της Μαριαλένας Σπυροπούλου (ελαφρώς διασκευασμένο άρθρο - Εφημ. «Καθημερινή»)
KEIMENO 2
Χαρακτηρίζεται ήδη από αρκετούς κίνηση ιστορικής σημασίας. Και μάλλον είναι: η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών ανακοίνωσε προχθές ότι τα κριτήρια που πρέπει να πληροί μια κινηματογραφική παραγωγή προκειμένου να βρεθεί υποψήφια για το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, αλλάζουν ριζικά, ώστε να ενθαρρύνουν τη διαφορετικότητα σε ζητήματα φύλου, χρώματος, ερωτικού προσανατολισμού και αναπηρίας, προάγοντας τη συμπερίληψη υποεκπροσωπούμενων ατόμων και ομάδων.
Συγκεκριμένα, η Ακαδημία όρισε τέσσερις τομείς στους οποίους θα πρέπει να τηρούνται οι νέες προδιαγραφές: στην ταινία αυτή καθαυτή, στο δημιουργικό και τεχνικό προσωπικό της, στα άτομα που εργάζονται στην παραγωγή με καθεστώς επαγγελματικής μαθητείας και τέλος, στα τμήματα προώθησης και διανομής του κινηματογραφικού προϊόντος. Για να μπορέσει να διεκδικήσει το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, μια παραγωγή θα πρέπει να ικανοποιεί τα κριτήρια διαφορετικότητας σε τουλάχιστον δύο από τους τέσσερις παραπάνω τομείς. Τα νέα μέτρα θα ισχύσουν από την 96η απονομή των Όσκαρ, το 2024.
Κάποιοι θεωρούν ότι στο όνομα της πολιτικής ορθότητας καταστρέφεται ο κινηματογράφος, τη στιγμή κατά την οποία άλλοι, όπως ο δημοσιογράφος Μάρκους Ράιντερ, υπογράμμιζαν ότι αντίστοιχα μέτρα είχαν ληφθεί από το Βρετανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου, χωρίς αποτέλεσμα. Ωστόσο, «πρέπει να αποτυπώσουμε τη διαφορετικότητα του παγκόσμιου πληθυσμού, τόσο στη δημιουργία ταινιών όσο και στο κοινό που συνδέεται μαζί τους», δήλωσαν οι υπεύθυνοι της Ακαδημίας.
του Νικόλα Ζώη (ελαφρώς διασκευασμένο άρθρο - εφημ. «Καθημερινής)
KEIMENO 3
«Οι προσευχές των ναυτικών»
Οι Γιαπωνέζοι ναυτικοί, προτού να κοιμηθούν,
βρίσκουν στην πλώρη μια γωνιά που δεν πηγαίνουν άλλοι
κι ώρα πολλή προσεύχονται βουβοί, γονατιστοί
μπρος σ' ένα Βούδα κίτρινο που σκύβει το κεφάλι.
Κάτι μακριά ως τα πόδια τους φορώντας νυχτικά,
μασώντας οι ωχροκίτρινοι μικροί Κινέζοι ρύζι,
προφέρουνε με την ψιλή φωνή τους προσευχές
κοιτάζοντας μια χάλκινη παγόδα" που καπνίζει.
[...] Οι Ευρωπαίοι τα χέρια τους κρατώντας ανοιχτά,
εκστατικά προσεύχονται γιομάτοι από ικεσία
και ψάλλουνε καθολικές ωδές μουρμουριστά,
που εμάθαν όταν πήγαιναν μικροί στην εκκλησία,
Και οι Έλληνες, με τη μορφή τη βασανιστική,
από συνήθεια κάνουνε, πριν πέσουν, το σταυρό τους
κι αρχίζοντας με σιγανή φωνή «Πάτερ ημών…»
το μακρουλό σταυρώνουνε λερό προσκέφαλό τους.
Νίκος Καββαδίας - Από την ποιητική συλλογή «Μαραμπού».
* Παγόδα: τύπος ναού -εδώ ομοίωμα- στην Άπω Ανατολή (πχ Κίνα, Ιαπωνία κ.ά).
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά το περιεχόμενο των δύο πρώτων παραγράφων του Κειμένου 1 (Ζούμε αναμφισβήτητα…αναπαραστάσεις στον άλλον) σε μια περίληψη των 60-80 λέξεων.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β
Β1. «Δεν είναι όμως το ίδιο ένας νέος που κάνει ένα μικρό τατουάζ με τους φίλους του ως επιστέγασμα μιας φιλίας με αυτόν που δεν αφήνει ίχνος δέρματος χωρίς τατουάζ.» (Κείμενο 1): Πώς πιστεύετε ότι προκύπτει -με βάση το κείμενο- αυτή η διαπίστωση εκ μέρους της συντάκτριας, Συμμερίζεστε την άποψη της. Να καταγράψετε την απάντησή σας σε ένα ενιαίο κείμενο 120-150 λέξεων περίπου.
Μονάδες 15
B2. α) εκκεντρικός / μετασχηματισμό / βρίσκεται στο ίδιο συνεχές / επιστέγασμα / οι νέες προδιαγραφές: Οι παραπάνω λέξεις και φράσεις (Κείμενο 1 & 2) χαρακτηρίζουν ένα επίσημο ύφος λόγου. Να τις αντικαταστήσετε με άλλες λέξεις ή φράσεις προκειμένου το ύφος να γίνει πιο οικείο και καθημερινό.
Μονάδες 05
β) Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 (Ζούμε αναμφισβήτητα ... τελικά να το αγαπήσει) είναι εμφανής τόσο η βεβαιότητα της γράφουσας για κάποιες απόψεις της όσο και ο πιθανολογικός χαρακτήρας κάποιας τοποθέτησής της. Αφού εντοπίσετε από ένα σχετικό απόσπασμα που επιβεβαιώνει τα δύο αυτά δεδομένα, να επισημάνετε τη γλωσσική επιλογή με την οποία αναδεικνύονται.
Μονάδες 05
Β3. Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του συγγραφέα στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 2 (Συγκεκριμένα … το 2024). Να πληροφορήσει, να ευαισθητοποιήσει ή να προβληματίσει; Επιλέξτε μία από τις τρεις προθέσεις και εξηγήστε πως ο τρόπος με τον οποίο αποφάσισε ο γράφων να οργανώσει την παράγραφο υπηρετεί την πρόθεση αυτή.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Ο Νίκος Καββαδίας εκτός από ποιητής υπήρξε και ναυτικός γεγονός που του επέτρεψε να ζήσει από κοντά την καθημερινότητα των ναυτικών. Στο Κείμενο 3 παρουσιάζει τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο προσεύχονται στα πλοία οι Ιάπωνες, οι Κινέζοι, οι Ευρωπαίοι, οι Έλληνες... Θα έλεγε, όμως, κανείς πως μελετώντας το ποίημα, διαπιστώνει ότι οι ναυτικοί ως άνθρωποι και παιδιά του ίδιου Θεού εμφανίζουν κάποιο κοινό χαρακτηριστικό. Ποια πιστεύετε ότι είναι η ομοιότητα που θέλει ν' αναδείξει ο ποιητής; Θεωρείτε ότι η αρμονική συνύπαρξη ανθρώπων από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα είναι εφικτή; (Στην απάντησή σας -150 λέξεων περίπου- ν' αξιοποιήσετε τουλάχιστον δύο κειμενικούς δείκτες του ποιήματος)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Υποθέστε ότι στο πλαίσιο των συναντήσεων του ομίλου ρητορικής του σχολείου σας μελετήσατε το Κείμενο 2 αναφορικά με την προσπάθεια προώθησης του σεβασμού απέναντι στη διαφορετικότητα. Γι' αυτό, αναλαμβάνετε να εκφωνήσετε έναν αυθόρμητο λόγο προς τα μέλη του ομίλου ( 350 περίπου λέξεων) στον οποίο θα παρουσιάζετε τη στάση που εσείς επιλέγετε να τηρείτε απέναντι στη διαφορετικότητα. Πιστεύετε ότι ο σεβασμός απέναντι στη διαφορετικότητα πρέπει να επιβάλλεται ή να καλλιεργείται;
Μονάδες 30
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Στο υπό εξέταση απόσπασμα η κ. Σπυροπούλου παρατηρεί ότι σε μια περίοδο υπεροχής του σώματος, ο άνθρωπος επιλέγει να επεμβαίνει αισθητικά στο κορμί του προκειμένου να αισθανθεί ψυχικά ικανοποιημένος και οικείος με αυτό. Εξάλλου, η ψυχή σε συνεργασία με τον «καθρέφτη» της, το σώμα επιτελούν ένα διπλό έργο: «μετασχηματίζουν» τα σωματικά ερεθίσματα που επηρεάζουν τον ψυχισμό αλλά και εξωτερικεύουν στην κοινωνία τον τρόπο με τον οποίο η ψυχοσύνθεσή μας διαχειρίζεται τα πάθη της. (73 λέξεις)
ΘΕΜΑ Β
Β1. Η συγγραφέας επισημαίνει ότι ο άνθρωπος που κάνει ένα τατουάζ στο σώμα του δεν μπορεί να ταυτιστεί με εκείνον που γεμίζει το σώμα του με τατουάζ. Η άποψη της εδράζεται σε μια σειρά από σκέψεις που οδηγούν σε αυτό το συμπέρασμα. Αρχικά, στην παράγραφο 2 εξηγεί ότι το σώμα ως καθρέφτης του ψυχισμού μας αναπαριστά ενίοτε τα ψυχικά μας πάθη. Όμως, στην παράγραφο 4 διαχωρίζει τα σώματα των ανθρώπων σε μονήρη και δυαδικά. Υπάρχουν άνθρωποι που πληγώνονται έντονα από την παρουσία του Άλλου και διεκδικούν να δημιουργήσουν ένα νέο σώμα, να ξαναγεννηθούν (υπερβολικά πολλά τατουάζ). Υπάρχουν όμως και εκείνοι που είναι ανοιχτοί στην ψυχική επέμβαση του Άλλου οπότε δεν έχουν ανάγκη να αλλοιώσουν το σώμα τους. Άρα, οι άνθρωποι που παραμορφώνουν το σώμα τους ανήκουν στην πρώτη περίπτωση. Οι υπόλοιποι δεν έχουν ανάγκη για ναρκισσιστικές και παθολογικές εγγραφές πάνω στο σώμα τους.
Β2. α) εκκεντρικός = παράξενος
μετασχηματισμό = αλλαγή
βρίσκεται στο ίδιο συνεχές = έχει την ίδια λογική
επιστέγασμα = ολοκλήρωση
οι νέες προδιαγραφές = οι νέοι όροι
β) Βεβαιότητα: «ζούμε αναμφισβήτητα την εποχή της παντοδυναμίας του σώματος». Η επιστημική τροπικότητα της βεβαιότητας εκφράζεται με τη χρήση της λέξης «αναμφισβήτητα» και με τη χρήση της οριστικής έγκλισης (ζούμε).
Πιθανολογικός χαρακτήρας: «και ίσως τελικά να το αγαπήσει». Η επιστημική τροπικότητα πιθανότητας εκφράζεται με τη χρήση της λέξης «ίσως» και με τη χρήση της υποτακτικής έγκλισης (να το αγαπήσει).
Β3. Πρόθεση του συγγραφέα στην παράγραφο 2 του Κειμένου 2 είναι να πληροφορήσει. Αρχικά, από δομικής άποψης ο γράφων σχηματίζει μια θεματική περίοδο στην οποία επισημαίνει ότι θα κάνει λόγο για τις τέσσερεις προϋποθέσεις που όρισε η Ακαδημία. Δεν είναι τυχαίο και το γεγονός ότι η παράγραφος ξεκινά με τη χρήση της διαρθωτικής λέξης «συγκεκριμένα» που δηλώνει επεξηγηματική διάθεση. Κατόπιν, κατονομάζει τις προϋποθέσεις στα σχόλια-λεπτομέρειες της παραγράφου και εξηγεί ότι μια ταινία μπορεί να διεκδικήσει Όσκαρ μόνο αν πληροί τουλάχιστον δύο από τις τέσσερεις προϋποθέσεις. Ενημερώνει, μάλιστα, και για το πότε θα ισχύσουν τα νέα μέτρα. Το ύφος του κειμένου είναι αντικειμενικό και απρόσωπο όπως ταιριάζει σε ένα πληροφοριακό κείμενο. Παράλληλα, χρησιμοποιείται η αναφορική λειτουργία της γλώσσας και το γ΄ ρηματικό πρόσωπο. Αξιοποιείται η επιστημική τροπικότητα της βεβαιότητας (η Ακαδημία όρισε / τα νέα μέτρα θα ισχύσουν) αλλά και η δεοντική τροπικότητα υποχρεώσης (πρέπει να ικανοποιεί τα κριτήρια της διαφορετικότητας), αφού περιγράφονται κανόνες λειτουργίας. Τέλος, επειδή ο συντάκτης παρουσιάζει αποστασιοποιημένα ένα γεγονός επικαλείται εξ ολοκλήρου τη λογική του δέκτη και δεν έχει κάποια διάθεση να διεγείρει συναισθήματα.
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Στο ποίημα «οι προσευχές των ναυτικών» ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να πληροφορηθεί για τον τρόπο με τον οποίο προσεύχονται στο ίδιο πλοίο Γιαπωνέζοι, Κινέζοι, Ευρωπαίοι κι Έλληνες ναυτικοί διά στόματος ενός παρατηρητή αφηγητή που εξετάζει το πόσο διαφορετικά επικοινωνούν με τον Θεό τους. Ο αφηγητής αξιοποιώντας το γ΄ ρηματικό πρόσωπο (κοιμηθούν, προσφέρουνε, ψάλλουνε κ.ά), που εξασφαλίζει αποστασιοποίηση και ρεαλιστική ματιά, παρουσιάζει τέσσερεις οπτικές -έντονα θεατρικές- εικόνες ναυτικών να προσεύχονται. Οι Ιάπωνες τις νυχτιές προσεύχονται στην πλώρη μπροστά σ’ ένα σκυθρωπό Βούδα (Οι Γιαπωνέζοι…το κεφάλι). Οι Κινέζοι φορώντας τα νυχτικά τους κάνουν προσευχές με «ψιλή φωνή» (ακουστική εικόνα) μπρος σε «χάλκινες παγόδες». Οι Ευρωπαίοι πάλι, ψάλλουν ωδές (ακουστική εικόνα) «τα χέρια τους κρατώντας ανοιχτά», ενώ, τέλος, οι Έλληνες κάνουν τον σταυρό τους, λέγουν την προσευχή τους και σταυρώνουν το «λερό προσκέφαλό τους» πριν κοιμηθούν. Η τελευταία, μάλιστα σκηνή αποκτά μεγαλύτερη ζωντάνια και γλαφυρότητα λόγω της χρήσης του ευθύ λόγου («Πάτερ ημών…»). Ωστόσο, απώτερος σκοπός του ποιητή είναι ν’ αποδείξει πως παρά τις μεγάλες πολιτισμικές διαφορές των λαών υπάρχουν και κοινά σημεία αναφοράς. Οι άνθρωποι, πόσω μάλλον οι ναυτικοί που είναι τόσο μακριά από τις πατρίδες, τις οικογένειες και τα σπιτικά τους έχουν την ανάγκη να προσευχηθούν «εκστατικά» και «ικετευτικά» σε μια ανώτερη δύναμη προκειμένου να μεριμνήσει γι’ αυτούς και τους οικείους τους. Έτσι, το ποιητικό τέχνασμα του Καββαδία, να παρουσιάσει τέσσερα εντελώς ετερόκλιτα πολιτισμικά περιβάλλοντα που συνυπάρχουν στο ίδιο πλοίο εξυπηρετεί ιδανικά τον σκοπό του: ν’ αποδείξει, δηλαδή, ότι αυτά που ενώνουν τους ανθρώπους είναι περισσότερα από αυτά που τους χωρίζουν. Εξάλλου, η αρμονική συνύπαρξη διαφορετικών στοιχείων και ανθρώπων σε κοινό περιβάλλον είναι εφικτή όπως αποδεικνύεται καθημερινά σε πόλεις του κόσμου όπου κατοικούν ειρηνικά άνθρωποι από κάθε γωνιά της γης. Βέβαια, για να γίνει αυτό εφικτό θα πρέπει να έχει προηγηθεί η κατάλληλη διαπαιδαγώγηση των ανθρώπων και να υφίσταται ευρύτητα σκέψης προκειμένου να αμβλυνθεί η έμφυτη καχυποψία απέναντι στο άγνωστο και στο ξένο. [Η ΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ ΕΙΝΑΙ ΣΚΟΠΙΜΑ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΟΘΕΝ ΟΡΙΟ ΛΕΞΕΩΝ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΑΠΟΚΑΛΥΦΘΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΛΑΒΕΙ ΥΠΟΨΗ ΤΟΥ Ο ΜΑΘΗΤΗΣ / Η ΜΑΘΗΤΡΙΑ.]
ΘΕΜΑ Δ
Δ1.
Αξιότιμα μέλη του ομίλου,
δεν σας κρύβω ότι η μελέτη του κειμένου για τα μέτρα που ανακοίνωσε η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών με έβαλε σε σκέψεις αναφορικά με το περιεχόμενο του όρου «διαφορετικότητα» αλλά και τη στάση της κοινωνίας απέναντι σε αυτή. Πριν, όμως, σας εκθέσω την άποψή μου για το αν η διαφορετικότητα πρέπει να καλλιεργείται ή να επιβάλλεται, επιτρέψτε μου να σας εκμυστηρευθώ τη στάση που επιλέγω να τηρώ απέναντι στον Άλλον.
Α ερώτημα: (ενδεικτική απάντηση)
Δεν θα προσπαθήσω να υπεκφύγω και να κρύψω τα λόγια μου. Γι’ αυτό, σας δηλώνω ειλικρινά πως υπάρχουν φορές που η διαφορετικότητα με τρομάζει ή με ξενίζει. Άνθρωποι με πολλά τατουάζ, σκουλαρίκια / άνθρωποι άλλου χρώματος, θρησκείας, χώρας / άνθρωποι που ντύνονται εκκεντρικά μου προκαλούν μια σχετική καχυποψία. Είναι εύλογη, όμως, νομίζω και θεωρώ ότι πολλοί θα συμφωνήσετε μαζί μου.
Ωστόσο, η παιδεία που έχω λάβει από τους γονείς μου και το σχολείο αλλά και η πείρα μου δεν μου επιτρέπουν να απορρίψω τη διαφορετικότητα. Συζητώντας και μελετώντας διαπιστώνει κανείς πως ο κάθε Άλλος είναι διαφορετικός αλλά ταυτόχρονα ίσος.
Δεν είναι λίγες οι φορές που αν και υπήρξα προκατειλημμένος-η διαψεύσθηκα ευχάριστα από τον πλούτο του χαρακτήρα αλλά και τα εντυπωσιακά επιτεύγματα ανθρώπων που φαινομενικά δεν μου έμοιαζαν ούτε κατ’ ελάχιστο. Πόσες φορές κι εσάς δεν σας εξέπληξαν οι δυνατότητες ενός αγοριού ή κοριτσιού που δεν μοιάζει με τα άλλα! Πόσες φορές δεν θαυμάσαμε την τρυφερότητα ενός παιδιού που οι γονείς του είναι από άλλη χώρα!
Συνεπώς, πάντα θα επιλέγω να ακούω την άλλη άποψη, ν’ αφουγκράζομαι τη φωνή του κάθε Άλλου. Υπάρχει, βέβαια, σοβαρή περίπτωση να διαφωνήσω με αυτή. Ωστόσο, θα είμαι σίγουρα πιο πλούσιος γνωρίζοντας κι άλλο ένα μονοπάτι. Πιο πλούσια θα είναι και η ανθρωπότητα, εξάλλου, αφού οι άνθρωποι θα ξέρουν να συνυπάρχουν ακόμη κι αν διαφωνούν.
Β ερώτημα: (ενδεικτική απάντηση)
Ομολογουμένως, προτιμότερο είναι να καλλιεργείται ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, καθώς έτσι η αρμονική συνύπαρξη επιτυγχάνεται ανεπιτήδευτα. Ξέρω ότι ίσως διαφωνείτε μαζί μου αλλά επιτρέψτε μου να ξεδιπλώσω τον συλλογισμό μου.
Οι άνθρωποι με αυτόν τον τρόπο γαλουχούνται εξ απαλών ονύχων με κατανόηση, αλληλεγγύη και ηθική που τους επιτρέπουν να αγαπούν τον συνάνθρωπο. Αποφεύγεται ο φανατισμός, η βία και οι πολεμοχαρείς συμπεριφορές.
Η προσέγγιση του Άλλου δεν θα πρέπει να γίνεται βεβιασμένα, καθώς ποτέ δεν θα είναι αυθεντική. Στην πρώτη ευκαιρία που θα δοθεί θα ανοίξει ο ασκός του Αιόλου και θα ξεχυθούν από μέσα δεινά όπως ο ρατσισμός, η βία, η μισαλλοδοξία.
Βέβαια, στις ανθρώπινες κοινωνίες δεν υφίσταται πάντοτε υψηλή στάθμη παιδείας και καλλιέργειας. Έτσι, γίνονται αδικίες και οι «διαφορετικοί» στοχοποιούνται, παραγκωνίζονται, τραυματίζονται (σωματικά και ψυχικά). Σε αυτές τις περιπτώσεις απαιτείται ίσως και επιβολή του σεβασμού στη διαφορετικότητα με νόμους και αυστηρές ποινές. Φυσικά, αυτό το μέτρο είναι κατασταλτικό και προτείνεται να υπάρχει μέχρι οι κοινωνίες να γίνουν ανθρωπινότερες και να μη χρειάζεται πλέον.
Συμπερασματικά, αγαπητοί φίλοι, διαπιστώνουμε πως η κοινωνία πρέπει να λειτουργεί όπως ο όμιλός μας. Ο λόγος μας εδώ έχει πάντα αντίλογο, η ρήση έχει αντίρρηση και δεν χρειάζεται να συμφωνούμε σε όλα. Μέσα όμως από τον διάλογο και των συγκερασμό των ορθότερων σκέψεων γινόμαστε κι εμείς και οι γύρω μας καλύτεροι, άξιοι να φέρουμε τον τίτλο «άνθρωποι». Όλοι διαφορετικοί μα όλοι ίσοι!
Σας ευχαριστώ πολύ.
