ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Κοινωνικά πρότυπα
Κάθε ιστορική εποχή διαμορφώνει τα δικά της κοινωνικά πρότυπα με βάση το
ιδεώδες που επικρατεί τότε. Στην ομηρική εποχή π.χ. τα κοινωνικά πρότυπα ήταν
επηρεασμένα από το ηρωικό ιδεώδες, στην κλασική Αθήνα από το ιδεώδες της
καλοκαγαθίας, στη Σπάρτη και στη Ρώμη από το πολιτειακό ιδεώδες, στο Μεσαίωνα
από το εκκλησιαστικό, στην Αναγέννηση από το ανθρωπιστικό, στο Διαφωτισμό από
το νοησιαρχικό και στους δύο τελευταίους αιώνες από το «χρησιμοθηρικό» ιδεώδες.
Ποια πρότυπα επικρατούν σήμερα και ποιο ιδεώδες τα διαμορφώνει;
Κατ' αρχάς είναι αμφίβολο αν υπάρχουν σήμερα κοινωνικά πρότυπα. Αν δεχτούμε ότι υπάρχουν, αυτά σίγουρα προέρχονται από το χώρο του θεάματος και είναι διαποτισμένα από το ευδαιμονικό «ιδεώδες». Τα πρότυπα αυτά τα διαμορφώνουν και τα προβάλλουν τα Μ.Μ.Ε. Ποδοσφαιριστές, τραγουδιστές, τηλεπαρουσιαστές, άτομα που σταδιοδρομούν στο πάλκο και στην πασαρέλα, προβάλλονται συχνά και συστηματικά από τα Μέσα, αποκτούν πολύ γρήγορα δόξα και χρήμα και γίνονται είδωλα θαυμασμού και λατρείας. Αντίθετα, τα άτομα άλλων κοινωνικών ομάδων, που αποτελούν τα θεμέλια και τους πυλώνες της κοινωνίας, παραμένουν στην αφάνεια και την ανωνυμία.
Στην αλλοπρόσαλλη κοινωνία μας οι μόνοι προνομιούχοι σήμερα είναι όσοι
ασχολούνται με το θέαμα και την ψυχαγωγία. Τα άτομα αυτά συνδυάζουν μεγάλη
δημοτικότητα και υψηλές αμοιβές, ασύγκριτα υψηλότερες από τις αμοιβές άλλων
κοινωνικών ομάδων που υπηρετούν σημαντικότερους τομείς της κοινωνικής ζωής,
όπως είναι π.χ. οι τομείς της υγείας και της παιδείας. Έτσι, παρατηρείται το
παράδοξο φαινόμενο η δεξιοτεχνία του χεριού ενός γιατρού χειρουργού να
θεωρείται υποδεέστερη από τη δεξιοτεχνία του ποδιού ενός ποδοσφαιριστή, παρότι
το χέρι του πρώτου σώζει ανθρώπινες ζωές, ενώ το πόδι του δεύτερου απλά
προσφέρει θέαμα και ψυχαγωγία. Με τα ισχύοντα αξιολογικά κριτήρια δεν φαίνεται
καθόλου παράξενο που τα τσαλίμια των ποδοσφαιριστών, οι λαρυγγισμοί των
τραγουδιστών, τα φληναφήματα των τηλεπαρουσιαστών και τα λικνίσματα των
κοριτσιών της πασαρέλας θεωρούνται προσόντα σπουδαιότερα από την επιστημοσύνη
των γιατρών, την αξιοσύνη των εκπαιδευτικών και όλων εκείνων που μοχθούν
καθημερινά στους χώρους της παραγωγής και της επιστήμης για να μην στερηθεί η
κοινωνία από τα αναγκαία υλικά και πνευματικά αγαθά της.
Τα παράδοξα αυτά κοινωνικά φαινόμενα είναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα της
εποχής μας. Η αντιστροφή της κλίμακας των κοινωνικών αξιών και τα εκφυλιστικά
φαινόμενα που παρατηρούνται στα κοινωνικά ήθη οδηγούν την κοινωνία αργά αλλά
σταθερά σε παρακμή και αποσύνθεση. Στην αμοραλιστική εποχή μας το μόνο που
σκέπτεται ο σύγχρονος άνθρωπος είναι πώς θα «πιάσει την καλή» και μάλιστα όσο
γίνεται γρηγορότερα και με λιγότερο κόπο. Το «ιδεώδες» του ευδαιμονισμού
επικρατεί σήμερα σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη και παρασύρει τον
άνθρωπο στον εύκολο πλουτισμό, στην κατάκτηση υψηλών θέσεων και αξιωμάτων και
στην απόκτηση δύναμης και φήμης έναντι οιουδήποτε ηθικού τιμήματος. Ιδέες,
αξίες και αρχές θυσιάζονται όλες στο βωμό του χρήματος, της δόξας και της
εξουσίας. Όσοι εξακολουθούν ακόμα να πιστεύουν σε πρότυπα αρετής και ήθους
χαρακτηρίζονται ρομαντικοί και αφελείς.
Μπορεί όμως η κοινωνία μας να πάει μπροστά με τέτοια κοινωνικά πρότυπα;
Μπορεί να στηρίζει την πρόοδο και την ευημερία μας σε τέτοιες κοινωνικές αξίες
και ηθικές αρχές; Η απάντηση, βέβαια, είναι όχι. Πάντως, αν και όταν αποφασίσει
να κάνει ένα καινούργιο ελπιδοφόρο ξεκίνημα, έναν όρο απαρέγκλιτα πρέπει να
τηρήσει: Το ξεκίνημα αυτό να έχει ως βάση και αφετηρία την παιδεία.
Κείμενο από την εφημερίδα "Ελευθερία", 30/12/2010
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Σκίτσο που αποτυπώνει την επίδραση που έχουν τα ΜΜΕ στη διαμόρφωση του εγκεφάλου μας:
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Πρότυπα ροδάκινα
Εμπνευστές χωρίς έμπνευση,
καθοδηγητές χωρίς προσανατολισμό,
λεφτά χωρίς αντίκρισμα,
γλώσσα χωρίς λέξεις,
μέσο χωρίς σκοπό.
Στρεβλές εντυπώσεις,
αντανακλάσεις μάταιων αισθήσεων,
ψευδαισθήσεις ποθητής αλήθειας.
Και η αλήθεια...
Αλήθεια, πού 'ναι η αλήθεια;
Πρότυπα ροδάκινα
κυριαρχούν,
με ζουμερή εμφάνιση,
εποχιακή ισχύ
και μυαλό κουκούτσι.
Ήρθε ο χειμώνας
και σαπίσαμε.
Δεν ξέραμε
στο κρύο να σταθούμε.
Το πρότυπά μας ήταν ροδάκινα.
Αποστόλης Ζυμβραγάκης.
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να αποδώσετε συνοπτικά τα πρότυπα που προβάλλονται σήμερα και ποιοι τα διαμορφώνουν, σύμφωνα με το κείμενο 1 (50-60 λέξεις).
Μονάδες 15
Β.1 Σε κάθε μία από τις διατυπώσεις που ακολουθούν να δώσετε τον χαρακτηρισμό “Σωστό” ή “Λάθος”, ανάλογα με το αν αποδίδουν το νόημα του κειμένου σωστά ή όχι. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένη αναφορά στο κείμενο 1.
1. Ο ωφελιμισμός καθορίζει τα
σύγχρονα πρότυπα.
2. Σήμερα οι άνθρωποι που
στηρίζουν την κοινωνία μας παραμένουν ανώνυμοι.
3. Στο πλαίσιο της ισότητας,
δεν είναι καθόλου περίεργο που η ικανότητα ενός χειρoυργού είναι ανάλογη με τη
δεξιοτεχνία ενός ποδοσφαιριστή.
4. Στο πλαίσιο της
ανηθικότητας της εποχής μας, το μόνο που ενδιαφέρει τον άνθρωπο είναι η
επιτυχία και η δόξα.
5. Η δόξα διεκδικείται από
τον σύγχρονο άνθρωπο, όπως η αρετή και το ήθος.
Μονάδες 10
Β.2α. Ποια είναι η πρόθεση του συγγραφέα του κειμένου 1 στη δεύτερη παράγραφο; Πώς ο τρόπος με τον οποίο επιλέγει να αναπτύξει την παράγραφο αυτή εξυπηρετεί τον σκοπό του;
Μονάδες 10
Β.2β Στην τελευταία παράγραφο του κειμένου 1, το ύφος είναι άμεσο, ζωντανό, παραστατικό. Να κάνετε όποιες αλλαγές κρίνετε απαραίτητες, ώστε να αποδώσετε το ίδιο νόημα με επίσημο, τυπικό και ουδέτερο ύφος. Να εξηγήσετε τις αλλαγές που θα πραγματοποιήσετε.
Μονάδες 10
Β.3. Να σχολιάσετε το σκίτσο του κειμένου 2 και να το συσχετίσετε με το περιεχόμενο του κειμένου 1. Ποιο από τα δύο κείμενα πιστεύετε πως είναι πιο αποτελεσματικό ως προς την επικοινωνιακή του λειτουργία και γιατί;
Μονάδες 10
Γ. Ποιο πιστεύετε πως είναι το θέμα του κειμένου 3; Να γράψετε ένα ερμηνευτικό
σχόλιο 150-200 λέξεων.
Μονάδες 15
Δ. Με αφόρμηση το κείμενο 1, καλείστε να εκφωνήσετε μία ομιλία σε εκδήλωση του σχολείου σας, στην οποία θα αναφέρετε ποια είναι τα συνήθη χαρακτηριστικά των προβαλλόμενων κοινωνικών προτύπων σήμερα και πώς το σχολείο μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να υιοθετήσουν ποιοτικότερα πρότυπα (300-350 λέξεις).
Μονάδες 30
Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης συνεξέτασης Γλώσσας - Λογοτεχνίας εδώ.