Τηλεόραση και πολιτισμός - Κριτήριο αξιολόγησης με συνεξέταση Γλώσσας και Λογοτεχνίας για τη Β' Λυκείου

ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Τηλεόραση και πολιτισμός

Μύδροι[1] εξαπολύονται τον τελευταίο καιρό κατά της ελληνικής ιδιωτικής τηλεόρασης, με αφορμή τις τουρκικές σειρές που καθημερινά παρελαύνουν στις οθόνες μας. Από τον Μουράτ στην Ασί και απ’ εκεί στον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή και πάει λέγοντας …

Ως συνήθως, στη χώρα που αιώνες πριν γέννησε το μέτρο χάνουμε το μέτρο αιώνες μετά. Πράγματι η τηλεόραση αποτελεί έναν ευανάγνωστο δείκτη πολιτισμού. Πράγματι οι τηλεοπτικές παραγωγές, ιδιαίτερα οι καθημερινές, μπορούν να επιφέρουν αυτό που αποκαλούμε πολιτισμική αλλοτρίωση, ξενομανία κλπ. Πράγματι η ελληνική τηλεόραση, ακόμα και η ιδιωτική, που σέβεται τον ρόλο και το κοινό της, οφείλει να υποστηρίζει ελληνικές παραγωγές, δείγματα πολιτιστικά της δικής μας κουλτούρας, που θα αποτελέσουν και καταπίστευμα[2]  για το μέλλον.

Από τις παραπάνω διαπιστώσεις, όμως, έως τη δαιμονοποίηση των τουρκικών σίριαλ υπάρχει μεγάλη απόσταση, που διανύεται αυθαίρετα και, μετά από πολλά λογικά χάσματα, οδηγούμαστε στο «συμπέρασμα» του αφελληνισμού. Πρώτον, διότι η τηλεόραση αποτελεί περισσότερο αντανάκλαση του πολιτισμού μας και λιγότερο γενεσιουργό αιτία. Σίγουρα και η ίδια, με τη δυναμική της εικόνας που διαθέτει, μεταβάλλεται προοδευτικά από αιτιατό[3] σε αίτιο πολιτισμικής αλλοτρίωσης. Δεν αντανακλά δηλαδή μόνο τον πολιτισμό μας, αλλά και τον διαμορφώνει.

Όμως δε φταίει αυτή, που πολλοί νέοι σήμερα συγχέουν στο μυαλό τους την ελληνική επανάσταση με τον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Ακόμα, δε φταίει η τηλεόραση για το γεγονός ότι οι Νεοέλληνες μετά την απελευθέρωσή τους από τον τουρκικό ζυγό πέταξαν στα σκουπίδια, ούτε καν στην ανακύκλωση, τις λαϊκές τους παραδόσεις, τα λαϊκά τραγούδια, την παραδοσιακή αρχιτεκτονική τους και τόσα άλλα πολύτιμα δείγματα ενός πολιτισμού που άνθισε σε αντίξοες συνθήκες, στο όνομα ενός άκριτου και άναρχου εξευρωπαϊσμού. Για όλα τα παραπάνω δεν ευθύνονται τα τουρκικά σίριαλ …

Εξάλλου, η ξενομανία μας δεν είναι φαινόμενο τωρινό, αφού ξένες τηλεοπτικές σειρές και παραγωγές ή φτηνές απομιμήσεις τους μας συντροφεύουν εδώ και δεκαετίες, και οι οποίες δεν είναι τουρκικής προέλευσης. Παράλληλα, οι χολυγουντιανές ταινίες μονοπωλούν σχεδόν τις κινηματογραφικές μας προτιμήσεις, αποτελώντας οχήματα γλώσσας, αξιών, μόδας, πολιτισμού. Για πολλά χρόνια, επίσης, οι Έλληνες παρακολουθούσαν κατά δεκάδες τις κατά τα άλλα συμπαθέστατες λατινοαμερικάνικες σαπουνόπερες[4].

Τέλος, είναι αλήθεια ότι η ιδιωτική κυρίως τηλεόραση ευθύνεται για τη στήριξη της εγχώριας τηλεοπτικής παραγωγής. Ωστόσο, η επιλογή αυτή δεν είναι μονόδρομος. Μέρος της ευθύνης χρειάζεται να αναλάβουν και οι παραγωγοί, οι οποίοι καταφεύγουν στην εύκολη λύση της αντιγραφής ξενικών προτύπων, αλλά και το κοινό. Το τελευταίο, ενώ διαμαρτύρεται για τις τουρκικές σειρές, τις επιβραβεύει με υψηλές τηλεθεάσεις.

Συνεπώς, μια ελληνική τηλεόραση, με όλη τη σημασία της λέξης, απαιτεί συλλογική προσπάθεια και διάθεση, για να παράγει αυτό που λέμε πολιτισμό. Απαιτεί ειλικρινή παραδοχή των ημαρτημένων, αυτεπίγνωση και όχι ανέξοδη και εύκολη κριτική κατά πάντων. Οι Άγγλοι ετοιμάζονται να εισάγουν τα αρχαία ελληνικά ως βασικό μάθημα στα σχολεία τους. Λέτε να αποφάσισαν να «παραδώσουν γη και ύδωρ» στο λαμπρό, ομολογουμένως, ελληνικό πολιτισμό;

Γ. Λιάππης, εφημ. Το Βήμα, 30.11.2012 (διασκευή).

 

ΘΕΜΑ Α

Α1. Σε ένα κείμενο 60-70 λέξεων να αποδώσετε περιληπτικά το νόημα της τέταρτης, πέμπτης και έκτης παραγράφου του Κειμένου 1, προκειμένου να το αξιοποιήσετε σε γραπτή ομαδική εργασία.

(Μονάδες 15)

Α2. Να χαρακτηρίσετε καθεμιά από τις πιο κάτω προτάσεις/πληροφορίες ως ΣΩΣΤΗ ή ΛΑΘΟΣ, σύμφωνα με το Κείμενο 1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας με συγκεκριμένη αναφορά σε αυτό.

α. Η τηλεόραση αντικατοπτρίζει τον πολιτισμό μιας χώρας.

β. Τα τουρκικά σίριαλ ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για τη σύγχυση που παρατηρείται στους νέους αναφορικά με τα ιστορικά γεγονότα.

γ. Η ξενομανία που μας διακρίνει είναι διαχρονικό φαινόμενο.

δ. Το κοινό δεν ευθύνεται για την προβολή ξένων τηλεοπτικών σειρών.

ε. Η εύκολη κριτική δεν μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση του τηλεοπτικού τοπίου.

(Μονάδες 15)

 

ΘΕΜΑ Β 

Β1. Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του συγγραφέα του Κειμένου 1 στην πέμπτη παράγραφο («Εξάλλου, η ξενομανία … σαπουνόπερες.»); Πώς ο τρόπος με τον οποίο επέλεξε να την αναπτύξει υπηρετεί την πρόθεσή της αυτή;

(Μονάδες 10)

 

Β2. α) Να γράψετε μία συνώνυμη ή σημασιολογικά ισοδύναμη λέξη για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο: επιφέρουν, αλλοτρίωση, κουλτούρας, μεταβάλλεται, οχήματα.

β) Να εντοπίσετε στο κείμενο και να γράψετε πέντε περιπτώσεις μεταφορικής/συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας.

(Μονάδες 10)

 

Β3. Με τη χρήση του ερωτήματος («Λέτε να αποφάσισαν να «παραδώσουν γη και ύδωρ» στο λαμπρό, ομολογουμένως, ελληνικό πολιτισμό;») στην καταληκτική παράγραφο του Κειμένου 1 τι πετυχαίνει ο συντάκτης ως προς την οργάνωση του κειμένου και ως προς την αντίδραση του αναγνώστη;

(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Ο συγγραφέας του Κειμένου 1 υποστηρίζει ότι «…οι χολυγουντιανές ταινίες μονοπωλούν σχεδόν τις κινηματογραφικές μας προτιμήσεις, αποτελώντας οχήματα γλώσσας, αξιών, μόδας, πολιτισμού.» Συμφωνείτε με τη θέση αυτή; Ποιους κινδύνους διατρέχει η πολιτιστική μας ταυτότητα από την ανάπτυξη των ΜΜΕ και κυρίως της τηλεόρασης και του διαδικτύου; Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σε ένα κείμενο 300-350 λέξεων που θα εκφωνήσετε σε ημερίδα που διοργανώνει το σχολείο σας με θέμα: «ΜΜΕ και πολιτισμός»

 

[1] μύδρος: οβίδα κανονιού//(μεταφορικά) έντονη κριτική, κατηγορίες εναντίον κάποιου

[2] καταπίστευμα: αγαθό που εμπιστευόμαστε σε κάποιον για να το διατηρήσει στο μέλλον

[3] αιτιατό: το αποτέλεσμα που δημιουργείται από μια αιτία

[4]σαπουνόπερα: μειωτικός χαρακτηρισμός που αναφέρεται σε αισθηματική τηλεοπτική σειρά με μεγάλο αριθμό επεισοδίων και με μελοδραματικό συνήθως περιεχόμενο 

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ο ποιητής γράφει αυτό το ποίημα το 2020, σε μια εποχή όπου τα ριάλιτι σόου μονοπωλούν το πρόγραμμα των τηλεοπτικών σταθμών, θέλοντας να αναδείξει πώς τα "τηλεοπτικά σκουπίδια" έχουν κυριαρχήσει στη ζωή μας.

Στην εποχή των σκουπιδιών

Όπου το μάτι κι αν στραφεί

πέφτει πάνω σε απορρίμματα.

Στα πεζοδρόμια μπάζα,

στις ακτές αποβράσματα,

στον αέρα τοξικά νέφη.

 

Έτσι, ο άνθρωπος εθίστηκε

στην όψη των σκουπιδιών

και πλέον έχει αρχίσει

να τ’ ακολουθεί,

να τ’ ακούει

και να τα διαβάζει.

Αποστόλης Ζυμβραγάκης, 2020.

ΘΕΜΑ Α

Α1. Να χαρακτηρίσεις σωστές ή λανθασμένες τις προτάσεις με βάση το περιεχόμενο του ποιήματος.

α. Η κλιματική αλλαγή έχει οδηγήσει σε μόλυνση του περιβάλλοντος.

β. Ο άνθρωπος περιβάλλεται από σκουπίδια.

γ. Ο άνθρωπος αγανακτά με την ύπαρξη τόσων σκουπιδιών.

δ. Η ανακύκλωση των σκουπιδιών τα ξαναφέρνει στην επιφάνεια.

ε. Το διάβασμα προφυλάσσει τον άνθρωπο από τα σκουπίδια.

Μονάδες 15

Α2. Ποια πιστεύετε πως είναι η θέση του Αποστόλη Ζυμβραγάκη, όσον αφορά την κυριαρχία τηλεοπτικών σκουπιδιών, έτσι όπως αυτή παρουσιάζεται μέσα από το ποίημα; (50-60 λέξεις)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να εντοπίσετε στο ποίημα δύο μεταφορές και να ερμηνεύσετε τη λειτουργία τους ως προς το νόημα και το ύφος του κειμένου.

Μονάδες 10

Β2. Για ποιον λόγο ο ποιητής επέλεξε να κάνει όλες τις αναφορές του στο γ' ρηματικό πρόσωπο;

Μονάδες 10

Β3. Στην πρώτη στροφή ο ποιητής περιγράφει την ύπαρξη απορριμμάτων "όπου το μάτι κι αν στραφεί". Τι πετυχαίνει με αυτήν την περιγραφή;

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Γ

Γ. Αξιοποιώντας το ποίημα που διαβάσατε, μπήκατε στη διαδικασία να σκεφτείτε πως η τηλεόραση με τα "σκουπίδια" της "ρυπαίνει" τη ζωή σας. Σ' ένα ενιαίο κείμενο 100-150 να αναπτύξετε τις σκέψεις σας.

Μονάδες 40

Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης με συνεξέταση Γλώσσας - Λογοτεχνίας εδώ.