ΚΕΙΜΕΝΟ Ι
Ένας ξένος συγγραφέας έχει κάνει την παρατήρηση ότι, αν ο ∆άσκαλος δεν πλουτίζει ούτε ανακαινίζει τα επιστηµονικά του εφόδια και τις επαγγελµατικές του δεξιότητες, είναι γιατί έχει να κάνει πάντοτε µε παιδιά, ανώριµους, δηλαδή, και µε περιορισµένη ικανότητα ανθρώπους, που εύκολα δεσπόζει στον κύκλο τους. Εποµένως, του λείπει ο «ανταγωνισµός» µε οµοίους του, που είναι πάντοτε έτοιµοι και πολλές φορές ικανοί να του αµφισβητήσουν την υπεροχή, όπως συµβαίνει στα άλλα επαγγέλµατα. ∆εν χρειάζεται να «πολεµήσει» σκληρά και προς σκληρούς αντιπάλους, σαν τους βιοπαλαιστές· µέσα στην τάξη είναι ο «ένας», «ο παντογνώστης», «ο φωτισµένος». Ποια δύναµη και ποια σοφία µπορούν ν’ αντιπαρατάξουν στο «πνεύµα» του οι µικροί µαθητές; Και για τούτο επαναπαύεται στα λιγοστά πνευµατικά του κεφάλαια.
Αξιοπρόσεχτη η παρατήρηση. ∆εν αληθεύει, όµως, στη δική µας εποχή. Γιατί σήµερα και τα παιδιά είναι πολύ διαφορετικά από άλλοτε και ο αέρας, το «κλίµα» του σχολείου έχει αλλάξει. Παλαιότερα, ο µαθητής περίµενε να φωτιστεί αποκλειστικά και µόνο από τον ∆άσκαλό του. Σήµερα, οι πηγές των πληροφοριών έχουν πολλαπλασιαστεί σε βαθµό εκπληκτικό και οι κρουνοί τους (η εφηµερίδα, το περιοδικό, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση…) ρέουν µέσα στο σπίτι. Μπορεί, λοιπόν, ο µαθητής, ανάλογα µε τη δύναµη και την όρεξή του, να προµηθεύεται ελεύθερα και απεριόριστα «ειδήσεις» από όλες τις περιοχές της ανθρώπινης περιέργειας: ιστορικές, γεωγραφικές, βιολογικές, ανθρωπολογικές, φυσικής, χηµείας, κοσµογραφίας, ηλεκτρολογίας, κάθε λογής «τεχνικής».
Έπειτα, το σηµερινό «παιδί»
έχει λευτερωθεί από τους «κληρονοµικούς»
ενδοιασµούς, τις πλεγµατικές αναχαιτίσεις
που παλαιότερα έκαναν τον µαθητή να σκύβει
παθητικά το
κεφάλι και να δέχεται αδιαµαρτύρητα
την «αυθεντία» του ∆ασκάλου, του οποιουδήποτε
∆ασκάλου. Σηκώνεται και διατυπώνει µε θάρρος
προς κάθε κατεύθυνση τις απορίες, τις
αντιρρήσεις, τις δικές του γνώµες. Και επειδή
σήµερα σειέται παντού το κοινωνικό έδαφος
από τα προβλήµατα που έχουν γεννήσει οι οικονοµικές
εξελίξεις και οι πολιτικές ζυµώσεις σε όλες
τις χώρες του κόσµου, η «αµφισβήτηση» έχει εισβάλει
στα σχολεία και έχει κάνει δύσκολο το έργο του
∆ασκάλου.
Πάρε το, λοιπόν, απόφαση. ∆εν
είσαι πια ο «τυχερός» ∆άσκαλος των αρχών του
αιώνα µας, που ήξερε και πίστευε «ακριβώς» (ή
περίπου ακριβώς) όσα περίµεναν να ακούσουν
από αυτόν τα ολιγαρκή και ντροπαλά παιδιά
του σχολείου εκείνης της εποχής. Είσαι (οφείλεις
να είσαι, δεν µπορείς παρά να είσαι) ο ∆άσκαλος
ενός άλλου καιρού κι ενός άλλου κόσµου, που πρέπει
να πλησιάσεις µια ταραγµένη νεότητα, ορµητική
και απαιτητική, και να τη βοηθήσεις να βρει τον
δρόµο της…
…Πώς; Αυτό είναι το µυστικό σου. Πάντως, όχι µε απειλές και µε λοιδορίες, ούτε µε ειρωνείες και σαρκασµούς. Αλλά µε την πειθώ, που είναι τόσο πιο αποτελεσµατική, όσο επιχειρείται πιο πολύ µε το ζωντανό παράδειγµα, παρά µε τα άψυχα λόγια. Πρώτα, όµως, να κερδίσεις την εµπιστοσύνη του Νέου.
(Ε. Π. Παπανούτσος, «Η Παιδεία
το µεγάλο µας πρόβληµα»,
Αθήνα 1976, διασκευή )
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ
Μια σημαντική πρόκληση στο ξεκίνημα του 21ου αιώνα είναι με ποιον τρόπο θα διαφυλαχθούν τα ιδανικά της ειρήνης, της ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Η απάντηση είναι: κατάλληλη αγωγή και παιδεία. Το ίδιο ισχύει για τα ηθικά διλήμματα που θέτει η ασύλληπτη επιστημονική πρόοδος (κλωνοποίηση, παραγωγή ανθρώπινων εμβρύων, μεταλλαγμένα προϊόντα, οικολογικές καταστροφές κ.ά.). Το κράτος πρόσφερε ως τώρα εκπαίδευση και λιγότερο παιδεία. Η ευρύτερη καλλιέργεια είναι προσωπική κατάκτηση που απαιτεί θυσίες. Η διά βίου εκπαίδευση και κατάρτιση μετατοπίζει το κέντρο βάρους από το κράτος στο άτομο, το οποίο οφείλει να έρθει σε επαφή με πολλούς τομείς γνώσης σε διάφορες μορφές της. Η μετάβαση από την τοπική στην παγκόσμια κοινωνία προϋποθέτει γλωσσομάθεια, ανοχή στη διαφορετικότητα και στον πολυπολιτισμό, πνεύμα συνεργασίας και συναδέλφωσης στο «παγκόσμιο χωριό», στο οποίο έχει μεταβληθεί ο πλανήτης μας. Και εδώ στην Ελλάδα έχουν γίνει ορατές οι πολλαπλές όψεις της παγκοσμιοποίησης στην κοινωνιολογική και οικονομική εκδοχή της. Τα όρια των εθνικών κρατών, στην παραδοσιακή μορφή τους, εξαλείφονται, καθώς διακινούνται εκατομμύρια άνθρωποι, αγαθά και ιδέες με απίστευτη ταχύτητα. Η εμμονή όμως στα οικονομικά συμφέροντα και στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, η επιβολή του καταναλωτικού προτύπου της αφθονίας, το διευρυνόμενο χάσμα ανάμεσα στα φτωχά και στα πλούσια κράτη, η κρίση της δημοκρατικής συμμετοχής και του κράτους πρόνοιας, η κοινωνική περιθωριοποίηση και ο αποκλεισμός και τόσα άλλα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος δημιουργούν κλίμα ανησυχίας για το μέλλον.
Η αισιοδοξία για την πορεία του κόσμου κατά την τρίτη χιλιετία μπορεί να προκύψει από τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου και της αποστολής της εκπαίδευσης. Το παλιό μοντέλο που ισχύει ακόμη στην Ελλάδα και το οποίο στηρίζεται σε ποσοτικά κριτήρια (συσσώρευση γνώσεων στο παραδοσιακό γνωσιοκεντρικό σχολείο) πρέπει να αντικατασταθεί από ποιοτικά κριτήρια. Η απλή παροχή γνώσεων δεν ωφελεί πια. Οι μαθητές και οι φοιτητές, όπως και κάθε άνθρωπος, πρέπει να μάθουν να αξιοποιούν τις ευκαιρίες για μάθηση, που τους δίνονται σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
Στην έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής της UNESCO για την εκπαίδευση στον 21ο αιώνα τονίζεται ότι η διά βίου εκπαίδευση πρέπει να στηρίζεται στους παρακάτω τέσσερις πυλώνες, που αποτελούν διαφορετικά είδη μάθησης: 1. Μαθαίνω πώς να αποκτώ τη γνώση, συνδυάζοντας ικανοποιητικά μια ευρύτατη γενική παιδεία με τη δυνατότητα εμβάθυνσης σε ορισμένα θέματα. 2. Μαθαίνω να ενεργώ με τέτοιον τρόπο, ώστε να αποκτώ όχι μόνο επαγγελματική κατάρτιση αλλά και γενικότερα τη δυνατότητα να αντιμετωπίζω διάφορες καταστάσεις και να εργάζομαι αρμονικά σε ομάδες. 3. Μαθαίνω να συμβιώνω, κατανοώντας τους άλλους και έχοντας επίγνωση των κοινωνικών αλληλεξαρτήσεων -συμβάλλοντας στην πραγματοποίηση κοινών δράσεων και στη διευθέτηση των συγκρούσεων-, με σεβασμό στις αξίες του πλουραλισμού, της αμοιβαίας κατανόησης και της ειρήνης. 4. Μαθαίνω να ζω με τέτοιον τρόπο, ώστε να αναπτύσσω την προσωπικότητά μου και να μπορώ να ενεργώ με μεγαλύτερη αυτονομία και περισσότερη κρίση και προσωπική υπευθυνότητα. Για τον λόγο αυτόν η εκπαίδευση δεν πρέπει να παραμελεί την ανάπτυξη των ατομικών δυνατοτήτων, τη μνήμη, τη λογική κρίση, την αίσθηση του ωραίου, τις φυσικές ικανότητες του ατόμου και τη δεξιότητα της επικοινωνίας, με παράλληλη ευαισθησία στη χρήση της μητρικής γλώσσας.
(Κείμενο από τον ημερήσιο τύπο)
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ
Μπέρτολντ Μπρεχτ, «Άκουσα πως τίποτα δε θέλετε να μάθετε» (απόσπασμα)
Άκουσα πως τίποτα δε θέλετε να μάθετε.
Απ’
αυτό βγάζω το συμπέρασμα πως είσαστε εκατομμυριούχοι.
Το
μέλλον σας είναι σιγουρεμένο – το βλέπετε
μπροστά
σας σ’ άπλετο φως. Φρόντισαν
οι γονείς σας για
να μη σκοντάψουνε τα πόδια σας
σε πέτρα.. Γι’
αυτό τίποτα δε χρειάζεται
να μάθεις. Έτσι όπως
είσαι
εσύ μπορείς να μείνεις.
Κι έτσι κι υπάρχουνε
ακόμα δυσκολίες, μιας κι οι καιροί
όπως έχω
ακούσει είναι ανασφαλείς, τους ηγέτες σου έχεις,
που
σου λένε ακριβώς
τι έχεις να κάνεις για να πας
καλά.
Έχουνε μαθητέψει πλάι σε κείνους
που
ξέρουν τις αλήθειες που ισχύουνε
για όλους
τους καιρούς
μα και τις συνταγές που πάντα
βοηθάνε...
Μιας και για σένα γίνονται τόσο πολλά
δε
χρειάζεται ούτε δαχτυλάκι να κουνήσεις.
Βέβαια,
αν τα πράματα ήταν διαφορετικά
Η μάθηση θα
‘τανε υποχρέωσή σου…
ΘΕΜΑΤΑ:
ΘΕΜΑ Α
Να πυκνώσετε το νόημα της 1ης παραγράφου του ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΙΙ σε 60-70 λέξεις.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β
Β1. Εάν υποθέσουμε ότι ο συγγραφέας, στη 2η παράγραφο του ΚΕΙΜΕΝΟΥ Ι, προσπαθεί να μας πείσει ότι σήμερα ο εκπαιδευτικός δεν μπορεί να επαναπαύεται στις γνώσεις που έχει αποκτήσει, με ποιους τρόπους και μέσα το επιτυγχάνει αυτό;
Μονάδες 10
Β2α. Τι πετυχαίνει ο συγγραφέας με τη χρήση του ερωτήματος προς το τέλος της 1ης παραγράφου του ΚΕΙΜΕΝΟΥ Ι, ως προς την οργάνωση του κειμένου και ως προς την αντίδραση του αναγνώστη;
Μονάδες 10
β) Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του αρθρογράφου στην τελευταία παράγραφο του ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΙΙ; Πώς ο τρόπος με τον οποίον επέλεξε ν’ αναπτύξει την παράγραφο υπηρετεί την πρόθεση αυτή;
Μονάδες 10
Β3. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η λειτουργία του β’ ενικού προσώπου στην τελευταία παράγραφο του ΚΕΙΜΕΝΟΥ Ι;
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Γ
Να σχολιάσεις εκείνο το θέμα, απ’ όσα θέτει το ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ, που κρίνεις πιο σημαντικό. Να τεκμηριώσεις τη θέση σου με κατάλληλους κειμενικούς δείκτες. Ποια η δική σου τοποθέτηση;
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Είδος: Επιχειρηματολογικό άρθρο σε τοπική εφημερίδα,
στο πλαίσιο αφιερώματος του
τοπικού Τύπου
στην Εκπαίδευση.
Ιδιότητα: Μαθητής / μαθήτρια Γ΄ Λυκείου.
Θέμα: Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα δύο μη λογοτεχνικά κείμενα που διαβάσατε, αλλά και τις δικές σας εκπαιδευτικές εμπειρίες, ποιες είναι οι τρεις καίριες παρεμβάσεις που προτείνετε για τη βελτίωση της κατάστασης στην εκπαιδευτική πραγματικότητα της χώρας σας; Να τεκμηριώσετε τις προτάσεις σας σ’ ένα κείμενο 350 – 400 λέξεων .
Μονάδες 30
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α
Βασικοί άξονες της περίληψης Η παιδεία ως θεματοφύλακας κοινωνικών αξιών, πανανθρώπινων ιδανικών και μέσο οριοθέτησης της επιστημονικής γνώσης / Οι ευθύνες του ατόμου για τη δια βίου μάθηση / Νέα δεδομένα προκύπτουν εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης, τόσο σε διεθνές επίπεδο όσο και στην Ελλάδα / Παγκόσμια προβλήματα, όπως η φτώχεια και η φθορά της δημοκρατίας, δημιουργούν ανησυχία και προβληματισμό.
ΘΕΜΑ Β
Β1. Ο συγγραφέας προσπαθεί με λογικό τρόπο να πείσει τους αναγνώστες του Χρησιμοποιεί επιχειρηματολογία (λογικά σχήματα αιτιολόγησης και σύγκρισης – αντίθεσης), καθώς και τεκμήρια (παραδείγματα).
Β2α) Το ερώτημα δημιουργεί προβληματισμό στον αναγνώστη και κινητοποιεί τη σκέψη και την κρίση του… Μάλιστα, επειδή βρίσκεται προς το τέλος της 1ης παραγράφου του κειμένου, συμβάλλει στη συνοχή του, υπό την έννοια ότι δημιουργεί την κατάλληλη νοηματική «γέφυρα» για το πέρασμα στην επόμενη παράγραφο…
β) Πρόθεση του συγγραφέα είναι να τονίσει τον πολυδιάστατο χαρακτήρα που πρέπει να έχει η δια βίου εκπαίδευση… Αναπτύσσει την παράγραφο με διαίρεση και οι 4 πυλώνες της δια βίου μόρφωσης επικυρώνουν ακριβώς αυτόν τον πολυδιάστατο χαρακτήρα της…
Β3. Ο συγγραφέας, απευθυνόμενος άμεσα προς τους εκπαιδευτικούς, τους παροτρύνει να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των μαθητών τους μέσω της πειθούς και του προσωπικού τους παραδείγματος, παρά με τρόπους που δεν προάγουν τα ιδανικά της παιδείας.
ΘΕΜΑ Γ
Ο Μρεχτ επικρίνει με έμμεσο και καυστικό τρόπο όσους υποτιμούν τη μόρφωση και την καλλιέργεια του πνεύματός τους, επειδή στηρίζονται σε οικονομικά πλεονεκτήματα ή στην ψευδαίσθηση της ορθής καθοδήγησης από την εκάστοτε πολιτική εξουσία… Κειμενικοί δείκτες Ο τίτλος του ποιήματος, μεταφορές (3ος – 4ος – 5ος – 6ος στίχος), χρήση β’ ενικού – πληθυντικού προσώπου, ειρωνεία (2η στροφή) κ.λπ. Ακολουθεί η προσωπική προσέγγιση των μαθητών…
ΘΕΜΑ Δ
-Επιχειρηματολογικό άρθρο Τίτλος / Αντικειμενικό ύφος / Χρήση, κυρίως, τρίτου ρηματικού προσώπου.
-Πρόλογος Επικαιρική αφόρμηση / Πλαίσιο μετάβασης στο κυρίως θέμα
- Κυρίως θέμα Τρεις καίριες παρεμβάσεις για τη βελτίωση της εκπαίδευσης:
α) Οργανωτικός επανασχεδιασμός (πλαίσια σπουδών, σχολικά εγχειρίδια, μέθοδοι διδασκαλίας κ.λπ.)
β) Επιστημονική και παιδαγωγική κατάρτιση εκπαιδευτικών / Συνεχής επιμόρφωση
γ) Υλικοτεχνική υποδομή (κτήρια, χώροι, εποπτικά μέσα κ.λπ.).
-Επίλογος Συγκεφαλαιωτικός / Συμπερασματικός
Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης εδώ.
