ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΘΕΩΡΙΑΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
1η ΕΝΟΤΗΤΑ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: Η ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ δύο ή περισσότερων ανθρώπων.
ΠΟΜΠΟΣ: Αυτός που μιλάει ή γράφει.
ΔΕΚΤΗΣ: Αυτός που ακούει ή διαβάζει.
ΚΩΔΙΚΑΣ: Ένα σύστημα σημείων ή σημάτων ή συμβόλων με κανόνες.
ΓΛΩΣΣΑ: Ένας κώδικας.
- Από τον πομπό το μήνυμα μεταβιβάζεται με τεχνητό ή φυσικό τρόπο στο δέκτη.
- Δύο είδη γλωσσικής επικοινωνίας: 1) Προφορική, 2) Γραπτή.
ΠΡΟΤΑΣΗ: Ένα οργανωμένο σύνολο λέξεων.
ΑΠΛΗ ΠΡΟΤΑΣΗ: Έχει ολοκληρωμένο νόημα και δεν μπορούμε ν’ αφαιρέσουμε τίποτα απ’ αυτή.
ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ: Λείπουν στοιχεία/ λέξεις.
ΕΠΑΥΞΗΜΕΝΗ ΠΡΟΤΑΣΗ: Έχει επιπλέον στοιχεία/ λέξεις.
ΑΠΟΦΑΝΤΙΚΕΣ: Δίνουν μια πληροφορία.
ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ: Ζητάμε μια πληροφορία.
ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΕΣ: Ζητάμε/ Προστάζουμε κάποιον να κάνει κάτι.
ΕΠΙΦΩΝΗΜΑΤΙΚΕΣ: Εκφράζουν έντονο συναίσθημα.
ΚΑΤΑΦΑΤΙΚΕΣ: Δεν έχουν άρνηση.
ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ: Έχουν άρνηση δε(ν)/ μη(ν).
2η ΕΝΟΤΗΤΑ
ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ: άμεσος, αυθόρμητος.
1) Πλάθεται την ίδια στιγμή γι’ αυτό έχει διακοπές, επαναλήψεις, διορθώσεις.
2) Χρησιμοποιούμε εκτός από τις λέξεις κι άλλα συμπληρωματικά στοιχεία, όπως επιφωνήματα, χειρονομίες που δεν αποδίδονται γραπτά.
ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ: Δεν έχουμε μπροστά μας τον αναγνώστη και διαθέτουμε χρόνο για σχεδιασμό και διόρθωση.
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ: Ενιαίο κείμενο, με αρχή, ανάπτυξη και τέλος. Έχει αυτονομία αφού αναπτύσσεται μια ιδέα ή η πλευρά ενός θέματος.
- Στην αρχή της παραγράφου γράφουμε το θέμα κι έπειτα το αναλύουμε.
- Συνδέουμε τις προτάσεις με συνδετικές λέξεις.
- Μία παράγραφος για να ξεχωρίζει από την άλλη, αφήνουμε περιθώριο στην αρχή.
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ: Αποτελείται από τρία μέρη:
1) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ: Ο πρόλογος της παραγράφου. Συνήθως είναι η πρώτη πρόταση.
2) ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ: Αναπτύσσεται το κύριο θέμα.
3) ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ: Είναι το συμπέρασμα. Συνήθως είναι η τελευταία πρόταση της παραγράφου.
3η ΕΝΟΤΗΤΑ
Περιγραφή: Η αναπαράσταση μέσα από το λόγο χώρων, προσώπων, αντικειμένων, φαινομένων, κτλ.
- Μια περιγραφή πρέπει να είναι σαφής, ακριβής, ζωντανή και παραστατική
ΑΦΗΓΗΣΗ: Η προφορική ή γραπτή παρουσίαση ενός γεγονότος ή μιας σειράς γεγονότων.
- Η αφήγηση οργανώνεται με άξονα το χρόνο.
- Χρόνος αφήγησης κυρίως ο Αόριστος, σπάνια και ο Παρατατικός.
- Κύριο γνώρισμα, οι συνδετικές λέξεις ή φράσεις που δείχνουν τη χρονική σειρά των γεγονότων.
ΔΟΜΗ ΑΦΗΓΗΣΗΣ: α) Πληροφορίες για τους ήρωες, το χώρο, το χρόνο και τη κατάσταση από την οποία ξεκινά η αφήγηση.
β) Η εξέλιξη της αφήγησης.
γ) Η λύση: η κρίση του αφηγητή για το νόημα της ιστορίας
ΕΙΔΗ ΑΦΗΓΗΣΗΣ:
1) ΙΣΤΟΡΙΚΗ: για να παρουσιάσουμε γεγονότα του παρελθόντος. Τη συναντάμε στην Ιστορία.
2) ΜΥΘΟΠΛΑΣΤΙΚΗ: για να παρουσιάσουμε φανταστικά γεγονότα. Τη συναντάμε στη λογοτεχνία.
3) ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ: για να παρουσιάσουμε γεγονότα της καθημερινής πραγματικότητας.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ένα σύντομο κείμενο, το οποίο συμπυκνώνει το βασικό περιεχόμενο ενός μεγαλύτερου κειμένου
ΠΩΣ ΓΡΑΦΟΥΜΕ ΠΕΡΙΛΗΨΗ – Ακολουθούμε τα εξής βήματα:
1) Προσεκτική ανάγνωση του αρχικού κειμένου.
2) Εντοπίζουμε το κεντρικό θέμα του κειμένου.
3) Υπογραμμίζουμε τις βασικές λέξεις κάθε παραγράφου.
4) Γράφουμε πλαγιότιτλους σε κάθε παράγραφο.
5) Ξεκινάμε να γράφουμε τη περίληψη, συνήθως κάνοντας αναφορά στο συγγραφέα, προσέχοντας πάντα η περίληψη μας να μην υπερβαίνει τον αριθμό λέξεων που έχει οριστεί.
ΤΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ:
1) Να μην αντιγράφουμε φράσεις του κειμένου. Πρέπει να έχει το δικό μας ύφος.
2) Δε γράφουμε δικές μας απόψεις, κρίσεις, ιδέες, ακόμη και αν διαφωνούμε με το συγγραφέα του κειμένου.
3) Αφού τελειώσουμε την περίληψη, τη διαβάζουμε όσες φορές χρειάζεται, ώστε να διορθώσουμε εκφραστικά, συντακτικά, ορθογραφικά λάθη.
- Σε μια συζήτηση ή σε ένα κείμενο, για αν υποστηρίξουμε τις θέσεις μας ή να αντικρούσουμε τις θέσεις άλλων χρησιμοποιούμε ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ. Χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ μπορούμε να πείσουμε τους άλλους ότι οι απόψεις μας είναι σωστές.
- ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Το κείμενο που συνδυάζει εικόνα και λόγο.
- Η ΕΙΚΟΝΑ: 1) συμπληρώνει το νόημα των λέξεων.
2) ενισχύει το μήνυμα που επιδιώκει να μεταφέρει το κείμενο.
3) κάνει πιο ελκυστικό το κείμενο.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ: 1)Παρουσιάζουν την πραγματικότητα με πιο λογικούς τρόπους
2) Επιχειρούν να πείσουν για την ορθότητα μιας θέσης
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ
ΠΟΥ ΤΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ 1) ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
2) ΣΕ ΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΓΙΑ ΠΟΙΟ ΣΚΟΠΟ 1) ΓΙΑ ΝΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΥΜΕ ΤΙΣ ΘΕΣΕΙΣ ΜΑΣ
2) ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΤΙΚΡΟΥΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΘΕΣΕΙΣ ΑΛΛΩΝ
ΣΕ ΤΙ ΜΑΣ ΒΟΗΘΟΥΝ ΠΕΙΘΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΘΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΘΕΣΕΩΝ ΜΑΣ
4Η ΕΝΟΤΗΤΑ
ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ: Το μέρος της πρότασης που έχει ως κεντρική λέξη ένα ουσιαστικό.
ΡΗΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ: Το μέρος της πρότασης που έχει κεντρική λέξη το ρήμα.
ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ: 1) ΑΠΛΗ ΜΟΡΦΗ, π.χ. άρθρο + ουσιαστικό
2) ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΗ ΜΟΡΦΗ, π.χ. άρθρο + επίθετο + ουσιαστικό
ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ – ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΩΣ:
1) Υποκείμενο του ρήματος
2) Κατηγορούμενο
3) Αντικείμενο
4) Ύστερα από πρόθεση
5) Συμπλήρωμα ενός ουσιαστικού
ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ: Το όνομα (επίθετο ή ουσιαστικό) που, με τη μεσολάβηση του ρήματος είμαι ή άλλου συγγενικού (γίνομαι, φαίνομαι, ονομάζομαι, κτλ), φανερώνει ποια δραστηριότητα ή ιδιότητα αποδίδεται στο υποκείμενο (ή στο αντικείμενο).
ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: Όταν το επίθετο προσδιορίζει ένα ουσιαστικό και δίνει μια μόνιμη ιδιότητα. Αυτός ο προσδιορισμός είναι στο ίδιο γένος, στην ίδια πτώση και στον ίδιο αριθμό με το ουσιαστικό.
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ: 1) Δικατάληκτα, 2) Τρικατάληκτα
ΔΙΚΑΤΑΛΗΚΤΑ: 1) ΙΣΟΣΥΛΛΑΒΑ = Όλοι οι τύποι- πτώσεις έχουν ίδιο αριθμό συλλαβών, π.χ. ο μαθητής, του μαθητή.
2) ΑΝΙΣΟΣΥΛΛΑΒΑ = Ορισμένοι τύποι – πτώσεις εμφανίζουν μια επιπλέον συλλαβή, π.χ. ο παππούς, οι παππούδες.
ΠΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΙ ΝΕΕΣ ΛΕΞΕΙΣ:
1ΟΣ ΤΡΟΠΟΣ: Βάζοντας σε μια λέξη μια διαφορετική κατάληξη που λέγεται ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΤΑΛΗΞΗ ή ΕΠΙΘΗΜΑ
Π.χ. παιδί -> παιδ- άκι, η κατάληξη – άκι ονομάζεται ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΤΑΛΗΞΗ ή ΕΠΙΘΗΜΑ
2ΟΣ ΤΡΟΠΟΣ: Βάζοντας στην αρχή μιας λέξης ένα ΠΡΟΘΗΜΑ, όπως μια πρόθεση ή ένα α- στερητικό
Π.χ. τροφή -> δια- τροφή, η πρόθεση δια ονομάζεται ΠΡΟΘΗΜΑ κι έτσι δημιουργείται μια νέα λέξη.
5η ΕΝΟΤΗΤΑ
ΡΗΜΑΤΑ: 1) Α’ ΣΥΖΥΓΙΑ= ανήκουν τα ρήματα που έχουν κατάληξη –ω, π.χ. γράφω.
2) Β’ ΣΥΖΥΓΙΑ= ανήκουν τα ρήματα που έχουν κατάληξη –ώ, π.χ. αγαπώ.
ΡΗΜΑΤΑ: 1) ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ (ρήματα με κατάληξη σε -ω, -ώ)
2) ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ (ρήματα με κατάληξη σε -ομαι)
ΔΙΑΘΕΣΗ: Η ιδιότητα που έχει το ρήμα να δείχνει κάθε φορά αν ενεργεί το υποκείμενο ή αν παθαίνει κάτι ή αν βρίσκεται σε κάποια κατάσταση.
1) ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ Διάθεση: Το υποκείμενο κάνει κάτι, πχ. τρέχει.
2) ΠΑΘΗΤΙΚΗ Διάθεση: Το υποκείμενο παθαίνει κάτι, π.χ. τραυματίζομαι, χτυπώ.
3) ΜΕΣΗ Διάθεση: Το υποκείμενο κάνει κάτι και ταυτόχρονα δέχεται το αποτέλεσμα της ενέργειας αυτής, π.χ. χτενίζομαι.
ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ – ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ:
1) Παρατατικός
2) Αόριστος
3) Υπερσυντέλικος
4) Παρακείμενος
ΠΑΡΟΝΤΕΣ ΧΡΟΝΟΙ:
1) Ενεστώτας
2) Παρακείμενος
ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ:
1) Εξακολουθητικός μέλλοντας, π.χ. θα στέκομαι
2) Συνοπτικός μέλλοντας, π.χ. θα μιλήσω
3) Συντελεσμένος μέλλοντας, π.χ. θα έχω φωνάξει
ΣΥΝΔΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ: Τα ρήματα που συνδέουν το υποκείμενο με το κατηγορούμενο.
- Εκτός από το ρήμα είμαι συνδετικά ρήματα είναι και όσα έχουν παρόμοια σημασία: φαίνομαι, μοιάζω, παραμένω, θεωρούμαι, διορίζομαι, εκλέγομαι, γεννιέμαι, λέγομαι, μένω, βρίσκομαι, ζω, πεθαίνω, λογαριάζομαι.
ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΙΚΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ (Αόριστο και Παρατατικό): χρησιμοποιούμε όταν στην αφήγηση εξιστορούμε γεγονότα που συνέβησαν στο παρελθόν.
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ή ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: χρησιμοποιούμε για να γίνει η αφήγηση πιο ζωντανή και να έρθουν τα γεγονότα πιο κοντά στη χρονική στιγμή της αφήγησης.
6η ΕΝΟΤΗΤΑ
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ: Πάντα σε πτώση ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: Σε ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ή ΓΕΝΙΚΗ
ΣΥΝΔΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ: Έχουν δίπλα του πάντα ένα ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ.
ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ: 1) Σε ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ, όταν μας δίνει μια πληροφορία για το υποκείμενο = ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ π.χ. Ο Ρέμινγκτον θεωρείται σπουδαίος ζωγράφος.
3) Σε ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ, όταν μας δίνει μια πληροφορία για το αντικείμενο = ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ π.χ. Τον θεωρούν σπουδαίο ζωγράφο.
ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ:
1) Σε ΓΕΝΙΚΗ: Κτητική, Ιδιότητας, Χρόνου, Αξίας, Υποκειμενική, Αντικειμενική, κ.ά.
2)Σε ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ: της Αναφοράς, του Μέτρου ή Ποσού, Αντικειμενική.
ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ: Προσδιορίζει ένα όνομα (Ονοματικός), βρίσκεται στην ίδια πτώση με το όνομα που προσδιορίζει (Ομοιόπτωτος) και είναι ουσιαστικό.
ΠΑΡΑΘΕΣΗ: Το ουσιαστικό που παραθέτει – προσθέτει στη λέξη που προσδιορίζει μια ιδιότητα, δηλ. ένα ιδιαίτερο και γνωστό γνώρισμα ή απλώς το χαρακτηρίζει, π.χ. Ήρθε ο Νικολάου, ο καθηγητής.
- Η λέξη «καθηγητής» είναι παράθεση γιατί προσθέτει στο ουσιαστικό ο Νικολάου ένα γνωστό γνώρισμά του.
ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ: Το ουσιαστικό που επεξηγεί / διευκρινίζει τη λέξη που προσδιορίζει, επειδή η έννοιά της είναι γενική και αόριστη, π.χ. Ήρθε ο καθηγητής, ο Νικολάου.
- «Ο Νικολάου» είναι επεξήγηση γιατί επεξηγεί το ουσιαστικό «ο καθηγητής».
- Χρησιμοποιούμε την επεξήγηση για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι.
ΓΕΝΙΚΗ: Εκφράζει διάφορες σημασίες, όπως = τον κτήτορα, το δράστη ή τον αποδέκτη μιας ενέργειας, τον τόπο ή το χρόνο, διαστάσεις και μονάδες μέτρησης, ιδιότητα, σκοπό ή χρήση.
ΠΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΙ ΝΕΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ: 1) Με την προσθήκη καταλήξεων – επιθημάτων
2) Με τη χρήση προθημάτων, όπως: από-, δια-, εν-, επι-, συν-, υπερ-, κτλ.
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ – αποτελείται από:
1) Τον ΠΡΟΛΟΓΟ- ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ, την κύρια ιδέα της παραγράφου
2) Τις ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ, δηλαδή την ανάπτυξη της θεματικής πρότασης
3) Τον ΕΠΙΛΟΓΟ- ΠΡΟΤΑΣΗ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ, η οποία συνοψίζει όσα αναλύθηκαν πιο πάνω.
- Η πρόταση – κατακλείδα δεν είναι πάντα απαραίτητη.
ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΣ: Η πρόταση που γράφουμε δίπλα σε κάθε παράγραφο αποδίδοντας σύντομα το νόημα της.
7η ΕΝΟΤΗΤΑ
ΑΡΘΡΑ: Οι λέξεις που κλίνονται μαζί με τα ονόματα, μπαίνουν μπροστά από αυτά και δηλώνουν αν αναφερόμαστε σε κάτι (πρόσωπο, πράγμα) συγκεκριμένο ή όχι.
1) ΟΡΙΣΤΙΚΟ άρθρο (ο, η , το): για συγκεκριμένα πρόσωπα, ζώα ή πράγματα.
2) ΑΟΡΙΣΤΟ άρθρο (ένας, μία, ένα): για μη γνωστό και συγκεκριμένο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα, όταν αναφερόμαστε γενικά και αόριστα σε κάτι.
- Το άρθρο μια χρησιμοποιείται ως αόριστο άρθρο συνήθως χωρίς τόνο, ενώ το αριθμητικό μία χρησιμοποιείται πάντα τονισμένο.
ΕΠΙΘΕΤΑ: Μπορεί να παράγονται από ρήματα, επιρρήματα, ουσιαστικά ή άλλα επίθετα. π.χ. αγαπώ> αγαπητός, -ή, -ό
8η ΕΝΟΤΗΤΑ
ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Το τμήμα του λόγου που εκτείνεται από τελεία σε τελεία.
ΚΥΡΙΑ ή ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΠΡΟΤΑΣΗ: Μία πρόταση που δεν εξαρτάται από καμία άλλη. π.χ. Ο καιρός σήμερα είναι καλός.
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ή ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗ ΠΡΟΤΑΣΗ: Μία πρόταση που συμπληρώνει το νόημα μιας άλλης και εξαρτάται από αυτήν. Π.χ. …μήπως αρρωστήσεις.
ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ: Δύο ή περισσότερες κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις μπορεί να συνδέονται μεταξύ τους με λέξεις -> ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ: Όταν συνδέονται όμοιες προτάσεις, δηλαδή κύριες με κύριες ή δευτερεύουσες με δευτερεύουσες.
- Όταν δύο ή περισσότερες προτάσεις συνδέονται με συνδέσμους, όπως οι : και, ούτε, ή, είτε, αλλά, παρά, όμως, δηλαδή, όχι μόνο – αλλά και, λοιπόν, ωστόσο, τότε λέμε ότι συνδέονται ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΑ.
ΣΤΙΞΗ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ:
1) Δε βάζουμε ΚΟΜΜΑ πριν από το και, ή, είτε, όμως.
2) Βάζουμε ΚΟΜΜΑ πριν από το αλλά, αλλά και.
3) Με το ωστόσο ξεκινάει συνήθως νέα περίοδος. Έτσι πριν από αυτό υπάρχει τελεία.
ΑΣΥΝΔΕΤΟ ΣΧΗΜΑ: Όταν λέξεις ή φράσεις βρίσκονται στο λόγο η μία δίπλα στην άλλη χωρίς κάποια συνδετική λέξη ανάμεσά τους. Τις λέξεις ή φράσεις αυτές πάντα τις χωρίζουμε με κόμμα. Π.χ. Από τη χαρά μου ήθελα να φωνάξω, να γελάσω, να χορέψω, να σηκώσω στο πόδι όλη τη γειτονιά.
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ: Όταν ο αφηγητής εκφράζει μαζί με τα γεγονότα, προσωπικά του συναισθήματα ή διατυπώνει σχόλια.
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ: Όταν ο αφηγητής παρουσιάζει με ουδέτερο τρόπο τα γεγονότα, χωρίς να κάνει κάποιο σχόλιο.
ΕΓΚΥΒΩΤΙΣΜΟΣ: Όταν ο αφηγητής αρχίζει τη διήγησή του από τη μέση της υπόθεσης και βρίσκει ευκαιρία να αφηγηθεί και τα αρχικά γεγονότα.
9η ΕΝΟΤΗΤΑ
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ: Οι λέξεις και οι φράσεις συνδυάζονται μέσα στην πρόταση με βάση τους κανόνες της γλώσσας πάνω σε έναν οριζόντιο άξονα από τα αριστερά προς τα δεξιά.
- Η οριζόντια μετακίνηση λέξεων σε μια πρόταση πρέπει να γίνεται με προσοχή μέσα σε συγκεκριμένα όρια.
- Η οριζόντια μετακίνηση λέξεων σε μια πρόταση αποκαλύπτει πού θέλει ο συγγραφέας να δώσει έμφαση.
π.χ. Η κοπέλα στάθηκε μπροστά σε ένα ανθοπωλείο.
Στάθηκε η κοπέλα μπροστά σε ένα ανθοπωλείο.
Μπροστά σε ένα ανθοπωλείο στάθηκε η κοπέλα.
Στάθηκε μπροστά σε ένα ανθοπωλείο η κοπέλα.
Μπροστά σε ένα ανθοπωλείο η κοπέλα στάθηκε.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ: Μπορούμε να αλλάξουμε ορισμένες λέξεις ή φράσεις σε μια πρόταση με άλλες που παίζουν τον ίδιο ρόλο στην πρόταση. Αυτό δε γίνεται οριζόντια αλλά κάθετα με την αλλαγή κάθε φορά των λέξεων. π.χ. Η Αργυρώ σκούπισε τα χείλη της. -> Η Αργυρώ καθάρισε τα χείλη της.
10η ΕΝΟΤΗΤΑ
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ – Λειτουργούν:
1) Είτε ως ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ του ρήματος της κύριας πρότασης
2) Είτε ως ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ του ρήματος της κύρια πρότασης
3) Είτε ως ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ που δηλώνουν:
α) χρόνο π.χ. Όταν ήρθες, χάρηκε πολύ.
β) σκοπό π.χ. Τα καράβια έρχονταν, για να φορτώσουν ξυλεία.
γ) αιτία π.χ. Θύμωσε, επειδή ο Γιάννης έφυγε.
δ) αποτέλεσμα π.χ. Μιλάει πολύ σιγά, ώστε μόλις ακούγεται.
ε) υπόθεση π.χ. Αν πάτε στη Μυτιλήνη, θα περάσετε ωραία.
στ) εναντίωση π.χ. Αν και περνάει δύσκολα, δεν αφήνει τον τόπο του.
ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ: Όταν μία δευτερεύουσα πρόταση εξαρτάται από μία κύρια πρόταση ή από άλλη δευτερεύουσα.
π.χ. Μου είπε ότι θα κάνει κάθε δυνατή προσπάθεια για να τον μεταπείσει.
ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ:
ΕΙΔΗ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ
ΕΙΔΙΚΟΙ: πως, που, ότι
ΒΟΥΛΗΤΙΚΟΙ: να, και
ΔΙΣΤΑΚΤΙΚΟΙ: μη(ν), μήπως
ΧΡΟΝΙΚΟΙ: όταν, σαν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν, μόλις, άμα, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο, κάθε που, όσο που, όποτε
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΟΙ: γιατί, επειδή, αφού, διότι, που
ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ: αν, σαν, άμα
ΤΕΛΙΚΟΙ: για να, να
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΙ: ώστε (να), που
.jpg){kind=link}