Νικηφόρος Βρεττάκος «Έτσι μου στάθηκε ο Ταΰγετος»
Έτσι μου στάθηκε ο Ταΰγετος: όπως ο κόρφος της μητέρας μου.
Με πότισε γαλάζιο, αψύ αίμα, ήλιο και πράσινο
ως να μου δέσει την ψυχή όπως την πέτρα του
ως να χαράξει στην καρδιά μου τις βαθιές χαράδρες του
να σχηματίσει μες στη ζωή μου δώδεκα κορφές
να βγαίνω απάνω με μοναδικό μου όνειρο τον ήλιο.
Με δίψα μου μοναδική τον ήλιο.
Δίψα βαθιά σαν ωκεανός,
ψηλότερη ως το φεγγάρι.
Δίψα που να τη λυπηθεί ο Θεός.
Γύρω τριγύρω στην καρδιά μου τα γεράνια στέφανα των γκρεμνών του,
ρωγμές για ζώα, νεροσυρμές, ελάτια κι αγριοπερίστερα.
Κι ένας αϊτός απάνω μου να σπαθίζει τα σύννεφα.
Κι ένας αϊτός απάνω μου να σκάφτει τις βροντές
ζητώντας να ’βρει μέσα τους ένα σπινθήρα! Έτσι
μου στάθηκε ο Ταΰγετος όσο να γεννηθούνε
τα δυο παιδιά του Θεού μέσα μου: η ποίηση και η αγάπη!
(Ο Ταΰγετος και η σιωπή, 1949)
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
α.1. Να κατατάξετε το ποίημα στην παραδοσιακή ή τη μοντέρνα ποιητική γραφή.
Το ποίημα εντάσσεται στη μοντέρνα ποιητική γραφή.
α.2. Να αιτιολογήσετε την παραπάνω επιλογή σας εντοπίζοντας τέσσερα σχετικά χαρακτηριστικά στο ποίημα.
- Το ποίημα έχει συντεθεί σε ελεύθερο στίχο.
- Το ποίημα δεν έχει ομοιοκαταληξία.
- Στο ποίημα δεν υπάρχει ομοιομορφία ως προς τον αριθμό των στίχων της κάθε στροφής.
- Η σύνθεση των στίχων του ποιήματος δεν ακολουθεί κάποιο μέτρο.
α.3. Να σχολιάσετε τον τίτλο του ποιήματος σε σχέση με το περιεχόμενο.
Το σύνολο του ποιήματος λειτουργεί επεξηγηματικά στην αρχική αυτή δήλωση του ποιητή: «Έτσι μου στάθηκε ο Ταΰγετος», η οποία ταυτίζεται με τον τίτλο του ποιήματος. Ο Ταΰγετος διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ποιητή, όπως και της ποιητικής του ταυτότητας, κι αυτό είναι κάτι που αισθάνεται την ανάγκη να το επεξηγήσει κατά τρόπο αναλυτικό.
Ο Ταΰγετος, λοιπόν, υπήρξε για τον ποιητή ένας χώρος πολύτιμος, ένας χώρος ασφάλειας, μα κι ένας χώρος στον οποίο είχε την ευκαιρία να γαλουχηθεί, όπως ήταν η αγκαλιά και το στήθος της μητέρας του. Ο Ταΰγετος του προσέφερε το οξύ γαλάζιο αίμα του ουρανού, του προσέφερε το πράσινο των δασών, αλλά και ήλιο, μέχρι να δέσει η ψυχή του, μέχρι να εδραιωθεί μέσα του για τα καλά η αγάπη για τη φύση και τα δημιουργήματα του Θεού. Ο Ταΰγετος τον κράτησε κοντά του μέχρι να εντυπωθεί η εικόνα των βουνών, αλλά και των χαραδρών του μέσα στην ψυχή του∙ τον κράτησε μέχρι να του δώσει τη δύναμη να αναζητά πάντοτε το δρόμο προς την κορυφή, ώστε να μπορεί να βρίσκει το φως του ήλιου. Κι ο ποιητής απέκτησε στον Ταΰγετο μια υπέρμετρη αγάπη για τον ήλιο, μια δίψα για τον ήλιο βαθιά σαν να ήταν ωκεανός, μια δίψα τέτοιας έντασης που θα έφτανε στο σημείο να τον λυπηθεί ο Θεός.
Η γεωγραφία του Ταΰγετου, μάλιστα, εντυπώθηκε κατά τέτοιο τρόπο στην ψυχή του ποιητή, ώστε αισθανόταν στην καρδιά και στην ψυχή του πως υπήρχε πια θέση για κάθε ένα από τα έξοχα δημιουργήματα του Θεού. Κι ακόμη περισσότερο, απ’ τον Ταΰγετο άντλησε το αγέρωχο εκείνο πέταγμα του αετού, που έδωσε στο πνεύμα του την ώθηση ν’ ακολουθήσει μια παρόμοια κίνηση ζητώντας την έμπνευση και τα κίνητρα σ’ ένα ανώτερο επίπεδο.
Αυτή υπήρξε η στήριξη που προσέφερε ο Ταΰγετος στον ποιητή, μέχρι να γεννηθούν μέσα του τα δύο παιδιά του Θεού, οι δύο βασικές αξίες στη ζωή του, η ποίηση και η αγάπη.
β.1. Ο Ταΰγετος, λοιπόν, χώρος αγνότητας και καθαρότητας αποτελεί και χώρο αποκάλυψης της τέχνης και της ομορφιάς για το Βρεττάκο. Να παραπέμψετε σε τρία σχετικά σημεία του κειμένου ονομάζοντας και τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιούνται από τον ποιητή (μεταφορά, εικόνα, παρομοίωση).
Μεταφορά: Με πότισε γαλάζιο, αψύ αίμα, ήλιο και πράσινο
Εικόνα: Κι ένας αϊτός απάνω μου να σπαθίζει τα σύννεφα
Παρομοίωση: Δίψα βαθιά σαν ωκεανός
β.2. Να δικαιολογήσετε τη χρήση των θαυμαστικών και της άνω-κάτω τελείας στο ποίημα.
Έτσι μου στάθηκε ο Ταΰγετος: Ο ποιητής χρησιμοποιεί την άνω και κάτω τελεία για να καταστήσει σαφές πως ό,τι ακολουθεί αποτελεί επεξήγηση της αρχικής αυτής φράσης.
τα δυο παιδιά του Θεού μέσα μου: Με την άνω και κάτω τελεία τονίζεται πως θα ακολουθήσει η απαρίθμηση, η παράθεση, των δύο παιδιών του Θεού. Πρόκειται κι εδώ, όπως και στον πρώτο στίχο, για την εισαγωγή μιας επεξήγησης.
να ’βρει μέσα τους ένα σπινθήρα! Το θαυμαστικό χρησιμοποιείται για να δοθεί έμφαση στη λέξη σπινθήρας, μιας και ενέχει ξέχωρη σημασία. Με τη λέξη αυτή ο ποιητής υπονοεί το έναυσμα, το ερέθισμα, την έμπνευση, που θα ξεκινούσε μέσα του την ποιητική διαδικασία.
η ποίηση και η αγάπη! Με το θαυμαστικό δίνεται έμφαση στις δύο αυτές έννοιες, που ενέχουν εξαιρετικά σημαντική θέση στη ζωή και στην ψυχή του ποιητή.
β.3. Να καταγράψετε πέντε (5) «ποιητικές» λέξεις που εντοπίζονται στο κείμενο.
- αψύ
- στέφανα
- αγριοπερίστερα
- σπαθίζει
- ποίηση