ΚΕΙΜΕΝΟ Ι
Το δίπολο της σχέσης μας με τα ζώα
Ενδιαφέρουσες επιστημονικές μελέτες για τα ζώα συντροφιάς μας πληροφορούν για την επίδραση που ασκούν στην υγεία μας, όπως στον περιορισμό του άγχους, μείωση της υψηλής πίεσης ακόμη και παράταση του χρόνου ζωής. Το «χουρχούρισμα» της γάτας αποδείχθηκε ότι, στις συχνότητες που εκπέμπεται (25 με 35 Hz), ασκεί θεραπευτικές ιδιότητες στον ανθρώπινο οργανισμό, σε πειράματα που έγιναν σε νοσοκομειακές μελέτες. Άρρωστοι που περιποιούνται τα ζώα, αλλά και τα φυτά αναρρώνουν γρηγορότερα από άλλους ασθενείς. Τα ζώα δεν αφυπνίζουν μέσα μας μόνο το ένστικτο της περιποίησης και φροντίδας, αλλά ενεργοποιούν και τους μηχανισμούς αιτίασης πού όλοι έχουμε. Αυτή η μαγεία στη σχέση μας με τα ζώα αποτελεί ακόμα ένα μυστήριο.
Όταν, κατά τα χρόνια του μεσαίωνα, οι δεισιδαιμονίες θέλανε τις γάτες και τους σκύλους «πνεύματα διαβολικά», το κυνήγι τους οδήγησε σε αρρώστιες που εξολόθρευσαν ολόκληρες κοινωνίες, όπως οι ασθένειες από τα ποντίκια. Ο Άγιος Φραγκίσκος επανέφερε τις σχέσεις, εξηγώντας και αναφέροντας στους πιστούς ότι τα οικόσιτα ζώα είναι τάγμα Αγγέλων που έστειλε ο Θεός για να ζουν κοντά μας. Έτσι ερμήνευσε εκείνη η περίοδος τη δίχως όρια αγάπη που μας προσφέρουν.
Στο άλλο άκρο βρίσκεται, βέβαια, και υπερβολή. Καθώς η προσπάθεια ανεύρεσης κάποιου που να μας αγαπά, ανεξάρτητα από την ηλικία, την περιουσία, την εξωτερική εμφάνισή μας, δεν είναι εύκολη , πολλοί χρησιμοποιούν τα ζώα ως υποκατάστατο, όπου διοχετεύεται ο αξόδευτος ψυχισμός τους. Τα ζώα, έτσι, μετατρέπονται σε αντικείμενα μεταχείρισης. Υπάρχουν, μάλιστα, ακρότητες όπου τα οικόσιτα έχουν τη δική τους γκαρνταρόμπα, γιορτάζουν τα γενέθλιά τους με καλεσμένους εκλεκτής ράτσας και έχουν ήδη αγορασμένο τον τάφο τους σε ειδικό νεκροταφείο ζώων Ράτσας. Υπάρχουν σχολές εκπαίδευσης, όπου σκύλοι, στη τελετή εκπομπής των διπλωμάτων, φορούν καπέλα αποφοίτων πανεπιστημίου. Μερικές εκκλησίες έχουν ειδική μέρα ευλογίας ζώων, ενώ μια εκκλησία στην Καλιφόρνια εκτελεί γαμήλιες τελετές σε ζώα, που οι ιδιοκτήτες τους θέλουν να «νομιμοποιήσουν» τη συμβίωσή τους.
Αυτές οι ακρότητες αποκαλύπτουν προβληματικές συμπεριφορές, με άκριτη σκέψη, αν αναρωτηθούμε ότι τα περιττά αυτά έξοδα τυφλώνουν και οδηγούν να γυρίζει ο άνθρωπος την πλάτη στα προβλήματα της φτώχειας που βασανίζουν το ένα τρίτο του πλανήτη μας. Ιδιαίτερα, όταν ανθρώπινες ψυχές και στρατιές παιδιών λιμοκτονούν σε άθλιες συνθήκες. Η προσπάθεια των δικαιωμάτων για ζωή πρέπει να μας υπενθυμίζει τις ευθύνες μας ως πολίτες. Και θα πρέπει, όπως σοφά υποστήριξε ο Leonardo Da Vinci, «να αναγνωρίζουμε και τα δικαιώματα κάθε ζώου, που είναι πολιτισμική και ηθική επιταγή». Θα έλθει μια μέρα όπου η δολοφονία ενός ζώου θα θεωρείται όπως η δολοφονία ενός ανθρώπου ή, πιο απλά, αν ένα σκυλί σε κοιτάξει στα μάτια και δεν σε πλησιάσει, πήγαινε καλύτερα στο σπίτι σου, κοιτάξου στον καθρέπτη και έλεγξε τη συνείδησή σου.
Θ. Πάνου, Νewroom, schooltime.gr, 4/10/19
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ
Ν.Β: Το ερώτημα που γεννάται είναι το πώς μπορεί ένας άνθρωπος να μπει στη διαδικασία βασανισμού ενός ζώου; Από πού μπορεί να ορμάται αυτή η αντίδραση του ανθρώπου προς το ζώο;
Φ.Χ.: Η επιθετικότητα είναι πολυπαραγοντική. Δεν αφορά μόνο έναν συγκεκριμένο λόγο. Παρόλα αυτά, οι έρευνες λένε ότι, συνήθως, όταν εκφράζουμε επιθετικότητα απέναντι σε ένα ζώο, μπορεί να την έχουμε βιώσει κι εμείς οι ίδιοι. Δηλαδή, ο χειρισμός και η στάση μας απέναντι σε ένα ευάλωτο πλάσμα, όπως τα ζώα, ίσως έχει να κάνει με το πώς χειριστήκαν εμάς, όταν ήμασταν ευάλωτοι. […] Συνήθως, οι πολύ ακραίες συμπεριφορές κακοποίησης ζώων κρύβουν από πίσω, πιθανά, μια ανάγκη μας για δύναμη, για έλεγχο και για εξουσία. Ακριβώς, επειδή εμείς αισθανόμαστε ευάλωτοι ή ότι βρισκόμαστε σε μία κατώτερη θέση, αναπληρώνουμε αυτή την κατωτερότητά μας, ισορροπούμε αυτή τη μειωμένη μας αυτοεκτίμηση, με το να παράγουμε εξουσία, με το να επιβάλουμε εξουσία, πόνο και δύναμη και άρα έλεγχο σε κάποιο αδύναμο πλάσμα.
Ν.Β: Η κακοποίηση δεν αφορά μόνο σε περιπτώσεις επιθετικότητας, αφορά και στη γενικότερη αντιμετώπιση ενός ζώου. Καθημερινά έχουμε πολύ συχνό και το φαινόμενο της εγκατάλειψης. Τι πιστεύετε γι αυτό;
Φ.Χ.: Και η εγκατάλειψη εντάσσεται στην ευρεία έννοια της κακοποίησης, αφού αφήνω εκτεθειμένο ένα πλάσμα, ένα ζώο, που εξαρτάται απόλυτα από μένα, στο έλεός του. Παραμέληση είναι όταν δεν του δίνω φαγητό, παραμέληση είναι και όταν το παρατάω. Αυτό έχει να κάνει, υπό μία έννοια, με την ενσυναίσθηση. Το ότι αντιλαμβάνομαι πραγματικά τις ευθύνες μου απέναντι σε ένα ζώο, το ότι μπορώ να κωδικοποιήσω τις ανάγκες του και να ανταποκριθώ με πληρότητα σ' αυτές. Αυτό είναι πάρα πολύ δύσκολο πράγμα. Και η ζωή μας γενικά είναι πολύ δύσκολο πράγμα, γιατί, πολύ συχνά, μπερδεύουμε την ανάγκη του άλλου ή την ανάγκη του ζώου με τη δική μας ανάγκη.
Ν.Β: Μπορεί αυτή η προβληματική συμπεριφορά να αλλάξει; Μπορεί, δηλαδή, ένας ενήλικας, που δεν έχει αποκτήσει τα κατάλληλα ερεθίσματα ή την κατάλληλη παιδεία από νωρίς, να αντιμετωπίσει την επιθετικότητα ή την αδιαφορία την οποία δείχνει, ενδεχομένως, προς τα ζώα;
Φ.Χ.: Κοινωνικά έχουμε μια δυσκολία και μια έλλειψη, όσον αφορά την ενημέρωση, τη στάση μας, απέναντι στα ζώα, η οποία, ωστόσο, μοιάζει σιγά σιγά να αλλάζει. Σίγουρα οι καμπάνιες ενημέρωσης που κάνουν οι φιλοζωικές, είναι κάτι πολύ ωραίο και κάτι που ευαισθητοποιεί τον κόσμο, γύρω από τη σωστή μεταχείριση ενός ζώου. Μερικές φορές, όμως, η ενημέρωση δεν φτάνει. Χρειάζονται πιο ουσιαστικές παρεμβάσεις, όπως εκείνες των ειδικών, που θα εντοπίσουν την πηγή του προβλήματος μέσα από την έγκαιρη διάγνωση και θα βοηθήσουν τον καθένα να διαχειριστεί τις παθογενείς αυτές συμπεριφορές.
Διασκευασμένο κείμενο, συνέντευξη από τη Νατάσα Βαφειάδου στην κλινική ψυχολόγο Φοίβη Χρίστου, 30/6/2017, www.paratiritis-news.gr
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ
Ντίνος Χριστιανόπουλος
[από τα Πεζά ποιήματα, Θεσσαλονίκη, Ιανός 2004]
Η γάτα
Μια γάτα έρχεται απ' την πόρτα της βεράντας και τρίβεται στα πόδια μου να την ταΐσω.
Αρπάζει το κρέας που της ρίχνω, μα όταν σκύψω για να τη χαϊδέψω, τραβιέται πίσω και μου βγάζει νύχια.
Παράξενο· τα πόδια μου τα εμπιστεύεται, μόνο τα χέρια μου φοβάται.
Μα ίσως να 'ναι σοφή: από τα πόδια, το πολύ να φάει κλοτσιά, ενώ τα χέρια μπορεί και να την πνίξουν.
Άγρια γάτα· τάχα δεν ξέρει από χάδια, ή μήπως ξέρει και γι' αυτό τραβιέται;
Κι εγώ λάτρεψα πόδια, κι έφαγα κλοτσιές· χάιδεψα χέρια, έφαγα ξύλο.
Μα τη σοφία της γάτας δε μπόρεσα ακόμα να την καταλάβω.
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Να πυκνώσετε το νόημα της 1ης ερωταπόκρισης του ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΙΙ σε 60-70 λέξεις.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να παρουσιάσετε την οργάνωση του επιχειρήματος στην τρίτη παράγραφο του ΚΕΙΜΕΝΟΥ I.
Μονάδες 10
Β2. Νομίζετε ότι ο τίτλος του ΚΕΙΜΕΝΟΥ I είναι κατάλληλος, για να αποδώσει το περιεχόμενό του; Ποια η αποτελεσματικότητά του ως προς την αντίδραση του αναγνώστη; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, επιλέγοντας δύο κειμενικούς δείκτες/γλωσσικές επιλογές.
Μονάδες 10
Β3. α) Να σχολιάσετε τη χρήση των εισαγωγικών στα παρακάτω χωρία του ΚΕΙΜΕΝΟΥ I :
«πνεύματα διαβολικά»
«να αναγνωρίζουμε και τα δικαιώματα κάθε ζώου, που είναι πολιτισμική και ηθική επιταγή»
Μονάδες 10
β) Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η λειτουργία του α’ ενικού προσώπου στη δεύτερη απάντηση της συνεντευξιαζόμενης του ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΙI;
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Γ
Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το βασικό θέμα του ποιήματος (κείμενο ΙΙΙ); Να το σχολιάσετε, στηρίζοντας την απάντησή σας σε τουλάχιστον τρεις κειμενικούς δείκτες. (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Είδος: Επιχειρηματολογικό άρθρο στην ηλεκτρονική εφημερίδα του σχολείου σας.
Ιδιότητα: Μαθητής / μαθήτρια Γ΄ Λυκείου.
Θέμα: Λαμβάνοντας υπ’ όψιν
τα δύο μη λογοτεχνικά κείμενα που διαβάσατε,
αλλά και τις
δικές σας εμπειρίες, ποιοι είναι, κατά τη γνώμη σας, οι λόγοι που οδηγούν στην προβληματική συμπεριφορά των ανθρώπων απέναντι στα ζώα; Να τεκμηριώσετε τις απόψεις σας σ’ ένα κείμενο 350-400 λέξεων.
Μονάδες 30
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α
Βασικοί άξονες της περίληψης Το απόσπασμα αποτελεί μέρος της συνέντευξης της ψυχολόγου Φοίβης Χρίστου στη δημοσιογράφο Νατάσα Βαφειάδου, με θέμα την προβληματική συμπεριφορά των ανθρώπων απέναντι στα ζώα / Στο πλαίσιο της ερώτησης των αιτιών αυτής της συμπεριφοράς, η ψυχολόγος απαντά πως τα άτομα που δέχθηκαν επιθετικότητα και ένιωσαν ευάλωτα, υιοθετούν ανάλογες συμπεριφορές προς τα ζώα / Έχοντας, μάλιστα, την ανάγκη επιβολής της εξουσίας τους, για να ξεπεράσουν τη χαμηλή τους αυτοεκτίμηση, κακοποιούν αυτά τα πλάσματα.
ΘΕΜΑ Β
Β1. Ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι οι άνθρωποι, στην προσπάθειά τους να εισπράξουν αγάπη και να νιώσουν συναισθηματικά ασφαλείς, χρησιμοποιούν τα ζώα ως υποκατάστατο, φτάνοντας συχνά σε ακραίες συμπεριφορές / Για να στηρίξει τον ισχυρισμό του διαμορφώνει ένα λογικό σχήμα αιτίου-αποτελέσματος: Καθώς η προσπάθεια ανεύρεσης κάποιου που να μας αγαπά, ανεξάρτητα από την ηλικία, την περιουσία, την εξωτερική εμφάνισή μας, δεν είναι εύκολη , πολλοί χρησιμοποιούν τα ζώα ως υποκατάστατο, όπου διοχετεύεται ο αξόδευτος ψυχισμός τους Τα ζώα, έτσι, μετατρέπονται σε αντικείμενα μεταχείρισης / Μάλιστα, για να στηρίξει τον ισχυρισμό του χρησιμοποιεί παραδείγματα (δεδομένα): Υπάρχουν μάλιστα, ακρότητες όπου τα οικόσιτα έχουν τη δική τους γκαρνταρόμπα, γιορτάζουν τα γενέθλιά τους …. ενώ μια εκκλησία στην Καλιφόρνια εκτελεί γαμήλιες τελετές σε ζώα, που οι ιδιοκτήτες τους θέλουν να «νομιμοποιήσουν» τη συμβίωσή τους, με τα οποία ο πομπός αποδεικνύει την επαφή του ισχυρισμού του με την πραγματικότητα (αλήθεια).
Β2. Ο τίτλος του κειμένου, κατά τη γνώμη μου, είναι κατάλληλος για να αποδώσει το περιεχόμενο του / Με άμεσο και σύντομο τρόπο προϊδεάζει τον αναγνώστη για τις δύο συμπεριφοριστικές τάσεις του ανθρώπου απέναντι στα ζώα (από τη μια η αγάπη και τα οφέλη από την αλληλεπίδραση ανθρώπου-ζώου και από την άλλη οι ακρότητες και οι κακοποιητικές συμπεριφορές) / Είναι αποτελεσματικός ως προς την αντίδραση του αναγνώστη, καθώς προσελκύει το ενδιαφέρον του / Η μεταφορική λειτουργία της γλώσσας προσδίδει ζωντάνια στα νοήματα και η χρήση α΄ γραμματικού προσώπου δίνει το αίσθημα της συλλογικότητας / Ευαισθητοποιούν και προβληματίζουν για την υπαιτιότητα αυτής της διπολικής συμπεριφοράς.
Β3. α) «πνεύματα διαβολικά»: μεταφορική λειτουργία της γλώσσας
«να αναγνωρίζουμε και τα δικαιώματα κάθε ζώου, που είναι πολιτισμική και ηθική επιταγή»: αυτούσια αναφορά στα λόγια του Leonardo Da Vinci / έμφαση.
β) Με τη χρήση του α΄ ενικού προσώπου διατυπώνονται οι προσωπικές σκέψεις της συνεντευξιαζόμενης / διακρίνεται ο προσωπικός και εξομολογητικός τόνος σχετικά με την έλλειψη ενσυναίσθησης για την παραμέληση των ζώων, ως μορφή κακοποίησης / άμεσο και οικείο ύφος.
ΘΕΜΑ Γ
Το ποιητικό υποκείμενο φαίνεται να φιλοσοφεί για τις ανθρώπινες σχέσεις, με αφορμή την παρουσία της γάτας του. Παρατηρεί τη συμπεριφορά της και τη συνδέει με τα δικά του βιώματα, όπως φαίνεται από τη χρήση του α’ ενικού προσώπου ( «της ρίχνω» / «Κι εγώ λάτρεψα …να την καταλάβω» κ.λπ.). Η γάτα του ποιήματος διεκδικεί την αγάπη και τη φροντίδα, αλλά όταν αντιληφθεί την πιθανότητα κινδύνου παίρνει αποστάσεις, προσπαθώντας να προστατευθεί. Αξιολογεί και επιλέγει ό,τι θα μπορούσε να τη βλάψει λιγότερο, αφού προτιμά να τρίβεται στα πόδια του ποιητικού υποκειμένου που θα της προκαλούσαν μικρότερη ζημιά από τα χέρια του, τα οποία δείχνει να αποφεύγει επίμονα. Φαίνεται, λοιπόν, να μην εμπιστεύεται απόλυτα τη φροντίδα του ανθρώπου. Αυτή η επιφυλακτική και αμυντική στάση του ζώου, εκφράζεται από τις αλλεπάλληλες αντιθέσεις του κειμένου («Αρπάζει… να την πνίξουν»). Υποθέτω ότι το ποιητικό υποκείμενο θαυμάζει αυτή την ετοιμότητα και την ανεξαρτησία της γάτας, που της επιτρέπει να μην αφήνεται χωρίς προϋποθέσεις, όπως ίσως συνηθίζει να κάνει το ποιητικό υποκείμενο, που φαίνεται να μην κατέχει ακόμα τη σοφία του κατοικιδίου του. Μάλιστα, μέσω του ρητορικού ερωτήματος («τάχα δεν ξέρει… τραβιέται»), αντιλαμβάνομαι ότι το ποιητικό υποκείμενο εκφράζει με έναν έμμεσο τρόπο το παράπονό του, καθώς φαίνεται μάλλον προδομένο και πληγωμένο από τα χάδια των ανθρώπων.
ΘΕΜΑ Δ
-Επιχειρηματολογικό άρθρο Τίτλος / Αντικειμενικό ύφος / Χρήση, κυρίως, τρίτου ρηματικού προσώπου.
-Πρόλογος Επικαιρική αφόρμηση / Πλαίσιο μετάβασης στο κυρίως θέμα
- Κυρίως θέμα Οι λόγοι που οδηγούν στην προβληματική συμπεριφορά των ανθρώπων απέναντι στα ζώα:
α) Οι τραυματικές βιωματικές καταστάσεις επιθετικότητας / η μετατόπιση της επιθετικότητας και της βίας από ένα πρόσωπο του περιβάλλοντος (οικογενειακό, σχολικό) προς ένα ζώο.
β) Η χαμηλή αυτοεκτίμηση του ατόμου και η αναπλήρωση αυτής με την επιβολή εξουσίας σε ευάλωτα πλάσματα, όπως είναι τα ζώα / η αναζήτηση συναισθηματικής ασφάλειας και αγάπης στο ζώο, αγγίζοντας την υπερβολή και την εκμετάλλευση του ζώου.
γ) Η έλλειψη παιδείας και αγωγής / ο άκριτος μιμητισμός ισχυρότερων προσώπων του κοινωνικού περιβάλλοντος .
δ) Η επαγγελματική δραστηριότητα για την απόκτηση οικονομικών και υλικών κερδών / εμπορική εκμετάλλευση των ζώων.
-Επίλογος Συγκεφαλαιωτικός / Συμπερασματικός
Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης εδώ.
