ΚΕΙΜΕΝΟ Ι
Η μάχη της αξιοπιστίας απέναντι στα fake news και στην παραπληροφόρηση
Ο Άλαν Μίλερ είναι ένας βραβευμένος με Πούλιτζερ αμερικανός δημοσιογράφος, ο οποίος έχει αφιερώσει εδώ και δέκα χρόνια τη δραστηριότητά του στην εκπαίδευση των μαθητών κατά των fake news και της παραπληροφόρησης, παρατηρεί πως το σημερινό τοπίο της ενημέρωσης παρουσιάζει περισσότερες προκλήσεις σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη εποχή στην ανθρώπινη ιστορία. Η ποσότητα της πληροφορίας στον πλανήτη διπλασιάζεται κάθε δύο χρόνια. Τεράστιος όγκος ειδήσεων, φωτογραφιών και βίντεο δημιουργούνται συνεχώς και κάθε λεπτό διακινούνται 18 εκατομμύρια μηνύματα, παρακολουθούνται 4,3 εκατομμύρια βίντεο στο YouTube, φορτώνονται 375.000 εφαρμογές (apps). Για όλα όσα κυκλοφορούν δεν υπάρχει κανένας φραγμός για να περιορίσει όσους προσπαθούν να παραπληροφορήσουν, να εξαπατήσουν και να εκμεταλλευτούν.
Οι αμερικανοί δημοσιογράφοι ανησυχούν για το γεγονός ότι μια ψεύτικη ιστορία έχει περισσότερες πιθανότητες να γίνει viral, ότι φθάνει σε 1.500 χρήστες έξι φορές πιο γρήγορα από μια αληθινή και ότι από όλες τις ψευδείς ειδήσεις αυτές που αφορούν την πολιτική έχουν την καλύτερη ψηφιακή επίδοση. Μια άλλη ανησυχία τους σχετίζεται με τη διαπίστωση ότι ενώ ο αριθμός των παραπλανητικών πληροφοριών μεγαλώνει, ο αριθμός των επαγγελματιών δημοσιογράφων μειώνεται, κάτι που κατά τον Άλαν Μίλερ αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας, ισοδύναμη με την κρίση στη δημόσια υγεία. Επιπλέον, προβληματισμό προκαλούν η παγίδα του αλγορίθμου που δημιουργεί ψεύτικες αλλά ρεαλιστικές φωτογραφίες πολιτικών ή διάσημων προσώπων, των οποίων η πλαστότητα δύσκολα ανιχνεύεται, και τα deep fake videos, όπου εμφανίζεται ένα πρόσωπο να λέει πράγματα που ποτέ δεν έχει πει στην πραγματικότητα.
Παρόλα αυτά, τα μέσα ενημέρωσης, τουλάχιστον τα μεγάλα, που θέλουν να διατηρήσουν την αξιοπιστία τους, αποφάσισαν να αντεπιτεθούν με ακόμη καλύτερη και πιο ποιοτική δημοσιογραφία. Δίνουν βάρος στην ερευνητική δημοσιογραφία, προσπαθούν να υπάρχει διαφάνεια στις δικές τους πηγές και όταν αυτές δεν μπορούν να κατονομαστούν, εξηγούν στους αναγνώστες τους λόγους, αναμορφώνουν την ειδησεογραφία στις ιστοσελίδες τους, παραθέτουν τους συνδέσμους που τεκμηριώνουν την ανάλυσή τους. Διαχωρίζουν όσο πιο ορατά και κατανοητά γίνεται τα άρθρα γνώμης από τα ρεπορτάζ γεγονότων, καθώς έχει διαπιστωθεί ότι οι πολίτες, ειδικά οι νεότερες γενιές, αδυνατούν να διαχωρίσουν τη γνώμη από το γεγονός και τείνουν να θεωρούν γεγονότα τα πάντα. Και αντιστέκονται σθεναρά στις φωνές για περιορισμό της πληροφόρησης – με αφορμή δήθεν τα κοινωνικά δίκτυα – που ακούγονται από υποστηρικτές των ρεπουμπλικάνων. Η άποψη που κυριαρχεί στα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης και στις ενώσεις τους είναι ότι η δημοσιογραφία θα γνωρίσει νέα άνθηση και ότι η τάση που θα επικρατήσει είναι να πληρώνουν οι αναγνώστες για να έχουν αξιόπιστη ενημέρωση.
Δήμητρα Κρουστάλλη, Εφημερίδα το Βήμα, 04.11.2018, (διασκευή)
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ
Mετα-αλήθεια και fake news
Είναι ευθύνη όλων μας να αφιερώνουμε χρόνο και προσπάθεια για να αποκαλύπτουμε τις προκαταλήψεις μας και να επιβεβαιώνουμε τις πηγές των πληροφοριών μας. Πρέπει τουλάχιστον να εξετάζουμε προσεκτικά τις πηγές πληροφόρησης που προτιμάμε, είτε είναι εφημερίδα, ιστοσελίδα, τηλεοπτικό κανάλι ή κάποιο άτομο. Εδώ θα ήθελα να δώσω δύο απλούς βασικούς κανόνες.
Πρώτον, αν θέλετε αξιόπιστες πληροφορίες, μη διστάζετε να τις πληρώσετε καλά. Αυτή τη στιγμή το κυρίαρχο μοντέλο στην ειδησεογραφική αγορά είναι «συναρπαστικές ειδήσεις που δεν σας στοιχίζουν τίποτα – με αντάλλαγμα την προσοχή σας». Δεν πληρώνετε τίποτα και παίρνετε ένα προϊόν χαμηλής ποιότητας. Και, ακόμα χειρότερα, χωρίς να το γνωρίζετε γίνεστε εσείς οι ίδιοι το προϊόν. Αρχικά τραβάνε την προσοχή σας με εντυπωσιακούς τίτλους και στη συνέχεια την πουλάνε σε διαφημιστές ή πολιτικούς.
Ο δεύτερος βασικός κανόνας είναι ότι, αν κάποιο ζήτημα σας φαίνεται εξαιρετικά σημαντικό, προσπαθήστε να διαβάσετε τη σχετική επιστημονική βιβλιογραφία. Και όταν λέμε επιστημονική βιβλιογραφία, εννοούμε άρθρα από περιοδικά με ομότιμους κριτές, βιβλία από γνωστούς ακαδημαϊκούς εκδοτικούς οίκους και κείμενα καθηγητών από έγκριτα ιδρύματα.
Προφανώς και η επιστήμη έχει τους περιορισμούς της κι έχει κάνει λάθη για πολλά πράγματα στο παρελθόν. Ωστόσο, η επιστημονική κοινότητα είναι εδώ και αιώνες η πιο αξιόπιστη πηγή γνώσης που διαθέτουμε. Αν νομίζετε ότι η επιστημονική κοινότητα σφάλλει σε κάποιο ζήτημα, αυτό είναι βέβαια πιθανό, αλλά τουλάχιστον φροντίστε να γνωρίζετε τις επιστημονικές θεωρίες που απορρίπτετε και να έχετε κάποιες εμπειρικές αποδείξεις για τους ισχυρισμούς σας.
Οι επιστήμονες, από την πλευρά τους, πρέπει να συμμετέχουν πολύ περισσότερο στις δημόσιες συζητήσεις της εποχής. Δεν πρέπει να φοβούνται να ακουστούν όταν η συζήτηση μπαίνει στο πεδίο της ειδικότητάς τους, είτε πρόκειται για την ιατρική είτε για την ιστορία. Η σιωπή δεν είναι ουδετερότητα- είναι στήριξη του στάτους κβο. Φυσικά, είναι εξαιρετικά σημαντικό να συνεχίζουν την ακαδημαϊκή τους έρευνα και να δημοσιεύουν τα αποτελέσματα σε επιστημονικά περιοδικά που διαβάζονται μόνο από λίγους ειδικούς. Αλλά είναι εξίσου σημαντικό να μεταφέρουν τις τελευταίες επιστημονικές θεωρίες στο κοινό μέσω εκλαϊκευμένων επιστημονικών βιβλίων, ή ακόμα και με την επιδέξια χρήση της τέχνης και της λογοτεχνίας.
Yuval Noah Harari “21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα” εκδόσεις Αλεξάνδρεια (διασκευή)
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ
Καθαρή αλήθεια
Από έναν αχανή ωκεανό πληροφοριών
προτιμώ τα ρηχά νερά της αλήθειας
ακόμα κι αν είναι λασπωμένα.
Εξάλλου όσο βρόμικη κι αν είναι η αλήθεια
ποτέ δεν λερώνει περισσότερο
από ένα καθαρό ψέμα.
Αποστόλης Ζυμβραγάκης, Επαναπροσδιορισμός, εκδόσεις 24γράμματα.
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε συνοπτικά τους κανόνες που παραθέτει ο συντάκτης του Κειμένου II για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης (70-80 λέξεις).
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β
Β1. Σε κάθε μία από τις διατυπώσεις που ακολουθούν να δώσετε τον χαρακτηρισμό «Σωστό» (Σ) ή «Λάθος» (Λ), ανάλογα με το αν αποδίδουν το νόημα του Κειμένου Ι σωστά ή όχι. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένη αναφορά στο κείμενο.
α. Ο Μίλερ προσπαθεί να αντιμετωπίσει την εξάπλωση των παραπλανητικών ειδήσεων μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων για μαθητές.
β. Οι δημοσιογράφοι στην Αμερική ανησυχούν για την ποιότητα της ενημέρωσης.
γ. Χάρη στο ίντερνετ αυξάνεται ο αριθμός των επαγγελματιών δημοσιογράφων.
δ. Όλα τα μέσα ενημέρωσης προσπαθούν να τεκμηριώνουν με διάφανο τρόπο την ειδησεογραφία τους για να μην κατηγορούνται για παραπληροφόρηση.
ε. Η νεολαία ξεχωρίζει την άποψη από την είδηση.
Μονάδες 10
Β2. Η συντάκτρια του Κειμένου Ι στην πρώτη παράγραφο παραθέτει τα γεγονότα που παρατηρεί ο Άλαν Μίλερ. Αφού τα εντοπίσετε, να καταγράψετε δύο διαφορετικούς στόχους για τους οποίους γίνεται αυτή η παράθεση.
Μονάδες 10
Β3. α. Ποιος είναι ο ισχυρισμός του συντάκτη του Κειμένου ΙΙ στη δεύτερη παράγραφο και για ποιο λόγο χρησιμοποιεί το β' πληθυντικό πρόσωπο;
Μονάδες 10
β. Στο τέλος της πρώτης παραγράφου του Κειμένου ΙΙ ο συντάκτης γράφει: "Εδώ θα ήθελα να δώσω δύο απλούς βασικούς κανόνες". Να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές στο συγκεκριμένο απόσπασμα, ώστε το ύφος να γίνει αντικειμενικό, ουδέτερο και το μήνυμα να αποκτήσει καθολικό κύρος.
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Γ
Να σχολιάσετε τη στάση ζωής που προβάλλει ο Ζυμβραγάκης στο ποίημα (Κείμενο ΙΙΙ). Ποιο μήνυμα εισπράττετε εσείς ως νέοι από αυτή τη στάση του ποιητή; (150-200 λέξεις).
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Συμμετέχετε σε ένα μαθητικό συνέδριο με θέμα την πληροφόρηση που προσφέρουν στην εποχή μας τα Μ.Μ.Ε. Ως εκπρόσωπος του σχολείου σας αναλαμβάνετε να εκφωνήσετε μία εισήγηση σχετικά με τους παράγοντες που προκαλούν την παραπληροφόρηση, αλλά και τρόπους με τους οποίους μπορούν οι πολίτες να αμυνθούν. (350-400 λέξεις)
Μονάδες 30
Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης εδώ.
Επιμέλεια: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, φιλόλογος - M.Ed. ειδικός παιδαγωγός, συγγραφέας.
Αναζητήστε το βιβλίο του: Όλη η ύλη των Νέων Ελληνικών Γ' Λυκείου μέσα από 100+ ερωτήσεις και απαντήσεις, Αποστόλης Ζυμβραγάκης, εκδόσεις 24 γράμματα, ISBN: 978-618-201-134-8.
Στο βιβλίο που κυκλοφορεί παρουσιάζεται με έναν ευρηματικό τρόπο όλη η ύλη των Νέων Ελληνικών Γ' Λυκείου (συνεξέταση γλώσσας και λογοτεχνίας) μέσα από 100+ ερωτήσεις και απαντήσεις.
Πρόκειται για έναν πλήρη οδηγό, στον οποίο θα βρείτε με σαφή και εύστοχο τρόπο απαντήσεις και οδηγίες για όλα τα πιθανά θέματα των πανελλαδικών εξετάσεων στο μάθημα των Νέων Ελληνικών, πρακτικό οδηγό για πετυχημένη περίληψη, πρακτικό οδηγό για πετυχημένο ερμηνευτικό σχόλιο λογοτεχνίας, πρακτικό οδηγό για πετυχημένη παραγωγή λόγου σε κάθε επικοινωνιακή περίσταση, καθώς και όλα τα νέα κριτήρια αξιολόγησης του ΙΕΠ με τις απαντήσεις τους.
Είναι σίγουρο πως αυτός ο πρακτικός οδηγός Νέων Ελληνικών θα γίνει ένα απαραίτητο εργαλείο για εκπαιδευτικούς και υποψήφιους πανελλαδικών εξετάσεων.
Ζητήστε το βιβλίο σε όλα τα βιβλιοπωλεία ή παραγγείλτε το από την "Πολιτεία" με έκπτωση 10%: https://www.politeianet.gr/books/9786182011348-zumbragakis-apostolis-24-grammata-oli-i-uli-ton-neon-ellinikon-g-lukeiou-mesa-apo-100-erotiseis-kai-apantiseis-319288
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: Ο Αποστόλης Ζυμβραγάκης είναι ένας από τους πλέον αναγνωρισμένους φιλολόγους της γενιάς του, δημιουργός του δημοφιλούς εκπαιδευτικού ιστολογίου "Ηλεκτρονική Διδασκαλία" (e-didaskalia.blogspot.gr), μέσα από το οποίο παρέχεται εκπαιδευτικό υλικό για όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες της χώρας. Όλη αυτή η γνώση πλέον συμπυκνώνεται σε έναν πλήρη και ταυτόχρονα πρακτικό οδηγό Νέων Ελληνικών -απαραίτητο μετά τις τελευταίες αλλαγές- για εκπαιδευτικούς και υποψήφιους πανελλαδικών εξετάσεων.
