Ο James Redfield, στο βιβλίο του Ουράνια Προφητεία, αναφέρει πως ¨Ο καθένας μας αποτελεί το επόμενο βήμα πάνω στη «γενεαλογική γραμμή»¨.
Με ιδιαίτερα εύστοχο τρόπο αναφέρει πως η ενήλικη συμπεριφορά μας είναι αποτέλεσμα των ρόλων που κληθήκαμε να πάρουμε ή να μιμηθούμε, σε ένα παιχνίδι (Θέατρο) ελέγχου που δημιουργήθηκε από τους γονείς μας.
Με αυτή την προσέγγιση μπορούμε να παρατηρήσουμε, με μια άλλη ματιά που έχει ενεργειακή και πνευματική προσέγγιση, την ομοιότητα των γονεϊκών (και κατ΄επέκταση και των ηγετικών) στυλ συμπεριφοράς με τους ρόλους ελέγχου της δύναμης που υιοθετούμε στις σχέσεις μας.
Στα πρώτα χρόνια της ζωής μας, προσαρμόσαμε ασυνείδητα τον εαυτό μας στο περιβάλλον μας.
Στην ουσία η γονεϊκή συμπεριφορά μάς ωθεί να υιοθετήσουμε μία στάση, έναν ρόλο, που μας γίνεται συνήθεια και λειτουργεί σε όλη μας τη ζωή και σε κάθε κατάσταση. Παράλληλα γίνεται μαγνήτης ανθρώπων με τέτοιες συμπεριφορές που μας επιτρέπουν να εκφραζόμαστε μέσα από το πρίσμα του πιο οικείου σε μας ρόλου.
Παίζουμε αυτό το παιχνίδι με σκοπό να εξασφαλίσουμε προσοχή, αγάπη, αναγνώριση, υποστήριξη, επιδοκιμασία από τους σημαντικούς για μας ανθρώπους στη ζωή μας. Κυρίως πρόκειται για ένα μη συνειδητό «παιχνίδι δύναμης και εξουσίας», που παιζόταν ανάμεσα σε μας και στους γονείς μας, τους το κληροδότησαν οι δικοί τους γονείς, που το κληρονόμησαν από τους δικούς τους και χάνεται πίσω στους αιώνες η απαρχή του.
Ο τρόπος με τον οποίο μας φέρονταν οι γονείς μας, και το πώς νιώθαμε, όταν βρισκόμασταν κοντά τους, ήταν για μας η “σκηνή» όπου κάναμε τις πρόβες του ρόλου, ή των ρόλων, που θα αναλαμβάναμε στην ενήλικη ζωή μας.
Στην αλληλεπίδραση, μεταξύ των μελών της οικογένειας, φαίνονται ξεκάθαρα να λειτουργούν τέσσερις κύριοι τρόποι χειρισμού των άλλων, που προσαρμόζονται στις εκάστοτε συνθήκες. Στους περισσότερους ανθρώπους υπάρχει ένα κυρίαρχο θέατρο ελέγχου. Αυτό τείνουν να επαναλαμβάνουν, συνδυάζοντάς το με κάποιο από τα άλλα, σε ποσοστιαία αναλογία 60 - 40.
Όμως ποιοι είναι αυτοί οι ρόλοι (ή θέατρα ελέγχου) και ποια η αλληλεπίδρασή τους;
Υπάρχουν τα επιθετικά και τα παθητικά θέατρα ελέγχου.
Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι:
- Τρομοκράτες.
Αναγκάζονται να αναλάβουν αυτόν τον ρόλο από φόβο ότι θα τεθούν υπό έλεγχο, από ανασφάλεια και αίσθηση εγκατάλειψης. Οι γονείς τούς έκαναν να νοιώθουν υπεύθυνοι, για όλα όσα συμβαίνουν φορτώνοντάς τους με ενοχές ή τους ασκούσαν βία. Νοιώθουν θυμό, αλαζονεία, επιθετικότητα, ανάγκη ελέγχου, εκδικητικότητα και βία. Θέλουν να έχουν υπό την εξουσία τους τούς γύρω τους και συντηρούν συναισθήματα φόβου και άγχους.
Ο τρομοκράτης γονιός πυροδοτεί, κατά κύριο λόγο, το θέατρο του θύματος, ενώ κάποιες άλλες φορές μπορεί να πυροδοτήσει τον αντιτρομοκράτη – επαναστάτη (ακόμα και χωρίς αιτία), δηλαδή έναν ακόμα πιο ισχυρό τρομοκράτη από τον ίδιο, που θα τον πολεμήσει.
- Ανακριτές (Αυταρχική γονεϊκή συμπεριφορά)
Οι Ανακριτές δεν είναι τόσο απειλητικοί, από άποψη σωματικής βίας, αλλά ασκούν ψυχολογική βία με την αυστηρή-επικριτική στάση που έχουν απέναντι στους άλλους, προσπαθώντας να εντοπίσουν τα λάθη τους. Αυτός ο ρόλος ανήκει στα παιδιά που τους έλλειψε η αναγνώριση και θέλουν αποδείξεις για την αγάπη των άλλων, έχουν βιώσει τον φόβο της εγκατάλειψης και την απουσία των γονιών.
Ο ανακριτής γονιός μπορεί να καταρρακώσει τα παιδιά. Έτσι έχουμε παιδιά στο ρόλο του θύματος, με χαμηλή αυτοεκτίμηση, που επιζητούν σε όλη επιζητώντας τους τη ζωή την επιβεβαίωση του γονιού. Υπάρχει περίπτωση να δημιουργήσει παιδιά απόμακρα, γεμάτα αμφιβολία που προσπαθούν να επιβεβαιώσουν στον εαυτό τους την αξία τους.
Στα παθητικά θέατρα ελέγχου, ανήκει:
Το Θύμα (Ανεκτική γονική συμπεριφορά)
Κάνει τους άλλους να νοιώθουν ένοχοι. Πιστεύουν πως δεν αγαπιούνται όσο έχουν ανάγκη, πως δεν αναγνωρίζονται οι προσπάθειές τους και κανείς δεν τους νοιάζεται, ενώ οι ίδιοι «θυσιάζονται για όλους». Στην ουσία πρόκειται για μία κραυγή για αναγνώριση, μέσα από τη στάση του “Εγώ ο καημένος”. Είναι μια επιφανειακά παθητική στάση που στην βάση της είναι ύπουλα επιθετική. Σαφώς και δεν θέλει να επιλυθούν τα «προβλήματά» του γιατί τότε δεν θα έχει ρόλο!!!!! Αυτός ο ρόλος ελέγχου δημιουργείται από γονείς ανακριτές.
Ο γονιός που έχει τον ρόλο του θύματος συνήθως πυροδοτεί τον τρομοκράτη, τον οποίο με αυτόν τον τρόπο κρατάει όλο και πιο γερά στον ιστό του. Πιθανόν όμως κάποιες φορές να πυροδοτήσει τον ρόλο του ανακριτή, ο οποίος θα τον επικρίνει αυστηρά.
- Ο Απόμακρος (Γονεϊκή συμπεριφορά Παραμέλησης)
Ο απόμακρος αντιμετωπίζει εσωτερικές συγκρούσεις, αυτοαμφισβήτηση, έλλειψη εμπιστοσύνης, φόβους και έλλειψη αυτοπεποίθησης. Όταν ήταν παιδιά, οι γονείς τους δεν τους επέτρεψαν να ικανοποιήσουν την ανάγκη τους για ανεξαρτησία, δεν τους έδωσαν αγάπη ή δεν έτυχαν αναγνώρισης. Συχνά νιώθουν μοναξιά και μένουν σε απόσταση από φόβο ότι οι άλλοι θα τους επιβάλλουν τη θέλησή τους ή θα αμφισβητήσουν τις αποφάσεις τους. Πιστεύουν ότι πρέπει να τα κάνουν όλα μόνοι τους και γι αυτό δεν ζητούν βοήθεια. Χρειάζονται ελεύθερο χώρο γύρω τους και συχνά αποφεύγουν τις δεσμεύσεις.
Ο απόμακρος γονιός, μπορεί να πυροδοτήσει όλους τους υπόλοιπους ρόλους ελέγχου. Φροντίζει, όμως, να μην έχει στο πεδίο του τον τρομοκράτη.
Σαν ενήλικες αναπαράγουμε στις σχέσεις μας αυτά τα θέατρα, με αποτέλεσμα να προσελκύουμε συγκεκριμένους τύπους θεάτρων ελέγχου και χαρακτήρων κοντά μας. Είναι ένας τρόπος για να «παίζουμε» στη δικιά μας θεατρική σκηνή. Δυστυχώς όμως δεν είμαστε ο πρωταγωνιστής στη ζωή μας, γιατί τα θέατρα ελέγχου λειτουργούν όπου υπάρχει Φόβος.
Μπορούμε να απαγκιστρωθούμε απ΄ αυτό το παιχνίδι και να δημιουργήσουμε υγιείς, ισορροπημένες και αυθεντικές σχέσεις με τον εαυτό μας και με τους γύρω μας.
Κυρίως όμως, να μεγαλώσουμε ψυχικά υγιή, ελεύθερα και χαρούμενα παιδιά.
Πώς;
Με παρατήρηση, υπευθυνότητα, ειλικρίνεια και συνειδητότητα μπορούμε να μετασχηματίσουμε τους ρόλους που μας μετέδωσαν οι γονείς μας, τους ενστερνιστήκαμε, τους ακολουθούμε και κάθε φορά που νοιώθουμε απειλή ή αδυναμία, τους αναπαράγουμε.
Το πρώτο βήμα, για όλους μας, στη διαδικασία της αλλαγής, της μεταμόρφωσης μας είναι να συνειδητοποιήσουμε πλήρως τη στρατηγική ελέγχου που χρησιμοποιούμε στο δικό μας θέατρο ζωής.
Αναγνωρίζεις στοιχεία του εαυτού σου σε κάποιον ή κάποιους από τους παρακάτω ρόλους;;;
Γίνεσαι εριστικός, ανυπόμονος, άκαμπτος; Είσαι ευέξαπτος; Θυμώνεις εύκολα και τρομοκρατείς ή επιβάλλεσαι στους άλλους; Υιοθετείς τον ρόλο του Τρομοκράτη.
Αντιμετωπίζεις τους άλλους με καχυποψία, ή νιώθεις ότι δεν σε προσέχουν αρκετά; Τους κολλάς, τους κεντρίζεις, τους επικρίνεις ή τους ρωτάς πολλά; Τότε, γίνεσαι Ανακριτής.
Μένεις σε απόστασή και προσποιείσαι τον απρόσιτο, αποφεύγοντας τις καταστάσεις όπου χρειάζεται να αποκαλύψεις πτυχές του εαυτού σου, από φόβο ότι δεν θα σε αποδεχθούν; Έχεις τον ρόλο του Απόμακρου.
Έχεις προβλήματα, έ; Μάλλον άλυτα. Παραπονιέσαι συνεχώς και ασχολείσαι μ΄αυτά. Όσο για τους άλλους; Πρέπει να έρθουν να σε σώσουν. Αλλά δεν το κάνουν όσο και αν τους το «ζητάς». Τελικά είσαι Θύμα.
Όσο εμπλεκόμαστε στους ρόλους (που αναγκαστήκαμε να αναλάβουμε όσο δεν είχαμε συνειδητότητα, δύναμη και ευθυκρισία), θυσιάζουμε την ελευθερία μας για να συντηρήσουμε μια εικόνα που δεν μας εξυπηρετεί.
Απαλλαγμένοι από την γονεϊκή εξουσία, συνειδητοποιούμε πως δεν υπάρχει κανένας λόγος να καταναλώνουμε την ενέργειά μας για να γίνουμε αρεστοί. Εκδηλώνουμε τον εαυτό μας και όλο του το δυναμικό, χωρίς να σπαταλάμε ενέργεια σε παιχνίδια που δεν μας εξυπηρετούν πια. Έτσι, αναγνωρίζοντας την προσωπική μας αξία, μπορούμε να αλλάξουμε δημιουργικά τους ρόλους:
Από Τρομοκράτη σε Ηγέτη. Όταν ένας «Τρομοκράτης» συνειδητοποιήσει την προσωπική του δύναμη, αισθάνεται αυτοεκτίμηση, και τότε είναι σε θέση να συμπεριφέρεται με αποφασιστικότητα, χωρίς να γίνεται αυταρχικός. Δείχνει αυτοπεποίθηση, χωρίς να φτάνει στην αλαζονεία. Έτσι είναι σε θέση να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις με ευρηματικότητα και αποτελεσματικότητα, δημιουργώντας ετχαριστο κλίμα συνεργασίας με τους γύρω του. (Αυθεντικός γονέας)
Από Ανακριτή σε «Συνήγορο». Ο Ανακριτής, όταν μετασχηματίσει το θέατρο ελέγχου, διοχετεύει την διερευνητική του ικανότητα σε εύστοχες ερωτήσεις και στην έρευνα. Είναι σε θέση να χρησιμοποιεί τις ικανότητές του με σφαιρικό τρόπο. Γίνεται ικανός καθοδηγητής, σύμβουλος και είναι σε θέση να ξεκαθαρίζει περίπλοκες καταστάσεις. (Ανεκτική, δημοκρατική ή επιεικής γονική συμπεριφορά)
Από Θύμα → Μεταρρυθμιστής. Όταν το Θύμα βιώσει την αληθινή του δύναμη και διαπιστώσει πως μάταια προσπαθούσε να την βρει έξω απ΄ αυτόν, γίνεται ένας παθιασμένος μεταρρυθμιστής.
Από Απόμακρος → Ανεξάρτητος - Στοχαστής. Απελευθερωμένος από την ανάγκη να παραμένει έξω από τα πράγματα, απομονωμένος εξαιτίας των άκαμπτων πεποιθήσεών του, ο Απόμακρος μπορεί να φέρει σοφία και δημιουργικότητα στο έργο της ζωής του.
Το δεύτερο βήμα είναι να ανατρέξουμε στο παρελθόν και να δούμε την οικογενειακή μας ζωή, κατά τη διάρκεια της παιδικής μας ηλικίας. Μπορούμε, εκεί, να διακρίνουμε πώς οι ρόλοι που είχαν αναλάβει οι γονείς μας επηρέασαν την συμπεριφορά μας.
Όταν τους εντοπίσουμε, τότε μόνο, μπορούμε να τους μετασχηματίσουμε, να φέρουμε την αλλαγή στη ζωή μας και να γίνουμε παραγωγικοί, υπεύθυνοι, χαρούμενοι και επιτυχημένοι.
Η Δύναμή μας είναι ζήτημα απόφασης, εσωτερικής διεργασίας και τελικά είναι στο χέρι μας!
Αποστολία Βασιλείου
SoulTrainAir
Σύμβουλος Προσωπικής και Επαγγελματικής Ενδυνάμωσης