Κείμενο 1
Τρίτη ηλικία
Η «τρίτη ηλικία» ή τα γηρατειά είναι μια συνεχιζόμενη και εξελισσόμενη διαδικασία, που αρχίζει σε διαφορετική στιγμή και εξελίσσεται με διαφορετικό ρυθμό. Ακόμη, συνοδεύεται από διαφορετικές για τον κάθε άνθρωπο βιολογικές, ψυχολογικές, κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές. Εύλογα, λοιπόν, ο ορισμός της τρίτης ηλικίας είναι πολυσύνθετος και κάθε επιστήμη προσεγγίζει την ηλικία αυτή από τη δική της σκοπιά.
Σύμφωνα με τη βιολογία, γηρατειά είναι το βιολογικό φαινόμενο κατά το οποίο οι ζωντανοί οργανισμοί παρουσιάζουν προοδευτική κάμψη των φυσιολογικών λειτουργιών τους. Έτσι, μειώνεται βαθμιαία η δύναμη στα ηλικιωμένα άτομα. Παράλληλα, αρχίζουν να εμφανίζονται χρόνιες ασθένειες. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η μείωση της δραστηριότητας του ατόμου, η ελάττωση του αποθέματος ενέργειάς του και μια ποικιλία άλλων εξωτερικών (φυσιογνωμικών και αισθητικών) αλλαγών.
Η ψυχολογία από την πλευρά της υπογραμμίζει κυρίως τις μεταβολές του κεντρικού νευρικού συστήματος, που έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της ικανότητας της αντίληψης. Επίσης, ενδιαφέρεται για την άμβλυνση των αισθήσεων, καθώς και την ελάττωση της ικανότητας για τη σωστή χρήση πληροφοριών.
Η κοινωνιολογία, και ιδιαίτερα η κοινωνική ψυχολογία, ενδιαφέρεται για τις αλλαγές που υφίσταται η κοινωνική ομάδα των ηλικιωμένων στις σχέσεις της με τις άλλες κοινωνικές ομάδες. Ειδικότερα, παρατηρεί ότι αλλάζει ο ρόλος των ηλικιωμένων μέσα στην οικογένεια και η σχέση τους με τον χώρο της εργασίας τους, εφόσον μετά τη συνταξιοδότηση απομακρύνονται από αυτόν και συχνά ζουν στο περιθώριο. Ακόμη, μελετά το πώς μεταβάλλεται η συμπεριφορά της κοινωνίας απέναντι στους ηλικιωμένους και αυτών απέναντι στην κοινωνία, γεγονός που οφείλεται κυρίως στον περιορισμό των δραστηριοτήτων τους.
Τέλος, οι οικονομικές επιστήμες προσεγγίζουν την τρίτη ηλικία από οικονομική άποψη. Μελετούν, δηλαδή, πόσα άτομα είναι οικονομικά ενεργά, πόσα συνταξιοδοτούνται, πόσα είναι άπορα και πόσα έχουν πρόσθετες οικονομικές ανάγκες λόγω προβλημάτων υγείας και στέγης.
Από όλες αυτές τις προσεγγίσεις στην τρίτη ηλικία γίνεται σαφές πως είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να ορίσει κανείς αυτήν την ομάδα. Για λόγους καθαρά πρακτικούς έχει οριστεί το 60ο ή το 65ο έτος της ηλικίας των ανθρώπων ως ενδεικτικό της έναρξης της γεροντικής ηλικίας, γιατί στις περισσότερες χώρες το άτομο συνταξιοδοτείται, όταν φθάσει σ’ αυτή την ηλικία.
Ωστόσο, πολλοί επιστήμονες κάνουν τον διαχωρισμό μεταξύ «τρίτης» και «τέταρτης ηλικίας» και χρησιμοποιούν ως κριτήριο διάκρισης των δύο αυτών ηλικιακών ομάδων τη δυνατότητα του ατόμου για αυτοεξυπηρέτηση.
Μ. Μαλικιώση - Λοΐζου. (2000). «Τρίτη ηλικία». Στο: Παιδαγωγική Ψυχολογική Εγκυκλοπαίδεια Λεξικό, τ. 8ος, 4838. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα (διασκευή).
Κείμενο 2
Η θέση των ηλικιωμένων στη σημερινή κοινωνία
Από τις πιο παράξενες όψεις της ελληνικής δημόσιας ζωής είναι ίσως οι επαναλαμβανόμενες από όλες τις πλευρές κραυγές απελπισίας για την εξέλιξη του πληθυσμού στη χώρα μας. «Είμαστε χώρα γερόντων» είναι το συμπέρασμα και η προτροπή αβίαστη: «γεννάτε γιατί χανόμαστε»… Την ίδια στιγμή, όμως, γνωρίζουμε όλοι σε τι συνθήκες είναι υποχρεωμένοι να ζουν στη μεγάλη τους πλειοψηφία οι ηλικιωμένοι της χώρας μας. Αδιαφορία, ανέχεια, μιζέρια. Πώς άραγε συμβαίνει αυτό; Πώς είναι δυνατό μια «χώρα γερόντων» να μη φροντίζει καθόλου για τα γηρατειά;
Ενδιαφέρουσα, ωστόσο, είναι για το συγκεκριμένο ζήτημα η αναδρομή στο παρελθόν. Σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας παρουσιάζονται διάφορες μορφές πάλης νεότερων και γεροντότερων και η έκβαση της μάχης είναι προδιαγεγραμμένη. Οι περιπτώσεις υπερίσχυσης των γεροντότερων είναι σπάνιες ως ανύπαρκτες. Οι μύθοι των περισσοτέρων λαών καταγράφουν παρόμοιες συγκρούσεις και επισφραγίζουν τη νίκη των νεότερων μέσα από ποικίλου είδους αναμετρήσεις του πατέρα με το γιο: ο Κρόνος με τον Ουρανό, ο Οιδίποδας με το Λάϊο, ο Θησέας με τον Αιγέα. Υπάρχουν, βέβαια, και οι μορφές των δημογερόντων στην περίοδο της Τουρκοκρατίας ή του σοφού Νέστορα στην Ομηρική εποχή, οι οποίοι μάς θυμίζουν τη σημασία της μετάδοσης γνώσεων και εμπειρίας από τη μία γενιά στην επόμενη.
Σε κάθε περίπτωση, αυτές οι μυθικές ιστορικές μορφές συγκαταλέγονται στο σύνολό τους στα μέλη των ανωτέρων κοινωνικά και οικονομικά τάξεων. Πουθενά στην ιστορία και στη λογοτεχνία δε θα συναντήσουμε τους «φτωχούς γέρους» παρά μόνο στην οικογένεια ή στο περιβάλλον των ισχυρών κάθε εποχής. Η σκληρή εργασία και η έλλειψη οποιασδήποτε φροντίδας κρατούσε το μέσο όρο ανώτερης ηλικίας πολύ χαμηλά. Στον εικοστό, όμως, αιώνα, με τη θεαματική πρόοδο της ιατρικής, η γήρανση του παγκόσμιου πληθυσμού είναι πλέον γεγονός. Σύμφωνα με έρευνα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, το 2025 προβλέπεται ότι οι άνθρωποι που θα είναι άνω των εξήντα θα αποτελούν το 14% του παγκόσμιου πληθυσμού της γης.
Αυτή, ωστόσο, η οφθαλμοφανής εξέλιξη δεν οδηγεί στη βελτίωση των συνθηκών ζωής των ηλικιωμένων. Οι πρώτοι που θίγονται από την οικονομική κρίση στις αναπτυγμένες χώρες είναι τα δύο όρια των «παραγωγικών» ηλικιών, η νεολαία και οι ηλικιωμένοι. Πολύ γρήγορα η «ευλογία» της σύνταξης μετατρέπεται από κοινωνική κατάκτηση σε ατομικό βραχνά. Όταν για πρώτη φορά στη ζωή του ο εργαζόμενος βρεθεί με πλούσιο ελεύθερο χρόνο στη διάθεσή του, δε θα έχει πλέον τα υλικά μέσα, για να ξεφύγει από την καθημερινή μιζέρια της τηλεόρασης και του καφενείου. Επιπλέον, θα έχει να αντιμετωπίσει τη στάση των ενηλίκων απέναντί του, η οποία θα είναι υποκριτική, καθώς κάτω από το σεβασμό θα κρύβεται μια συμπεριφορά υποτίμησης. Ωστόσο, και έξω από το σπίτι οι συνθήκες δε θα είναι πιο ευνοϊκές για τους ηλικιωμένους.
Κλείνοντας, καλό είναι να επισημανθεί ότι η κοινωνία ταυτίζει την ιδανική εικόνα του ηλικιωμένου με τον ασπρομάλλη σοφό, ο οποίος βρίσκεται υπεράνω των καθημερινών προβλημάτων. Αν αποκλίνει από αυτό το πρότυπο, πέφτει από το ύψος του. Η αντίθετη όψη του νομίσματος είναι ο γέρος – ξεμωραμένος, με τον οποίο γελάνε τα παιδιά. «Έτσι και αλλιώς», όπως υποστηρίζει και η Σιμόν ντε Μποβουάρ, «είτε με την αρετή είτε με την υποβάθμισή τους, οι ηλικιωμένοι δεν ανήκουν στην ανθρωπότητα». Δεν είναι, λοιπόν, δύσκολο να συμπεράνει κανείς ότι τη θέση του Καιάδα στην αρχαία Σπάρτη σήμερα την έχει πάρει για τους ηλικιωμένους το περιθώριο. Γι’ αυτό το λόγο, το πρώτο αίτημα μιας εξισωτικής πολιτικής για τα μέλη της κοινωνίας είναι να αποδοθεί στους ηλικιωμένους πολίτες το μέγιστο αγαθό που τους έχει αφαιρεθεί, η ανθρώπινη ιδιότητα.
Από τον Ιό της Κυριακής, εφ. Ελευθεροτυπία, 5.6.1994 (διασκευή).
Κείμενο 3
Η λύπη ενός ηλικιωμένου - Αποστόλης Ζυμβραγάκης
Πέρασες αισίως τα ογδόντα
και λυπάσαι
κέρδισες τα χρόνια
μέσα από απώλειες.
Τους φίλους τους καλύτερους
τους έχεις όλους χάσει
και κάθε μέρα που περνά
έρχεται και νέος ολοφυρμός.
Τους έρωτες που έζησες
τους έχεις πια ξεχάσει
στη λήθη έχεις περάσει
δεν είσαι καν ανάμνηση.
Πέρασες αισίως τα ογδόντα
και λυπάσαι
το τέλος πιο ένδοξο
το φανταζόσουν.
Εύκολο θύμα
κρατικών περικοπών,
για τους διοικούντες είσαι βάρος
καλύτερα να 'χες αποβιώσει
όταν πέθανε η παραγωγική σου ηλικία.
Απαρατήρητος περνάς
και λίγοι σε υπολογίζουν,
ακόμα κι αν σήμερα πεθάνεις
οι περισσότεροι θα πουν:
"Α! Μια χαρά η ηλικία που έφυγε!".
Πέρασες αισίως τα ογδόντα
και λυπάσαι
τους ανόητους
που ακόμη δεν έχουν καταλάβει
πως η νεότητα είναι προνόμιο εφήμερο.
«Η λύπη ενός ηλικιωμένου», Αποστόλης Ζυμβραγάκης
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να αποδώσετε συνοπτικά (50-60 λέξεις) τις κοινωνικές αλλαγές που υφίσταται η τρίτη ηλικία, σύμφωνα με το κείμενο 1 (Μονάδες 15).
Β1. Να χαρακτηρίσετε ως σωστές ή λανθασμένες τις παρακάτω προτάσεις και να τεκμηριώσετε την επιλογή σας με αναφορά στα κείμενα:
α. Δεν είναι δύσκολο να ορίσει κανείς με σαφήνεια την ηλικιακή ομάδα της τρίτης ηλικίας ( ) Κείμενο 1.
β. Η τρίτη ηλικία παρουσιάζει ενδιαφέρον από οικονομική άποψη ( ) Κείμενο 1.
γ. Στο σύνολό τους οι ηλικιωμένοι στην Ελλάδα ζουν κάτω από άσχημες συνθήκες ( ) Κείμενο 2.
δ. Σύμφωνα με προβλέψεις, το 2025 1 στους 5 κατοίκους της γης θα είναι ηλικιωμένος ( ) Κείμενο 2.
ε. Είναι ανάγκη να αντιμετωπίζονται οι ηλικιωμένοι ως άνθρωποι ( ) Κείμενο 2.
(Μονάδες 10).
Β2α. «Η σκληρή εργασία και η έλλειψη οποιασδήποτε φροντίδας κρατούσε το μέσο όρο ανώτερης ηλικίας πολύ χαμηλά». Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης, να αιτιολογήσετε τον λόγο που την προτίμησε ο συντάκτης και να τη μετατρέψετε στην αντίθετή της, εξηγώντας τις υφολογικές διαφορές που προκύπτουν (Μονάδες 10).
Β2β. Στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου 2 («Ενδιαφέρουσες...επόμενη»), ο συντάκτης κάνει μια ιστορική αναδρομή. Πώς σχετίζεται αυτή η αναδρομή με την πρόθεσή του; (Μονάδες 10).
Β3. Στην τελευταία παράγραφο του κειμένου 2 («Κλείνοντας...ιδιότητα»), ο συντάκτης επισημαίνει πως οι ηλικιωμένοι τίθενται στο περιθώριο της κοινωνίας. Πώς καταλήγει στη διαπίστωση αυτή; (60-70 λέξεις) (Μονάδες 10).
Γ. Ποιο πιστεύετε πως είναι το θέμα του κειμένου 3; Να το αναπτύξετε αξιοποιώντας κατάλληλους κειμενικούς δείκτες και να επισημάνετε την προσωπική σας ανταπόκριση σε αυτό (150-200 λέξεις) (Μονάδες 15).
Δ. Με αφορμή τις σκέψεις που διατυπώνονται στα κείμενα αναφοράς για τους ηλικιωμένους, να γράψετε ένα άρθρο για τη σχολική εφημερίδα, στο οποίο να αναπτύξετε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας και τη στάση που πρέπει να κρατούν απέναντί τους οι νέοι (300-350 λέξεις) (Μονάδες 30).
Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης εδώ.
Επιμέλεια: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, φιλόλογος - M.Ed. ειδικός παιδαγωγός, συγγραφέας.
απαντησεις παρακαλω
ΑπάντησηΔιαγραφή