Κείμενο 1
Παιδική εργασία
Το 2012 συμπληρώθηκαν 200 χρόνια από τη γέννηση του Βρετανού συγγραφέα Κάρολου Ντίκενς. Για τους περισσότερους αναγνώστες σε όλο τον κόσμο ο Ντίκενς είναι ο μπαμπάς του Όλιβερ Τουίστ, ο άνθρωπος που περιέγραψε τον ζοφερό κόσμο της παιδικής εκμετάλλευσης και φτώχειας στην Αγγλία του 19ου αιώνα, έναν κόσμο που θέλαμε να πιστεύουμε ότι έχει για πάντα χαθεί.
Άλλωστε, στον 21ο αιώνα, υποτίθεται ότι όταν μιλάμε για παιδική εργασία και εκμετάλλευση, αναφερόμαστε στον Τρίτο Κόσμο, ότι στην Ευρώπη αυτό το φαινόμενο έχει εξαλειφθεί. Κι όμως, στην πλούσια Γηραιά Ήπειρο, της υποχρεωτικής εννεατούς εκπαίδευσης για τα παιδιά, η παιδική εργασία δεν εξαφανίστηκε ποτέ και τώρα με την κρίση αυγαταίνει. Σχεδόν καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν στέλνει όλα τα παιδιά της στο σχολείο, αλλά τα μεγαλύτερα ποσοστά παιδικής εργασίας συναντώνται στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης και όλο και περισσότερο στις χώρες του Νότου.
Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι κάθε χρόνο 10.000 παιδιά εγκαταλείπουν το σχολείο και μάλιστα την υποχρεωτική εκπαίδευση. Τα στοιχεία για την παιδική εργασία που αναφέρονται δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματική εικόνα, καθώς δεν υπάρχει συστηματική παρακολούθηση του φαινομένου στην πλειοψηφία των κρατών, όπως και στη χώρα μας. Άλλωστε, οι αριθμοί δεν θα μπορούσαν να είναι ακριβείς, όταν καταμετρούν παιδικές ψυχικές «πληγές». Τις περισσότερες, μάλιστα, φορές υπεύθυνοι είναι οι ίδιοι οι γονείς. Γονείς, για τους οποίους η τιμωρία δεν ήρθε ποτέ. Φαίνεται πως η πραγματικότητα κατέστησε επιτακτική την ανάγκη για την καθιέρωση της 12ης Ιουνίου ως της Παγκόσμιας Ημέρας κατά της παιδικής εργασίας και ειδικότερα κατά του περιορισμού της παράνομης διακίνησης παιδιών, από το Διεθνή Οργανισμό Εργασίας.
Η ισχύουσα ελληνική νομοθεσία για την εργασία των ανηλίκων είναι προσαρμοσμένη στις διατάξεις της 138ης διεθνούς σύμβασης εργασίας, σύμφωνα με την οποία επιτρέπεται σε παιδιά άνω των 14 ετών να εκτελούν ελαφρές εργασίες. Για τις προσπάθειες καθορισμού προϋποθέσεων εργασίας των ανηλίκων συντάχθηκε προεδρικό διάταγμα που αφορά κάθε ανήλικο κάτω των 18 ετών. Σύμφωνα με αυτό, ορίζεται ως παιδί, κάθε νέος που δεν έχει συμπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας του ή όποιος νέος υπόκειται ακόμα σε υποχρεωτική σχολική φοίτηση.
Παράλληλα, απαγορεύεται η εργασία των παιδιών, εκτός αυτών που έχουν συμπληρώσει το 13ο έτος της ηλικίας τους - κατόπιν αδείας της Επιθεώρησης Εργασίας - και μπορούν να εργαστούν υπό προϋποθέσεις σε καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, διαφημιστικά προγράμματα, επιδείξεις μόδας, ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές εγγραφές. Επιπλέον, το Π.Δ. απαγορεύει την υπερωριακή και νυχτερινή απασχόληση από τις 10.00 το βράδυ έως τις 06.00 το πρωί των νέων κάτω των 18 ετών. Θέτει όρους εργασίας προστατεύοντας τους ανήλικους από ειδικούς κινδύνους - φυσικούς, βιολογικούς και χημικούς παράγοντες - τους οποίους διατρέχει η υγιεινή, η ασφάλεια και ανάπτυξή τους. Τι γίνεται όμως στην πραγματικότητα;
Υπολογίζεται ότι τα εργαζόμενα ανήλικα παιδιά, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας, αγγίζουν τα 246 εκατομμύρια ανά τον κόσμο, από τα οποία τα 171 εκατομμύρια εργάζονται κάτω από επικίνδυνες συνθήκες, χωρίς την τήρηση των στοιχειωδών κανόνων υγιεινής και ασφάλειας. Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι κάθε χρόνο 10.000 παιδιά εγκαταλείπουν το σχολείο και μάλιστα την υποχρεωτική εκπαίδευση, ενώ συναντάμε περίπου 50.000 παιδιά να δουλεύουν σε εργοστάσια, χωράφια και καταστήματα.
Η μαθητική διαρροή συνδέεται άμεσα με την παιδική εργασία, αφού σύμφωνα με έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, επτά στους δέκα μαθητές που εγκαταλείπουν το σχολείο βρίσκουν διέξοδο σε βοηθητικές εργασίες. Το πρόβλημα παραμένει οξύ σε ορεινούς νομούς της κεντρικής και δυτικής ηπειρωτικής Ελλάδας και στα νησιά. Η φτώχεια, οι άνισες εκπαιδευτικές δυνατότητες κατά γεωγραφική περιοχή, το αρνητικό οικογενειακό περιβάλλον και η προκατάληψη απέναντι σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες εντείνουν τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, μέσα στα οποία εντάσσεται και η παιδική εργασία και εκμετάλλευση.
Πηγή: Εφημερίδα "Καθημερινή"
Κείμενο 2
Το πάθος μας, ο… θάνατός τους: Η αλήθεια για τη σοκολάτα και την παιδική εργασία
Η παραγωγή κακάο στην Ακτή του Ελεφαντοστού γίνεται με τραγικές συνθήκες εργασίας. Επιπλέον πολλοί από τους εργάτες είναι ανήλικοι που θα έπρεπε να βρίσκονται στο σχολείο και όχι να εργάζονται σκληρά στις φυτείες κακάο.
Κάθε χρόνο τα Χριστούγεννα η ζήτηση για σοκολάτα εκτοξεύεται. Όμως οι τελευταίοι που καρπώνονται τα κέρδη της ζήτησης είναι οι παραγωγοί κακάο στην Αφρική. Μια από τις μεγαλύτερες χώρες παραγωγής κακάο είναι η Ακτή του Ελεφαντοστού. Στις φυτείες της εργάζεται μεγάλος αριθμός παιδιών, συχνά νύχτα, χρησιμοποιώντας αιχμηρά εργαλεία και επικίνδυνα χημικά.
Έκθεση καταπέλτης του αμερικανικού ερευνητικού ινστιτούτου NORC στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο δείχνει ότι σήμερα τόσο στην Ακτή του Ελεφαντοστού, όσο και στη γειτονική Γκάνα εργάζονται σχεδόν 1,6 εκατομμύρια παιδιά από τα οποία το 40% υπό τις χειρότερες συνθήκες. Εκτός αυτού η έκθεση αναφέρει ότι την τελευταία δεκαετία η παιδική εργασία αυξήθηκε στις εν λόγω χώρες.
Σύμφωνα με το ίδρυμα Fairetrade μόλις το 6% των κερδών της βιομηχανίας σοκολάτας διοχετεύεται στους παραγωγούς. Επιπλέον προβλήματα στους παραγωγούς κακάο προκαλεί η καθοδική πορεία των τιμών, παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση στην Ακτή του Ελεφαντοστού επέβαλε διατίμηση 1,50 ευρώ για κάθε κιλό κακάο.
Ο παραγωγός κακάο Κόφι Ζαν Μπατίστ δηλώνει: «Η κατάσταση είναι δύσκολη. Τα χρήματα δεν φθάνουν ό, τι και αν κάνουμε. Τα παιδιά μας πρέπει να πηγαίνουν στο σχολείο και οι εργάτες να πληρωθούν. Φέτος διασφαλίσαμε κάποια χρήματα λόγω της διατίμησης. Διαφορετικά θα ήταν αδύνατο να επιζήσουμε. Δυστυχώς η παραγωγή μειώνεται γιατί το έδαφος δεν είναι πια τόσο εύφορο όσο παλαιά».
Οι εκπρόσωποι της βιομηχανίας έχουν ωστόσο διαφορετική άποψη. Ο Μπρου Αλάτιν από την οργάνωση World Cocoa Foundation στην οποία ανήκουν οι 100 κορυφαίες επιχειρήσεις κακάο τονίζει: «Η βιομηχανία κακάο υποσχέθηκε να περιορίσει την παιδική εργασία στις καλλιέργειες .Υπάρχει πρόοδος. Δυστυχώς όμως σήμερα μόλις στο 10% με 20% της παραγωγής διασφαλίζονται καλύτερες συνθήκες εργασίας».
Για να στηρίξουν τους παραγωγούς Ακτή του Ελεφαντοστού και Γκάνα επέβαλαν στις πωλήσεις τέλος 334 ευρώ ανά τόνο. Ήδη όμως η διεθνής βιομηχανία κακάο προσπαθεί με διάφορα τεχνάσματα να παρακάμψει το νέο τέλος.
Πηγή: hellasjournal.com (με πληροφορίες από ARD / Ντούνγια Σαντάκι μέσω DW – Ραμπάτ, Μαρόκο)
Κείμενο 3
Εισαγωγικό σημείωμα
Στο διήγημα αυτό ο μεγάλος Pώσος συγγραφέας Άντον Τσέχωφ προβάλλει με ρεαλισμό και ευαισθησία το θέμα της παιδικής βιοπάλης. O Βάνκας είναι ένα εννιάχρονο, ορφανό παιδί που οι συνθήκες της ζωής το αναγκάζουν να στερηθεί το πιο αγαπημένο του πρόσωπο, τον παππού του, και να βιώσει μακριά του τη σκληρότητα των ανθρώπων. Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Βάνκας γράφει ένα γράμμα στον παππού του.
Ο Βάνκας
[...] O Βάνκας αναστέναξε, βούτηξε την πένα στο καλαμάρι και εξακολούθησε το γράμμα του:
Σου γράφω τα βάσανά μου, παππού. Χθες το αφεντικό με άρπαξε από τα μαλλιά, με τράβηξε στην αυλή και με ρήμαξε στο ξύλο γιατί εκεί που κουνούσα το μωρό με πήρε ο ύπνος. Την άλλη βδομάδα πάλι η κυρά μού είπε να καθαρίσω μια ρέγγα και ’γω άρχισα από την ουρά. Και τότε μου άρπαξε τη ρέγγα και την έτριβε στα μούτρα μου. Και οι καλφάδες του μαγαζιού όλοι με βασανίζουν. Με στέλνουν στην ταβέρνα να πάρω βότκα και με βάνουν να κλέβω το τουρσί του αφεντικού και κείνος με κοπανάει με ό,τι κρατάει στα χέρια του. Όσο για φαΐ, άσ’ τα! Το πρωί ξεροκόμματο, το μεσημέρι κουρκούτι, το βράδυ πάλι ξεροκόμματο. Oύτε τσάι, ούτε λαχανόσουπα, όλα τα περιδρομιάζουν τα αφεντικά.
Με βάζουν και κοιμάμαι μπροστά στην πόρτα και όταν κλαίει το μωρό, εγώ δεν κλείνω μάτι, γιατί πρέπει να κουνάω την κούνια. Αγαπημένε μου παππού, για όνομα του Θεού, κάνε μου μια χάρη: πάρε με από δω, πάρε με στο σπίτι, στο χωριό, δεν αντέχω άλλο… Τα πόδια θα σου φιλήσω, όλη μου τη ζωή θα παρακαλώ το Θεό για σένα, πάρε με από δω, γιατί θα πεθάνω…
O Βάνκας ζάρωσε τα χείλη του από το παράπονο, σφούγγισε τα μάτια με τη μουτζουρωμένη του γροθίτσα και ένας λυγμός ανέβηκε στο λαιμό του.
Θα σου τρίβω ταμπάκο, θα παρακαλώ το Θεό και αν δε σ’ ακούω, να με δέρνεις όσο βαστούν τα χέρια σου. Και αν δε βρίσκεται δουλειά για μένα, να γυαλίζω παππού τις μπότες του αφεντικού ή να βοηθάω τον τσοπάνη στη Φιέτκα. Παππού, αγαπημένε μου, δε μπορώ πια. Θα πεθάνω, να το ξέρεις! Θα ’ρχόμουνα με τα πόδια στο χωριό, μα δεν έχω παπούτσια και φοβάμαι το κρύο. Και όταν θα μεγαλώσω, εγώ θα σε ταΐζω και δε θα αφήσω κανένα να σου κάνει κακό. Και όταν πεθάνεις, θα παρακαλώ το Θεό ν’ αναπαύσει την ψυχή σου, όπως κάνω και για τη μάνα μου την Πελαγία.
Που λες, παππού, η Μόσχα είναι μεγάλη πολιτεία. Όλο πλουσιόσπιτα και άλογα, άλογα να δουν τα μάτια σου! Πρόβατα όμως δεν είδα και τα σκυλιά δε δαγκώνουν.
Εδώ τα παιδιά δε γυρίζουν στα σπίτια να πουν τα κάλαντα, ούτε ψέλνουν στην εκκλησία και, ξέρεις, μια μέρα είδα σ’ ένα μαγαζί να πουλάνε αγκίστρια με το δόλωμα επάνω και πιάνουν ό,τι ψάρι θέλεις. Είναι πολύ ακριβά και είδα ένα αγκίστρι που μπορεί να σηκώσει ολόκληρο γουλιανό δέκα οκάδες. Είδα και μαγαζιά που πουλάνε ντουφέκια. Ό,τι λογής θέλεις, σαν εκείνα που έχει ο αφέντης. Αυτά θα ’χουνε το λιγότερο εκατό ρούβλια το κομμάτι. Και στα χασάπικα πουλάνε τσαλαπετεινούς και πέρδικες και λαγούς, μα πού τα σκοτώνουν; Oι μαγαζάτορες δε λένε τίποτα.
Αγαπημένε μου παππού, όταν κάνουν το χριστουγεννιάτικο δέντρο στου αφέντη με τα γλυκά, ζήτησε για μένα ένα χρυσό καρύδι και κρύψε το στην πράσινη κασέλα. Παρακάλεσε τη δεσποινίδα Όλγα Ιγκνάτιεβνα και πες της: «είναι για το Βάνκα».
[...]
Έλα γρήγορα, αγαπημένε μου παππού, για όνομα του Θεού. Σε παρακαλώ, πάρε με από δω! Λυπήσου με το δύστυχο ορφανό, γιατί όλοι με δέρνουν και πεινάω πολύ. Και έχω τόση στενοχώρια που δεν ξέρω πώς να σου την πω. Όλο κλαίω, παππού. Και μια μέρα το αφεντικό μού 'δωσε μια στο κεφάλι με το καλαπόδι, τόσο δυνατά που έπεσα κάτω και έλεγα πως δε θα σηκωθώ. Δεν είναι ζωή αυτή, χειρότερη και από του σκύλου… Χαιρετίσματα στην Αλιόνα, στον Ιγκόρ το στραβό και στον αμαξά. Και τη φυσαρμόνικά μου να μην την δώσεις σε κανέναν. O εγγονός σου, Ιβάν Ζούκοφ, αγαπημένε μου παππού, έλα [...].
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Α. Να αποδώσετε συνοπτικά το πρόβλημα της παιδικής εργασίας στην Ελλάδα, σύμφωνα με το κείμενο 1 (50-60 λέξεις).
Μονάδες 15
Β1. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες και να τεκμηριώσετε τις επιλογές σας με σχετικά αποσπάσματα από τα κείμενα:
1. Η παιδική εργασία είναι ένα φαινόμενο που έχει εξαφανιστεί από την Ευρώπη τον 21ο αιώνα ( ) Κείμενο 1.
2. Η ελληνική νομοθεσία απαγορεύει καθολικά την εργασία για τους ανήλικους ( ) Κείμενο 1.
3. Περισσότερα από τα μισά εργαζόμενα παιδιά δουλεύουν κάτω από τις χειρότερες συνθήκες στην Αφρική, σύμφωνα με έρευνα του NORC ( ) Κείμενο 2.
4. Η παιδική εργασία αμβλύνθηκε στην Ακτή Ελεφαντοστού και στην Γκάνα την τελευταία δεκαετία ( ) Κείμενο 2.
5. Οι εκπρόσωποι της βιομηχανίας κακάο υποσχέθηκαν τον περιορισμό της παιδικής εργασίας ( ) Κείμενο 2.
Μονάδες 10
Β2α. Ποια είναι η πρόθεση του συντάκτη του κειμένου 1 στην τελευταία παράγραφο; ("Η μαθητική... εκμετάλλευση"). Πώς οι τρόποι με τους οποίους αναπτύσσει την παράγραφο αυτή εξυπηρετούν τον σκοπό του;
Μονάδες 10
Β2β. Με ποιες γλωσσικές επιλογές προσπαθεί ο συντάκτης του κειμένου 2 να γίνει πιο πειστικός στην πέμπτη παράγραφο; ("Ο παραγωγός κακάο...όσο παλαιά").
Μονάδες 10
Β3. Να εξετάσετε τη σχέση του τίτλου του κειμένου 2 με το περιεχόμενό του και να αξιολογήσετε την επικοινωνιακή του αποτελεσματικότητα.
Μονάδες 10
Γ. Ποιο πιστεύετε πως είναι το κύριο θέμα που αναδεικνύεται από το γράμμα του μικρού βιοπαλαιστή προς στον παππού του; Να γράψετε την προσωπική σας ανταπόκριση σε αυτό. (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
Δ. Η παιδική εργασία αποτελεί μια σύγχρονη κοινωνική μάστιγα και καταπάτηση των δικαιωμάτων του παιδιού. Ως ενεργοί και ευαισθητοποιημένοι πολίτες, αναρτήστε ένα άρθρο στην ιστοσελίδα του σχολείου σας, στο οποίο να εξετάζετε τα αίτια πρόκλησης αυτού του δυσάρεστου κοινωνικού φαινομένου. Στη συνέχεια, προτείνετε τρόπους που μπορούν να συμβάλλουν στον περιορισμό της παιδικής εργασίας (300-350 λέξεις).
Μονάδες 30
Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης εδώ.
Επιμέλεια: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, φιλόλογος - M.Ed. ειδικός παιδαγωγός, συγγραφέας.
