Η ψυχολογική ανθεκτικότητα αναφέρεται στην ικανότητα των ανθρώπων να αντεπεξέρχονται συναισθηματικά, γνωστικά και συμπεριφορικά όταν κάτι εξαιρετικά δυσάρεστο (θάνατος, χωρισμός, απώλεια) ένα τραυματικό συμβάν (όπως μια κακοποίηση ή ένας πόλεμος) ή κάτι απροσδόκητο συμβαίνει στη ζωή τους (τρομοκρατική επίθεση, σεισμός,).
Με τον όρο ψυχολογική ανθεκτικότητα περιγράφεται το πώς καταφέρνουμε να ξεπεράσουμε μια αρνητική κατάσταση και να βγούμε από αυτήν δυνατότεροι ψυχολογικά. Ο ψυχολογικά ανθεκτικός άνθρωπος θα βιώσει αρνητικά συναισθήματα, αντίστοιχα της κατάστασης που αντιμετωπίζει. Όμως δεν θα καταρρεύσει, δεν θα παραιτηθεί και θα βρει τους τρόπους, τους πόρους και τα εργαλεία για να ξεπεράσει την δυσκολία και προχωρήσει παρακάτω.
Η ψυχολογική ανθεκτικότητα δεν είναι ένα χαρακτηριστικό που το έχουμε ή όχι. Δεν είναι κάτι με το οποίο γεννιόμαστε, αν και μπορεί να υπάρχει μια προδιάθεση. Είναι μια σύνθετη ικανότητα που μπορούμε να αναπτύξουμε και να εξελίξουμε όλοι. Είναι ένας συνδυασμός γνωστικών και συμπεριφορικών επιλογών που μας παρέχουν το πλαίσιο για να επιβιώσουμε συναισθηματικά και να εντοπίζουμε λύσεις όταν βρέχει προβλήματα.
Παρακάτω, περιγράφονται 10 τρόποι για να βελτιώσουμε την ψυχολογική μας ανθεκτικότητα τους οποίους συστήνει η Αμερικάνικη Ψυχολογική Εταιρεία
1. Συνδεθείτε αυθεντικά με τους ανθρώπους
Είναι ήδη γνωστό πως η σύνδεση με τους άλλους ανθρώπους αποτελεί θεμέλιο λίθο της ευτυχίας μας. Η επικοινωνία είναι βασικό συστατικό της ψυχικής μας υγείας. Το κοινωνικό μας δίκτυο μπορεί να αποτελέσει μια πηγή στήριξης σε περιόδους δυσκολιών. Μη διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια όταν την χρειάζεστε.
Δεν είναι ένδειξη αδυναμίας αλλά απόδειξη δύναμης. Αξιοποιήστε τον χρόνο σας με τους δικούς σας ανθρώπους προκειμένου να λάβετε υποστήριξη. Για πολλούς ανθρώπους η συμμετοχή σε ομάδες ή σε δράσεις και οργανώσεις της κοινότητας είναι εξίσου βοηθητική.
2. Φροντίστε το σώμα σας
Είναι σημαντικό σε περιόδους δυσκολιών να μην αμελούμε το πρωταρχικό εργαλείο μας: το σώμα μας. Η σωστή διατροφή, η ενυδάτωση του οργανισμού, ο ύπνος κρατούν το σώμα μας αρκετά δυνατό ούτως ώστε να ανταπεξέλθει στην καθημερινότητα.
Ένας υγιής οργανισμός μας βοηθάει να τα καταφέρουμε καλύτερα σε καταστάσεις έντονου άγχους και ψυχοπιεστικών συναισθημάτων. Αν και το να παραμελούμε τον εαυτό μας είναι κάτι που αυτόματα γίνεται όταν περνάμε μια κρίση, είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως θα μας οδηγήσει απλά πιο σύντομα στην κατάρρευση.
3. Εξασκήστε την ενσυνειδητότητα
Η ενσυνειδητότητα – η στοχευμένη κατεύθυνση της συνείδησης στο εδώ και τώρα χωρίς επικριτική διάθεση – μας βοηθάει να συνδεθούμε με το παρόν με έναν πιο ρεαλιστικό και αισιόδοξο τρόπο. Αποβάλλει τύψεις, ενοχές, άγχη και φόβους. Διαλογισμός, προσευχή και ημερολόγιο είναι μερικές τεχνικές που μας βοηθάνε να αποβάλλουμε το περιττό άγχος αλλά και να εστιάσουμε στις θετικές πτυχές της πραγματικότητας μας, τις οποίες μπορεί, επειδή περνάμε δύσκολα, να ξεχνάμε.
4. Δώστε νόημα στο εδώ και τώρα
Η ύπαρξη νοήματος στη ζωή του ανθρώπου μπορεί να αυξήσει την ψυχολογική του ανθεκτικότητα ακόμα και κάτω από τις χείριστες συνθήκες. Το νόημα διαφέρει φυσικά από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Είτε πρόκειται να εθελοντισμό, είτε πρόκειται να αναγνώριση και διαχείριση προσωπικών προβλημάτων, είτε για την ενεργητική επιδίωξη των στόχων μας, η νοηματοδότηση της ζωής μας μπορεί να μας βοηθήσει να αντέξουμε τις δυσκολίες του παρόντος καθώς μας δίνει έναν στόχο πάνω και πέρα από την προσωπική μας ύπαρξη. Λειτουργεί μας μια πυξίδα όσον αφορά το μέλλον και ένα «πως» όσον αφορά στο παρόν.
5. Αναπτύξτε ικανότητες επίλυσης προβλημάτων
Αρκετά συχνά, η πηγή της δυσφορίας μας και της αναστάτωσης μας δεν προκύπτει από την λανθασμένη και διαστρεβλωμένη δική μας εκτίμηση των καταστάσεων αλλά από πραγματικά προβλήματα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Σε αυτήν την περίπτωση επιχειρούμε να λύσουμε το πρόβλημα με τον καλύτερο για μας τρόπο.
Περιγράφουμε το πρόβλημα με ακρίβεια, διερευνούμε πιθανές λύσεις, αξιολογούμε την καταλληλότητα τους και επιλέγουμε την πιο κατάλληλη για τη δεδομένη χρονική στιγμή. Το να επικεντρωνόμαστε σε αυτά που μπορούμε να λύσουμε, όταν περνάμε κρίση, αυξάνει την αίσθηση ελέγχου και της αυτοαποτελεσματικότητας μας.
6. Θέστε και επιδιώξτε ρεαλιστικούς στόχους
Η στοχοθεσία σημαίνει πως είμαστε διατεθειμένοι να πάρουμε εμείς το τιμόνι της ζωής μας και να χαράσσουμε τη ρότα της. Η ζωή μας πάει εκεί που την οδηγούμε μόνοι μας ή εκεί που αφήνουμε να μας την τραβήξουν οι άλλοι.
Αν οι στόχοι μας είναι ρεαλιστικοί, εφικτοί και πραγματοποιήσιμοι και δουλεύουμε προς αυτούς τότε έχουμε πολλές πιθανότητες να νιώθουμε πλήρεις. Γεμίζουμε με δύναμη να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες στο παρόν. Επίσης εξελίσσουμε στοιχεία του εαυτού μας, χτίζουμε αυτοπεποίθηση και αυτοαποτελεσματικότητα αλλά και ικανότητες, όπως οργάνωση, επίλυση προβλημάτων, ευρηματικότητα κτλ.
7. Αναγνωρίστε και ξεφορτωθείτε δυσλειτουργικές σκέψεις
Έχω αναφερθεί πολλές φορές στην χρησιμότητα του εντοπισμού, της αξιολόγησης και της αντικατάστασης των δυσλειτουργικών σκέψεων. Η διαστρεβλωμένη οπτική με την οποία ατενίζουμε τον κόσμο είναι δική μας ιδιότητα την οποία μπορούμε να αλλάξουμε.
Και αν δεν την αλλάξουμε, θα συνεχίζουμε να είμαστε αγχωμένοι, δυστυχισμένοι και απογοητευμένοι ακόμα και όταν οι καταστάσεις γύρω μας είναι θετικές. Σε δύσκολες καταστάσεις, οι δυσλειτουργικές σκέψεις λειτουργούν σαν ένας παραμορφωτικός φακός τη στιγμή που αυτό που χρειαζόμαστε στην πραγματικότητα είναι έναν φωτεινό φακό.
8. Αποδεχθείτε την αλλαγή
Η αλλαγή είναι κομμάτι της ύπαρξης μας. Υπάρχουμε επειδή αλλάζουμε, προσαρμοζόμαστε και εξελισσόμαστε. Ακόμα και αν η αλλαγή που έρχεται στη ζωή μας είναι μια στενάχωρη αλλαγή – όπως μια απώλεια – η ικανότητα μας να την αποδεχθούμε και να την ενσωματώνουμε στην ιστορία της ζωής μας είναι σημαντική. Αποδοχή δεν σημαίνει βέβαια ότι δεν υπάρχει θρήνος, πόνος, στεναχώρια. Σημαίνει την ικανότητα μας να μετακινούμαστε και προς άλλα συναισθήματα αλλά και να βρίσκουμε ή να δίνουμε εμείς σταδιακά νόημα σε αυτήν.
9. Παραμείνετε αισιόδοξοι
Η αισιοδοξία είναι μια εξαιρετικά χρήσιμη ικανότητα καθώς μας βοηθάει να μπορούμε να δούμε στο μέλλον μας ρεαλιστικά θετικές εξελίξεις και πιθανότητες. Η οπτική αυτή μας ανακουφίζει από άγχος στο εδώ και τώρα αλλά οργανώνει και τις ενέργειες μας για το αύριο προς ένα καλό σενάριο.
Πολλές έρευνες έχουν αποδείξει τις θετικές επιπτώσεις της αισιοδοξίας σε πολλούς τομείς ακόμα και στο προσδόκιμο ζωής. Προσοχή όμως! Η αισιοδοξία μας είναι χρήσιμο να διαποτίζεται μια δόση πραγματικότητας και πολλές δόσεις δικών μας ενεργειών.
10. Αναζητήστε στο παρελθόν σας τις δυνάμεις σας
Πολλές φορές, όταν βιώνουμε μια δύσκολη κατάσταση, τείνουμε να ξεχνάμε πως έχουμε ξεπεράσει με επιτυχία δυσκολίες στο παρελθόν. Κάθε δυσκολία, πρόβλημα, αρνητική κατάσταση που αντιμετωπίσαμε μας βοήθησε να χτίσουμε την ψυχολογική μας ανθεκτικότητα.
Μας εξόπλισε με δεξιότητες και τεχνικές οι οποίες μπορεί να υπάρχουν σε λήθαργο ή να υπολειτουργούν όταν η καθημερινότητα μας κυλάει ομαλά. Τίποτα όμως από όσα μάθαμε και αναπτύξαμε στον εαυτό μας δεν χάνεται. Υπάρχει μέσα μας και αν στρέψουμε εκεί το φακό μας, μπορούμε να το δούμε. Αν απλώσουμε το χέρι μας, μπορούμε να το αγγίξουμε.
Βιβλιογραφία:
Βάλια Παυλίδου, ψυχολόγος, https://www.psychologynow.gr