Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Εισαγωγικό σημείωμα
Ο Γιώργης Γιατρομανωλάκης είναι Έλληνας συγγραφέας, ποιητής και αρθρογράφος.
Ψευδώνυμη δημοκρατία
Πολύ συχνά η αλήθεια, μολονότι θεωρείται, τουλάχιστον κατά τη σωκρατική ερμηνεία της, μία και μοναδική, μπορεί και εμφανίζεται σε πολλές εκδοχές. Αλλάζει σκευή και μεταμφιεσμένη κυκλοφορεί με πολλά πρόσωπα. Έως ότου, κάποια στιγμή, έστω και αργά, η βολική σχετικότητα και η σοφιστεία ακυρώνονται, εκ των πραγμάτων, και φανερώνεται ποιος όντως διέπραξε το σκοτεινό έγκλημα. Ανάλογα είναι και όσα σχετίζονται με την έννοια και την ουσία της δημοκρατίας, αφού, εντέλει, όλα συνδέονται μεταξύ τους -η διαστρεβλωμένη αλήθεια συγγενεύει με τη στρεβλή δημοκρατία, την ανήθικη οικονομική πολιτική, τη στραβή Δικαιοσύνη, τη θλιβερή Παιδεία. Αυτή η εκλεκτική συγγένεια στρεβλωμένης αλήθειας και δημοκρατίας εμφανίζεται πολύ καθαρά στις μέρες μας, καθώς κυκλοφορούν πολλές μαζί δημοκρατίες. Αριστερές, δεξιές, κομμουνιστικές, σοσιαλιστικές, εθνικοσοσιαλιστικές. Τελευταία αποκτήσαμε και τη χρυσαυγήτικη εκδοχή της. Ερωτήματα: ζούμε, όντως, έναν δημοκρατικό πλουραλισμό, όπως λένε, που αφήνει όλες τις φωνές να ακουστούν και όλα τα λουλούδια να ανθίσουν; Ή, μήπως, περνούμε, χωρίς ίσως να το αντιλαμβάνονται όλοι, έναν βαρύ, βαθύ, επικίνδυνο εκφυλισμό της δημοκρατίας μας; Κατά συνέπεια, μπορούν να επιτρέπονται όλα σε μια δημοκρατία, μέσα στην οποία άλλες, ψευδώνυμες, κουκουλοφόρες κάποτε «δημοκρατίες» απεργάζονται την καταστροφή της μητέρας/τροφού; Πού είναι άραγε τα όρια της δημοκρατίας, αν όντως υπάρχουν όρια;
Η άποψή μας (και, ευτυχώς, όχι μόνο δική μας) είναι πως μέσα σε μια ευνομούμενη -όνομα και πράγμα -δημοκρατία όλες οι φωνές μπορούν να ακούγονται, όλες οι δραστηριότητες επιτρέπονται, αρκεί να τηρούνται ευλαβικά οι νόμοι. Απαρέγκλιτα, καθολικά. Είτε έχουμε να κάνουμε με κόμματα ή με ομάδες, είτε με άτομα μεμονωμένα, οι νόμοι της δημοκρατίας είναι κοινοί για όλους. Ούτε υπάρχει τίποτε ανώτερο από τους νόμους της δημοκρατίας, επειδή, πολλές φορές, μας δίνεται η εντύπωση πως έχουμε τη δυνατότητα να χρησιμοποιούμε τα δημοκρατικά κατοχυρωμένα δικαιώματά μας εναντίον της ίδιας της δημοκρατίας. Αλλά -καλό είναι να το καταλάβουμε κάποτε -δεν υπάρχει κανένα αυθαίρετα προβαλλόμενο «δίκαιο του εργάτη» που να είναι πάνω από τη δημοκρατία, πάνω από το δίκαιο της ευνομούμενης δημοκρατικής πολιτείας. Δεν υπάρχει καμία κομματική «ηθική» και κομματική «αλήθεια» που να ακυρώνει τη δημοκρατική ηθική. Όλα τα δεινά που μας βαραίνουν σήμερα προέρχονται, κατά κύριο λόγο, από την υβριστική περιφρόνηση της δημοκρατικής ηθικής, από το γεγονός ότι εμείς οι ίδιοι επιτρέψαμε στον κομματικό και συνδικαλιστικό αμοραλισμό να διαφεντεύει τη δημοκρατία.
Και για να πάμε παρακάτω. Έχουμε άραγε, και ως άτομα πλέον, το δικαίωμα, καλυπτόμενοι πίσω από την ανωνυμία ή την ψευδωνυμία, φορώντας κάποτε τη μάσκα της φάρσας, να προσβάλλουμε και να υβρίζουμε άλλους, προβάλλοντας μάλιστα ως ασπίδα προστασίας μας τη συνταγματικά κατοχυρωμένη ελευθερία της έκφρασης; Το Διαδίκτυο προσφέρει (άλλοτε ως ευλογία, άλλοτε ως κατάρα) τη δυνατότητα σε όλους μας να εκφράζουμε τις απόψεις μας ελεύθερα και ανεξέλεγκτα, να καταγγέλλουμε, να αποκαλύπτουμε, να σατιρίζουμε, να διαφωνούμε. Ποτέ άλλοτε, όσο σήμερα, ένα μόνο άτομο, όπως ένας χρήστης του Διαδικτύου, δεν είχε τη δυνατότητα να αποκτήσει φωνή δική του. Ποτέ άλλοτε η δημοκρατία δεν είχε τόσες φωνές. Αλλά, την ίδια στιγμή, ποτέ άλλοτε δεν είχαμε τόσους ανώνυμους υβριστές. Ποτέ άλλοτε τόσοι πολλοί δεν μπορούσαν να προσβάλλουν ανώνυμα και ατιμώρητα άλλους.
Υπερασπιζόμαστε το δικαίωμα της ανωνυμίας και της ελευθεροτυπίας. Είμαστε εναντίον οποιασδήποτε λογοκρισίας. Χαιρόμαστε που το Διαδίκτυο (facebook, twitter κ.ά.) προσφέρει σε αναρίθμητους χρήστες τη δυνατότητα να εκφρασθούν ελεύθερα, ακόμη και ανώνυμα. Χωρίς φοβίες και αναστολές. Η ανωνυμία αυτή (ή η ψευδωνυμία) λίγο πρέπει να μας απασχολεί, επειδή οφείλουμε πρωτίστως να σεβόμαστε τον τρόπο με τον οποίο ο άλλος επιθυμεί να παρουσιάζει τις απόψεις του. Το θέμα, λοιπόν, το πρόβλημα είναι αλλού – κατά πόσον αυτή η προσωπίδα γίνεται ασπίδα για προσβλητική και συκοφαντική συμπεριφορά. Στην περίπτωση αυτή το αναφαίρετο δικαίωμα για ελεύθερη έκφραση του ενός στερεί από τον άλλον το αναφαίρετο επίσης δικαίωμα να υπερασπισθεί την προσωπικότητά του. Αυτή λοιπόν η ψευδωνυμία είναι επικίνδυνη. Αντιδημοκρατική, αντιδεοντολογική και κατακριτέα. Αλλά σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό είναι επικίνδυνες οι πολλές σκοτεινές, μασκαρεμένες δημοκρατίες που πάντοτε κυκλοφορούσαν στον τόπο μας, όπως κυκλοφορούν και σήμερα. Εμφανίζονται πίσω από πολλά «δημοκρατικά» προσωπεία, προκλητικές και υβριστικές. Νόθες. Μπασταρδεμένες. Επικίνδυνες για τη μάνα/τροφό δημοκρατία. Αυτή με το καθαρό, τίμιο πρόσωπο.
Γιώργης Γιατρομανωλάκης
εφημ. Το Βήμα
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1η δραστηριότητα
Σε κάθε μία από τις διατυπώσεις που ακολουθούν να δώσετε το χαρακτηρισμό «Σωστό» ή «Λάθος», ανάλογα με το αν αποδίδουν το νόημα του κειμένου σωστά ή όχι. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένη αναφορά στο κείμενο.
α) Στην εποχή μας υπάρχουν διάφορες στρεβλές μορφές δημοκρατίας.
β) Στην αληθινή δημοκρατία είναι απαραίτητη η τήρηση των νόμων.
γ) Τα σημερινά δεινά οφείλονται στην υποτίμηση που δείχνουμε στη δημοκρατία.
δ) Το διαδίκτυο επιτρέπει σε όλους επώνυμα να υβρίζουν τη δημοκρατία.
ε) Το δικαίωμα του καθενός να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του δεν εμποδίζει τον άλλο να υπερασπιστεί την προσωπικότητά του.
Μονάδες 15
2η δραστηριότητα
Α1. Να σχολιάσετε:
α) Τη χρήση της διπλής τελείας στην πρώτη παράγραφο: Ερωτήματα:
β) Τη χρήση της παρένθεσης στη δεύτερη παράγραφο: (και, ευτυχώς, όχι μόνο δική μας)
γ) Τη χρήση της διπλής παύλας στη δεύτερη παράγραφο: -όνομα και πράγμα –
δ) Τη χρήση της παρένθεσης στην τέταρτη παράγραφο: (facebook, twitter κ.ά.)
ε) Τη χρήση των εισαγωγικών στην τέταρτη παράγραφο: «δημοκρατικά»
Μονάδες 5
Α2. Να αιτιολογήσετε τη χρήση των ερωτημάτων στο τέλος της πρώτης παραγράφου του κειμένου «Ερωτήματα: ζούμε, όντως, … αν όντως υπάρχουν όρια;».
Μονάδες 5
Α3. Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: αυθαίρετα, ακυρώνει,επιτρέψαμε, αποκαλύπτουμε, Νόθες.
Μονάδες 5
3η δραστηριότητα
Α6. Σε ημερίδα του δήμου σου με θέμα «Η κρίση της σύγχρονης δημοκρατίας» συμμετέχεις ως εκπρόσωπος του σχολείου σου με εισήγηση 200 – 250 λέξεων. Στην εισήγηση αυτή αναφέρεσαι στους κινδύνους που διατρέχει η λειτουργία της σύγχρονης δημοκρατίας από όσους προσπαθούν να τη φιμώσουν.
Μονάδες 20
Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Εισαγωγικό σημείωμα
Ο Αζίζ Νεσίν (1915–1995) ήταν Τούρκος σατιρικός συγγραφέας και πολιτικός ακτιβιστής. Ένας από τους πιο γνωστούς λογοτέχνες της Τουρκίας διεθνώς κι ένα από τα πιο φωτεινά μυαλά της γειτονικής χώρας. Ο Νεσίν περιγράφει με σατιρική γλώσσα, τα τρωτά σημεία της πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης στην Τουρκία.
Δυο πράγματα δεν ευδοκιμούν στη χώρα μας. Το ένα είναι το δέντρο του καφέ και το άλλο η Δημοκρατία. Και τα δύο μας έρχονται από το εξωτερικό.
Στα χώματά μας δεν μπορέσαμε ν’ αναπτύξουμε με κανένα τρόπο το δέντρο του καφέ. Το κλίμα της χώρας μας, το νερό, το χώμα, δεν είναι κατάλληλα για την ανάπτυξη του δέντρου αυτού.
Όσο για τη Δημοκρατία… Η αλήθεια είναι πως ό,τι περνούσε από το χέρι μας, δεν παραλείψαμε να το κάνουμε, για την ανάπτυξή της, για την εδραίωσή της. …
Αν ξοδεύαμε αυτό τον κόπο των εκατό χρόνων που αφιερώσαμε στη Δημοκρατία, για την ανάπτυξη του καφέ, σήμερα η χώρα μας θα γινόταν δάσος από καφέ, … “Δόξα τω Θεώ”, αν και δεν έχουμε καμιά στενοχώρια απ’ τη μεριά της Δημοκρατίας, εμείς ξέρουμε το τι τραβάμε από την έλλειψη του καφέ. Καφές είναι αυτός!… Δε μοιάζει σε τίποτε.
Έτσι είναι η Δημοκρατία; Και να είναι και να μην είναι το ίδιο κάνει… Αν δεν υπάρχει καφές, του ανθρώπου το κεφάλι γυρίζει, αν δεν υπάρχει Δημοκρατία, του ανθρώπου το κεφάλι δεν γυρίζει. Ο καφές μοσκοβολάει, η Δημοκρατία ούτε καν έχει μυρουδιά. Τον καφέ τον βάζεις στο φλιτζάνι, τον πίνεις. Η Δημοκρατία ούτε τρώγεται, ούτε πίνεται. Σε τι χρειάζεται αυτή η Δημοκρατία, μπορείτε να μου πείτε;
…Ω, Ύψιστε! Να γινόταν, τόσο δα απ’ ό,τι καταλαβαίνουμε απ’ αυτόν τον καφέ, να καταλαβαίναμε και από Δημοκρατία…
Αζίζ Νεσίν, ” Ο καφές και η δημοκρατία” (αποσπάσματα). Ανακτήθηκε από http://lpflorinas.gr
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1η δραστηριότητα
Β1. Ποιο πρόβλημα αντιμετωπίζει η χώρα του συγγραφέα; Να επιβεβαιώσετε την απάντησή σας με δύο αναφορές στο απόσπασμα.
Μονάδες 15
2η δραστηριότητα
Β2. Να εντοπίσετε δύο διαφορετικά εκφραστικά μέσα και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους.
Μονάδες 5
Β3. Να εντοπίσετε ένα σημείο που αξιοποιείται η ειρωνεία και ένα σημείο που αξιοποιείται το χιούμορ στο παραπάνω απόσπασμα και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους.
Μονάδες 5
Β4. Να αιτιολογήσετε τη χρήση του α΄ πληθυντικού ρηματικού προσώπου από τον συγγραφέα.
Μονάδες 5
3η δραστηριότητα
Β4. «Η αλήθεια είναι πως ό,τι περνούσε από το χέρι μας, δεν παραλείψαμε να το κάνουμε, για την ανάπτυξή της, για την εδραίωσή της.» Τι πρέπει να κάνουμε στις μέρες μας για να εδραιώσουμε τη δημοκρατία; Να αναπτύξετε τις σκέψεις σας σε ένα κείμενο 100-150 λέξεων.
Μονάδες 20
https://www.filologikos-istotopos.gr
Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης εδώ.
