμμα προαγωγής της ψυχικής υγείας – Κοινωνική και συναισθηματική αγωγή στο σχολείο, Τετράδιο δραστηριοτήτων για μαθητές Προσχολικής και Πρώτης Σχολικής Ηλικίας, (Εκδόσεις Τυπωθήτω- Γ. Δαρδάνος) και της Τριλίβα, Σ. & Cimienti, G.(1998) Πρόγραμμα ελέγχου των συγκρούσεων, Τετράδιο Δραστηριοτήτων, (Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα)

 είναι ιδιαίτερα βοηθητικά για την αντιμετώπιση αντικοινωνικών συμπεριφορών. 

ΕΓΓΡΑΦΟ ΚΑΝΟΝΩΝ 

Περισσότερα θέματα για την Ειδική Αγωγή εδώ.