Κλείτος Κύρου «Πίστη»
Πίστη
Ξέραμε πως θα ’ρχόταν μια μέρα
Που θα φιλιόμαστε όλοι στους δρόμους
Που οι παπαρούνες θα σαλεύαν ελεύθερες στον άνεμο
Που τα βράδια θα πέφταν αργά γεμάτα καλοσύνη.
Κι όμως η πίστη ποτέ δεν ξεφτούσε
Τις κατάμαυρες νύχτες
Κλεισμένοι στα σπίτια μας
Ακούγαμε τις τουφεκιές στους δρόμους
Να τρυπανίζουν την παρθένα ερημιά
Και τ’ άγουρα παλικάρια
Μπροστά στις μπούκες
που θα ξερνούσαν το θάνατο
Τραγουδούσαν έχε γεια καημένε κόσμε
Και πασπαλίζαν τα πρόσωπά μας
Οι στάχτες της καμένης Κλεισούρας
Και οι οιμωγές
του Χορτιάτη
Και χαρίζαμε τις ελπίδες μας
Στους αξούριστους άντρες
Που με τα κοντάκια
τους χτίζαν τη λευτεριά
Και γράφαμε τότε την παράφορη οργή μας στους τοίχους
Έτσι
Ο ήλιος φαινόταν άρρωστος
Τα μικρά παιδιά δεν γελούσαν
Οι φάμπρικες
στέκαν θλιμμένες
Όμως εμείς ξέραμε καλά
Πως θα έφτανε η μέρα εκείνη
Που ελεύθερες θα σάλευαν οι παπαρούνες στον άνεμο
(Από τη συλλογή Αναζήτηση – Αναμνήσεις μιας αμφίβολης εποχής, 1949)
(η) μπούκα: το στόμιο, το άνοιγμα της κάννης (του όπλου ή του κανονιού)
(η) οιμωγή: ο θρήνος
Στην Κλεισούρα και στον Χορτιάτη έγιναν εκτελέσεις Ελλήνων από τους Γερμανούς κατακτητές στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
(το) κοντάκι: η βάση του όπλου
(η) φάμπρικα: το εργοστάσιο
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
α.1. Το ποίημα ανήκει στην παραδοσιακή ή τη μοντέρνα ποίηση;
Το ποίημα ανήκει στη μοντέρνα ποίηση.
α.2. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας στο α.1. εντοπίζοντας δύο (2) μορφικά χαρακτηριστικά του ποιήματος.
- Το ποίημα έχει συντεθεί σε ελεύθερο στίχο.
- Στο ποίημα δεν αξιοποιείται η τεχνική της ομοιοκαταληξίας.
α.3. Να σχολιάσετε σύντομα τον τίτλο του ποιήματος συσχετίζοντάς τον με το περιεχόμενό του.
Ο τίτλος «Πίστη» αποδίδει τη βεβαιότητα και την πεποίθηση που είχαν οι άνθρωποι ακόμη και στις πιο δύσκολες στιγμές της Κατοχής, ότι θα έρθει κάποια στιγμή που θα είναι και πάλι ελεύθεροι. Η πίστη είναι κάποτε ένα βαθύ συναίσθημα το οποίο δεν μπορεί κατ’ ανάγκη να δικαιολογηθεί από τα δεδομένα της πραγματικότητας, όπως συμβαίνει και σ’ αυτή την περίπτωση, αλλά επιμένει να διατηρείται στις ψυχές των ανθρώπων και να τους δίνει κουράγιο, έστω κι αν όλα δείχνουν πως αυτό που επιθυμούν πολύ δύσκολα θα πραγματοποιηθεί.
Ο ποιητής, μάλιστα, φροντίζει να παρουσιάσει με εμφατικό τρόπο όλες εκείνες τις αντιξοότητες, που κανονικά θα έπρεπε να έχουν αποθαρρύνει πλήρως τους ανθρώπους της εποχής τους, μόνο και μόνο για να τονίσει πόσο δυνατή ήταν η «πίστη» τους πως κάποια μέρα, όσο κι αν αυτό αργούσε να συμβεί, θα ζούσαν και πάλι ελεύθεροι, απαλλαγμένοι από τη βαρβαρότητα των Γερμανών κατακτητών.
β.1. Να καταγράψετε τρεις (3) ηχητικές και δύο (2) οπτικές εικόνες του κειμένου.
Ηχητικές εικόνες:
- Ακούγαμε τις τουφεκιές στους δρόμους
Να τρυπανίζουν την παρθένα ερημιά
- Μπροστά στις μπούκες
που θα ξερνούσαν το θάνατο
Τραγουδούσαν έχε γεια καημένε κόσμε
- Και πασπαλίζαν τα πρόσωπά μας
Οι στάχτες της καμένης Κλεισούρας
Και οι οιμωγές
του Χορτιάτη
Οπτικές εικόνες:
- Που οι παπαρούνες θα σαλεύαν ελεύθερες στον άνεμο
- Και γράφαμε τότε την παράφορη οργή μας στους τοίχους
β.2. Στην τελευταία στροφική ενότητα του ποιήματος να εντοπίσετε και να σχολιάσετε δύο (2) ονοματικά σύνολα (επίθετο + ουσιαστικό) που αποδίδουν τη θλιβερή πραγματικότητα της Κατοχής.
Ο ήλιος φαινόταν άρρωστος
Το πρώτο αυτό ονοματικό σύνολο μεταδίδει με παραστατικότητα την ιδιαίτερα βεβαρυμμένη ψυχική κατάσταση των Ελλήνων κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Ο φόβος, η οδύνη για την απώλεια της ελευθερίας, ο θρήνος για τους χαμένους στρατιώτες, η πείνα και η απόγνωση δημιουργούσαν ένα τέτοιο συναισθηματικό κλίμα, ώστε ακόμη και στοιχεία που συνήθως χαρίζουν στους ανθρώπους αισιοδοξία και χαρά, όπως είναι το φως του ήλιου, γίνονταν αντιληπτά κατά τρόπο τελείως διαφορετικό. Οι άνθρωποι είχαν πάψει να βλέπουν τη λαμπρότητα του ήλιου ως φορέα ελπίδας∙ πλέον τους φαινόταν άρρωστος, σαν να είχε χάσει την καθαρότητά του, σαν να συμμετείχε κι εκείνος στα δικά τους δεινά.
Οι φάμπρικες / στέκαν θλιμμένες
Με το δεύτερο ονοματικό σύνολο τονίζεται μία ακόμη επώδυνη πτυχή της Κατοχής και ειδικότερα το γεγονός ότι για ένα μεγάλο διάστημα είχαν ανασταλεί οι συνήθεις εργασίες και δραστηριότητες των ανθρώπων. Τα εργοστάσια έμοιαζαν να στέκουν θλιμμένα, αφού είχαν πάψει να λειτουργούν και να δέχονται καθημερινά την ανθρώπινη δράση που τους έδινε κάποτε ζωή.
Το ανθρώπινο συναίσθημα της θλίψης αποδίδεται στα εργοστάσια, μας παραπέμπει, υπό μία έννοια, στον ψυχολογικό μηχανισμό άμυνας της προβολής∙ οι άνθρωποι αποδίδουν στις φάμπρικές ένα συναίσθημα που επί της ουσίας το αισθάνονται οι ίδιοι. Είναι η δική τους βαθιά θλίψη που τους ωθεί να βλέπουν θλίψη παντού γύρω τους.
β.3. Να αναφέρετε πέντε (5) λέξεις του ποιήματος συνδεδεμένες με τον πόλεμο και τα ιστορικά γεγονότα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου.
- τουφεκιές
- μπούκες
- Κλεισούρας
- Χορτιάτη
- οιμωγές