Διδαγμένο κείμενο
Εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη οὕτω τὸ ἔργον εὖ ἐπιτελεῖ, πρὸς τὸ μέσον βλέπουσα καὶ εἰς τοῦτο ἄγουσα τὰ ἔργα (ὅθεν εἰώθασιν ἐπιλέγειν τοῖς εὖ ἔχουσιν ἔργοις ὅτι οὔτ’ ἀφελεῖν ἔστιν οὔτε προσθεῖναι, ὡς τῆς μὲν ὑπερβολῆς καὶ τῆς ἐλλείψεως φθειρούσης τὸ εὖ, τῆς δὲ μεσότητος σῳζούσης, οἱ δ’ ἀγαθοὶ τεχνῖται, ὡς λέγομεν, πρὸς τοῦτο βλέποντες ἐργάζονται), ἡ δ’ ἀρετὴ πάσης τέχνης ἀκριβεστέρα καὶ ἀμείνων ἐστὶν ὥσπερ καὶ ἡ φύσις, τοῦ μέσου ἂν εἴη στοχαστική. Λέγω δὲ τὴν ἠθικήν. αὕτη γάρ ἐστι περὶ πάθη καὶ πράξεις, ἐν δὲ τούτοις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον.
Ἔτι τὸ μὲν ἁμαρτάνειν πολλαχῶς ἔστιν (τὸ γὰρ κακὸν τοῦ ἀπείρου, ὡς οἱ Πυθαγόρειοι εἴκαζον, τὸ δ’ ἀγαθὸν τοῦ πεπερασμένου), τὸ δὲ κατορθοῦν μοναχῶς (διὸ καὶ τὸ μὲν ῥᾴδιον τὸ δὲ χαλεπόν, ῥᾴδιον μὲν τὸ ἀποτυχεῖν τοῦ σκοποῦ, χαλεπὸν δὲ τὸ ἐπιτυχεῖν). καὶ διὰ ταῦτ’ οὖν τῆς μὲν κακίας ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ ἔλλειψις, τῆς δ’ ἀρετῆς ἡ μεσότης˙
ἐσθλοὶ μὲν γὰρ ἁπλῶς, παντοδαπῶς δὲ κακοί.
Ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετὴ ἕξις προαιρετική, ἐν μεσότητι οὖσα τῇ πρὸς ἡμᾶς, ὡρισμένῃ λόγῳ καὶ ᾧ ἂν ὁ φρόνιμος ὁρίσειεν. Μεσότης δὲ δύο κακιῶν, τῆς μὲν καθ’ ὑπερβολὴν τῆς δὲ κατ’ ἔλλειψιν. καὶ ἔτι τῷ τὰς μὲν ἐλλείπειν τὰς δ’ ὑπερβάλλειν τοῦ δέοντος ἔν τε τοῖς πάθεσι καὶ ἐν ταῖς πράξεσι, τὴν δ’ ἀρετὴν τὸ μέσον καὶ εὑρίσκειν καὶ αἱρεῖσθαι.
Α1. α. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις Σωστές ή Λανθασμένες ανάλογα το περιεχόμενο τους.
α. Η έννοια «ἐπιστήμη» στο παρών απόσπασμα ταυτίζεται με την σοφία.
β. ἀγαθοὶ τεχνῖται: ο Αριστοτέλης με αυτή τη συνεκφορά εννοεί τους καλλιτέχνες που οδηγούν τα έργα τους στην υπερβολή.
γ. Hέννοια «ἁμαρτάνειν» γίνεται με πολλούς τρόπους καθώς ταυτίζεται με το πεπερασμένο.
δ. Στα πάθη και στις πράξεις υπάρχει μόνο μεσότητα γιατί συνδέονται με την ηθική αρετή.
ΜΟΝΑΔΕΣ 4
Α1. β. Πως ορίζει ο Αριστοτέλης τα ολοκληρωμένα έργα;
ΜΟΝΑΔΕΣ 6
Β1. α. Ο Αριστοτέλης συγκρίνει τις έννοιες τέχνη – αρετή – φύση. Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές εντοπίζει και με ποια σειρά τις ιεραρχεί;
ΜΟΝΑΔΕΣ 7
β. «τοῦ μέσου ἂν εἴη στοχαστική»:Παρατηρήστε ότι ο Αριστοτέλης απέφυγε να πει: «τοῦ μέσου ἐστὶ στοχαστική». Γιατί ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί αυτή την έγκλιση; Τι δείχνει αυτό για τον χαρακτήρα του;
ΜΟΝΑΔΕΣ 3
Β2. Ο Αριστοτέλης στο απόσπασμα δίνει τον πλήρη ορισμό της αρετής. Να εξηγηθούν οι παρακάτω όροι που σχετίζονται με την ηθική αρετή. α) ἕξις β) ἐν μεσότητι γ) τῇ πρὸς ἡμᾶς.Να αναδείξετε την σχέση που έχουν οι παραπάνω όροι.
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
Β3. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις Σωστές ή Λανθασμένες ανάλογα το περιεχόμενο τους.
α. Κατά τον Αριστοτέλη, η διάκριση των αρετών σε ηθικές και διανοητικές αντιστοιχεί στα δύο μέρη της ψυχής, το άλογον και το λόγον έχον μέρος της ψυχής.
β. Το Λύκειο αποτέλεσε την σχολή που σπούδασε ο Αριστοτέλης πριν καταφύγει στην Ακαδημία του Πλάτωνος.
γ. Ο Αριστοτέλης επιμελήθηκε μια καινούρια έκδοση των Κύκλιων επών.
δ. Ο Φίλιππος Β’, βασιλιάς της Μακεδονίας ήταν ένας από τους μαθητές του Αριστοτέλη.
ε. Ο Αριστοτέλης ορίζει την ευδαιμονία ως ενέργεια της ψυχής, όχι κατάσταση, με τους κανόνες του άλογου μέρους της ψυχής.
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
Β4. α. Να βρείτε στο κείμενο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω:βαλβίδα, σωσίβιο, υιοθεσία, πραγματεία.
ΜΟΝΑΔΕΣ 4
β. Να δώσετε δύο ομόρριζα (απλά ή σύνθετα) στα νέα ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: φθειρούσης, σῳζούσης, λέγομεν
ΜΟΝΑΔΕΣ 6
Β5. Και τότε ένας προφήτης, αφού πρώτα τους έβαλε να παραταχθούν με τάξη, πήρε έπειτα από τα γόνατα της Λάχεσης κλήρους και παραδείγματα βίων κι ανεβαίνοντας σ’ ένα ψηλό βήμα φώναξε: «Της κόρης Λάχεσης, θυγατέρας της Ανάγκης, είναι τούτος ο λόγος. Ψυχές της μιας ημέρας, αρχίζει για το θνητό γένος άλλος ένας κύκλος με κατάληξη το θάνατο. Δεν θα σας πάρει με κλήρο κάποιος δαίμονας, θα τον διαλέξετε εσείς το δαίμονα. Οποιανού λάχει ο πρώτος κλήρος, αυτός πρώτος να διαλέξει τη ζωή που αναγκαστικά θα ζήσει. Δεν έχει δεσπότη η αρετή· ανάλογα αν την τιμάει κανείς ή την περιφρονεί, θα ‘ναι και πιο μεγάλο ή πιο μικρό το μερτικό του επάνω της. Η ευθύνη είναι αυτουνού που διαλέγει· ο θεός δεν έχει ενοχή».
Πλάτων, Πολιτεία, 617d-e
Να συγκρίνετε τις απόψεις που διατυπώνει ο Αριστοτέλης για την αρετή στην 10η ενότητα με τις αντιλήψεις του Πλάτωνα.
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
Αδίδακτο κείμενο
Ισοκράτη, Προς Νικοκλέα 2.2-2.6
Στον παραινετικό λόγο Προς Νικοκλέα, από τον οποίο είναι το παρακάτω απόσπασμα, ο Ισοκράτης παραθέτει διδαχές προς τον νεαρό διάδοχο του κυπριακού θρόνου, τον Νικοκλή, για τα καθήκοντα και τον τρόπο διακυβέρνησης του καλού ηγεμόνα. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα από το προοίμιο του λόγου αναφέρεται στη διαφορά ανάμεσα στους ιδιώτες και τους τυράννους.
Τοὺς μὲν γὰρ ἰδιώτας ἐστὶ πολλὰ τὰ παιδεύοντα, μάλιστα μὲν τὸ μὴ τρυφᾶν ἀλλ’ ἀναγκάζεσθαι περὶ τοῦ βίου καθ’ ἑκάστην τὴν ἡμέραν βουλεύεσθαι, ἔπειθ’ οἱ νόμοι καθ’ οὓς ἕκαστοι πολιτευόμενοι τυγχάνουσιν, ἔτι δ’ ἡ παρρησία καὶ τὸ φανερῶς ἐξεῖναι τοῖς τε φίλοις ἐπιπλῆξαι καὶ τοῖς ἐχθροῖς ἐπιθέσθαι ταῖς ἀλλήλων ἁμαρτίαις· πρὸς δὲ τούτοις καὶ τῶν ποιητῶν τινες τῶν προγεγενημένων ὑποθήκας ὡς χρὴ ζῆν καταλελοίπασιν· ὥστ’ ἐξ ἁπάντων τούτων εἰκὸς αὐτοὺς βελτίους γίγνεσθαι.
τοῖς δὲ τυράννοις οὐδὲν ὑπάρχει τοιοῦτον, ἀλλ’ οὓς ἔδει παιδεύεσθαι μᾶλλον τῶν ἄλλων, ἐπειδὰν εἰς τὴν ἀρχὴν καταστῶσιν, ἀνουθέτητοι διατελοῦσιν· οἱ μὲν γὰρ πλεῖστοι τῶν ἀνθρώπων αὐτοῖς οὐ πλησιάζουσιν, οἱ δὲ συνόντες πρὸς χάριν ὁμιλοῦσι. καὶ γάρ τοι κύριοι γιγνόμενοι καὶ χρημάτων πλείστων καὶ πραγμάτων μεγίστων, διὰ τὸ μὴ καλῶς χρῆσθαι ταύταις ταῖς ἀφορμαῖς πεποιήκασιν ὥστε πολλοὺς ἀμφισβητεῖν, πότερόν ἐστιν ἄξιον ἑλέσθαι τὸν βίον τὸν τῶν ἰδιωτευόντων μὲν ἐπιεικῶς δὲ πραττόντων, ἢ τὸν τῶν τυραννευόντων.
ὅταν μὲν γὰρ ἀποβλέψωσιν εἰς τὰς τιμὰς καὶ τοὺς πλούτους καὶ τὰς δυναστείας, ἰσοθέους ἅπαντες νομίζουσι τοὺς ἐν ταῖς μοναρχίαις ὄντας· ἐπειδὰν δ’ ἐνθυμηθῶσιν τοὺς φόβους καὶ τοὺς κινδύνους, καὶ διεξιόντες ὁρῶσι τοὺς μὲν ὑφ’ ὧν ἥκιστα χρῆν διεφθαρμένους, τοὺς δ’ εἰς τοὺς οἰκειοτάτους ἐξαμαρτεῖν ἠναγκασμένους, τοῖς δ’ ἀμφότερα ταῦτα συμβεβηκότα, πάλιν ὁπωσοῦν ζῆν ἡγοῦνται λυσιτελεῖν μᾶλλον ἢ μετὰ τοιούτων συμφορῶν ἁπάσης τῆς Ἀσίας βασιλεύειν. ταύτης δὲ τῆς ἀνωμαλίας καὶ τῆς ταραχῆς αἴτιόν ἐστιν, ὅτι τὴν βασιλείαν ὥσπερ ἱερωσύνην παντὸς ἀνδρὸς εἶναι νομίζουσιν, ὃ τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων μέγιστόν ἐστι καὶ πλείστης προνοίας δεόμενον.
Γ1.α. Να μεταφράσετε στα νέα ελληνικά το απόσπασμα «οἱ μὲν γὰρ πλεῖστοι τῶν ἀνθρώπων… ἐν ταῖς μοναρχίαις ὄντας»
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
Γ1.β. Ποια είναι σύμφωνα με το κείμενο τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι τύραννοι και πού οφείλονται;
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
Δ1.α. ὃ τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων μέγιστόν ἐστι καὶ πλείστης […] δεόμενον: να μεταφερθούν οι ονοματικοί τύποι στον άλλο αριθμό με αντίστοιχο μετασχηματισμό του ρήματος.
ΜΟΝΑΔΕΣ 3.5
β. πλείστων: κλητική ενικού αριθμού στον συγκριτικό βαθμό του επιθέτου.
μᾶλλον: τον θετικό βαθμό του επιρρήματος.
παντὸς ἀνδρὸς: την κλητική ενικού αριθμού.
ταῖς ἀλλήλων ἁμαρτίαις: να γραφεί η αντωνυμία στη αιτιατική ουδετέρου γένους και το ουσιαστικό στη γενική πληθυντικού.
ΜΟΝΑΔΕΣ 3
γ. οἱ μὲν γὰρ πλεῖστοι τῶν ἀνθρώπων αὐτοῖς οὐ πλησιάζουσιν, οἱ δὲ συνόντες πρὸς χάριν ὁμιλοῦσι: να μεταφερθούν τα ρήματα σε παρατατικό.
ΜΟΝΑΔΕΣ 1
δ. ἐξαμαρτεῖν, νομίζουσιν, ἑλέσθαι: να γραφεί το απαρέμφατο μέλλοντα στη φωνή που είναι.
διατελοῦσιν, ἐνθυμηθῶσιν: να γραφεί το β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα στη φωνή που είναι.
τυγχάνουσιν, ὁρῶσι: να γραφεί το γ’ ενικό ευκτικής Αορίστου Β’ στη φωνή που είναι.
ΜΟΝΑΔΕΣ 3.5
Δ2.α. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι υπογραμμισμένοι όροι του κειμένου: πολιτευόμενοι, ζῆν, τῶν ἀνθρώπων, γιγνόμενοι, τοῖς ἐχθροῖς
ΜΟΝΑΔΕΣ 2.5
β.ὥστε πολλοὺς ἀμφισβητεῖν, πότερόν ἐστιν ἄξιον ἑλέσθαι τὸν βίον τὸν τῶν ἰδιωτευόντων μὲν ἐπιεικῶς δὲ πραττόντων, ἢ τὸν τῶν τυραννευόντων.να αναγνωριστούν οι δευτερεύουσες προτάσεις του αποσπάσματος (μονάδες 1), να αιτιολογηθεί η εκφορά τους (μονάδες 0.5) και ο συντακτικός τους ρόλος (μονάδες 1).
ΜΟΝΑΔΕΣ 2.5
γ. ὥστ’ ἐξ ἁπάντωντούτων εἰκὸςαὐτοὺς βελτίους γίγνεσθαι[…]δὲ τῆς ἀνωμαλίας καὶ τῆς ταραχῆς αἴτιόν ἐστιν, ὅτι τὴν βασιλείαν ὥσπερ ἱερωσύνην παντὸς ἀνδρὸςεἶναινομίζουσιν: να αναγνωρίσετε συντακτικά τους υπογραμμισμένους όρους του αποσπάσματος.
ΜΟΝΑΔΕΣ 3
δ. ὅταν μὲν γὰρ ἀποβλέψωσιν εἰς τὰς τιμὰς καὶ τοὺς πλούτους καὶ τὰς δυναστείας, ἰσοθέους ἅπαντες νομίζουσι τοὺς ἐν ταῖς μοναρχίαις ὄντας:να βρεθεί και να αναγνωρισθεί ο υποθετικός λόγος (μονάδες 1) και να μετατραπεί ώστε να δηλώνει αόριστη επανάληψη στο παρελθόν (μονάδες 1.
ΜΟΝΑΔΕΣ 2
Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.
