ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β΄ ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
Κείμενο 1
ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Διαδικτυακός τόπος Insider, 22/03/2021 Σύνδεσμος επιστημονικής δημοσίευσης: https://www.nature.com/articles/s41586- 021-03344-2 Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
«Πανεπιστήμιο MIT: Παραπληροφόρηση στα κοινωνικά δίκτυα - Πού οφείλεται», διασκευή
Οι περισσότεροι άνθρωποι που
μοιράζονται και εξαπλώνουν ψευδείς ειδήσεις και
παραπληροφόρηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, π.χ. για την πολιτική ή την υγεία,
δεν το κάνουν από πρόθεση, αλλά -απλούστατα- από απροσεξία, βιασύνη
και ενστικτώδη αντίδραση, χωρίς να πολυσκεφτούν τι κάνουν. Αυτό είναι το συμπέρασμα μίας νέας μελέτης ερευνητών του
αμερικανικού Πανεπιστημίου ΜΙΤ, η οποία
προτείνει ως «φάρμακο» την ενθάρρυνση των χρηστών να μη βιάζονται να κάνουν ακόμη ένα «like» αλλά να είναι πιο προσεκτικοί στο τι αναπαράγουν.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Ντέιβιντ Ραντ, οι οποίοι
έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», πραγματοποίησαν μία σειρά από πειράματα με χιλιάδες χρήστες social
media, οι οποίοι κλήθηκαν να διαβάσουν και να
μοιραστούν με άλλους χρήστες μία σειρά από ειδήσεις, οι μισές από τις
οποίες ήταν αληθινές και οι άλλες
μισές ήταν ψευδείς. Η αρχική διαπίστωση είναι ότι από τους ανθρώπους που μοιράστηκαν και εξάπλωσαν
τις ειδήσεις με την παραπληροφόρηση περίπου
το 50% το έκαναν κατά βάση λόγω ελλιπούς προσοχής και βιασύνης στη χρήση των μέσων
κοινωνικής δικτύωσης. Το 33% (ένας στους τρεις) το έκαναν
επειδή εσφαλμένα νόμιζαν ότι
η είδηση ήταν ακριβής, ενώ το υπόλοιπο 16% γνώριζε ότι μετέδιδε ψέματα. Είναι ακριβώς αυτή η τελευταία μειονότητα
χρηστών, συχνά πολύ δυναμικών, που είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπιστούν.(…)Αυτού του είδους η παραπληροφόρηση στο διαδίκτυο τροφοδοτείται είτε από την επιθυμία πολλών ανθρώπων να προπαγανδίσουν πάση θυσία τις προσωπικές, πολιτικές
ή άλλες ιδεολογικές απόψεις τους είτε -απλώς- προκειμένου να τραβήξουν
την προσοχή και έτσι να νιώσουν πιο σημαντικοί.
(…)Εν μέρει, για να βελτιωθεί
η κατάσταση, πολλοί χρήστες πρέπει να σταματήσουν να μοιράζονται αυτόματα μία
«είδηση» απλώς και μόνο επειδή τους εντυπωσίασε
ο τίτλος της ή επειδή τους φαίνεται σύμφωνη με τις πολιτικές και άλλες πεποιθήσεις τους, χωρίς να κάνουν τον
παραμικρό κόπο να αναλογιστούν κατά πόσο είναι
αληθινή. Ένα πείραμα που έκαναν οι ερευνητές με 5.379 χρήστες του Twitter, έδειξε
ότι όταν τους εστάλη ένα μήνυμα που τους καλούσε
να αξιολογήσουν την
ακρίβεια του τίτλου μίας είδησης, η διάθεση για μοίρασμα παραπληροφόρησης περιορίστηκε. Το 2020 τα «share»
και τα «like» σε ειδήσεις
ψευδείς ή παραπλανητικές εκτιμάται ότι διπλασιάστηκαν και έφθασαν το 17% του
συνόλου.(…)Οι έως τώρα προσπάθειες του Facebook, του Twitter και των άλλων
social media να περιορίσουν το φαινόμενο,
συχνά με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης και ειδικών αλγόριθμων, κρίνεται ανεπαρκής έως τώρα. (…)Μέχρι
στιγμής, οι χρήστες ανταμείβονται όταν η ανάρτησή τους αρέσει στο…λαό του διαδικτύου, ακόμη κι αν πρόκειται για ανακρίβειες. Η μεγάλη πρόκληση,
επομένως, είναι ένα νέο σύστημα
που θα ανταμείβει την ακρίβεια
και την αξιοπιστία, κάτι που καμία πλατφόρμα social media δεν έχει κάνει ακόμη.
Για την αντιμετώπιση του φαινομένου, μία δυνατότητα θα ήταν να προστεθεί ένα πλήκτρο «εμπιστοσύνης» (trust), που να δείχνει πόσα «trusts» (και όχι απλώς
«likes») λαμβάνει
μία ανάρτηση. Μολονότι
αυτό δεν θα λύσει τη λεγόμενη
«μεροληψία
επιβεβαίωσης» (να εμπιστεύεσαι περισσότερο αυτό που επιβεβαιώνει τις ήδη εδραιωμένες απόψεις σου), θα
ήταν ένα βήμα προόδου. Μία εναλλακτική λύση,
βέβαια, θα ήταν η αυτόματη «έξυπνη» αξιολόγηση των αναρτήσεων από
συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.
Κείμενο 2
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ
ΚΕΙΜΕΝΟ: «Η παραβολή του αετού», Τζέιμς Ε. Κ. Άγκρεϊ, Αφρικανοί Πεζογράφοι (Συλλογικό), Εκδόσεις Θεμέλιο 1979, Μετάφραση- Παρουσίαση Κατσούρη Ντίνα
ΣΗΜΕΙΩΜΑ: Ο Τζέιμς Ε. Κ. Άγκρεϊ γεννήθηκε το 1875 στη Χρυσή Ακτή, τη χώρα που ονομάζουμε σήμερα Γκάνα. Τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε στα ιεραποστολικά σχολεία της πατρίδας του. Σπούδασε και δίδαξε για πολλά χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες. Προτού αποκτήσει η Γκάνα την ανεξαρτησία της, ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι ηγέτες της χώρας και οι εκπαιδευτικοί ήταν πώς να πείσουν τους νεαρούς Αφρικανούς να πιστέψουν στους εαυτούς τους και στις δικές τους πνευματικές δυνάμεις και -πάνω απ’ όλα- στην εθνική τους ταυτότητα. Η συμβολή του Τζέιμς Άγκρεϊ σε αυτόν τον αγώνα ήταν μεγάλη.
Μια φορά κι έναν καιρό ένας άνθρωπος πήγε στο δάσος κι
έψαχνε να βρει κανένα πουλί της προκοπής. Τελικά έπιασε ένα αετόπουλο. Το πήρε στο σπίτι του και το ‘βαλε ανάμεσα
στις κότες, στις πάπιες και στα γαλόπουλα, και παρόλο που ήτανε αετόπουλο
το τάιζε με το ίδιο φαΐ που τάιζε και τα άλλα πουλιά.
Περάσανε πέντε χρόνια. Μια μέρα τον επισκέφτηκε ένας
φυσιοδίφης. Εκεί που σεργιανούσαν στον κήπο του είπε: «Αυτό το πουλί δεν είναι κοτόπουλο. Αετός είναι».
«Το ξέρω, απάντησε
ο ιδιοκτήτης του αετού, αλλά τον έχω εξασκήσει να συμπεριφέρεται σαν κοτόπουλο. Δεν είναι πια αετός. Έγινε κοτόπουλο, παρόλο
που οι φτερούγες του από τη μιαν άκρη στην άλλη έχουν μήκος 15 πόδια».
« Όχι, του λέει ο φυσιοδίφης, εξακολουθεί να είναι αετός,
έχει την καρδιά
ενός αετού και θα
τον κάνω να πετάξει στον ουρανό».
«Είναι κοτόπουλο και δε θα πετάξει ποτέ»
ξαναλέει ο ιδιοκτήτης του.
Συμφωνήσανε τότε να κάνουν ένα πείραμα. Ο φυσιοδίφης πήρε τον αετό τον
σήκωσε ψηλά και του είπε
επιτατικά:
«Αετέ, είσαι ένας αετός, ανήκεις στον ουρανό κι όχι σ’ αυτή τη γη. Άνοιξε τα φτερά
σου και πέταξε».
Ο αετός γύρισε από δω γύρισε από κει και ύστερα βλέποντας
τις κότες που τρώγανε πήδηξε
κάτω. Και ο ιδιοκτήτης:
«Δε σου ‘λεγα πως είναι
κοτόπουλο;»
«Όχι, επέμενε
ο φυσιοδίφης, είναι αετός. Δωσ’ του ακόμα μια ευκαιρία
αύριο...» Την άλλη μέρα πήρε
τον αετό έξω από την πόλη […]Ο φυσιοδίφης σήκωσε τον αετό και του
είπε:
«Αετέ, είσαι ένας αετός.
Άνοιξε τα φτερά
σου και πέταξε».
Ο αετός όμως βλέποντας
τα κοτόπουλα να τρώνε πήδηξε
πάλι κάτω κι άρχισε να τρώει κι αυτός
μαζί τους.
Τότε ο ιδιοκτήτης ξανάπε:
«Δε σου το είπα πως είναι κοτόπουλο».
«Όχι, επέμενε ο φυσιοδίφης, είναι
ένας αετός κι εξακολουθεί να έχει την καρδιά ενός αετού. Δωσ’ του μόνο μια
ευκαιρία ακόμα. Αύριο θα τον κάνω να
πετάξει».
Την άλλη μέρα σηκώθηκε νωρίς και πήρε τον αετό έξω από την πόλη, μακριά
από τα σπίτια, στα ριζά ενός ψηλού
βουνού. Ο ήλιος, που μόλις γεννιότανε, έβαφε χρυσαφιά την κορφή του βουνού κι έκανε όλα τα βράχια να λάμπουνε μέσα σ’
εκείνο τ’ όμορφο πρωινό.
Ο φυσιοδίφης σήκωσε τον αετό και του είπε:
«Αετέ, είσαι ένας αετός, ανήκεις στον ουρανό κι όχι σ’
αυτή τη γη. Άνοιξε τα φτερά σου και πέταξε».
Ο αετός κοίταξε γύρω και τρεμούλιασε, λες κι έμπαινε μέσα του καινούρια
ζωή. Δεν πέταξε όμως. Ο φυσιοδίφης τον έκανε τότε να κοιτάξει κατά τον ήλιο. Ξαφνικά άπλωσε
τα φτερά του και με μιαν αετίσια κραυγή πέταξε ψηλότερα και ψηλότερα και
δεν ξαναγύρισε πια. Έμεινε ένας αετός, παρόλο που θελήσανε
να τον υποτάξουν και να τον κάνουνε
κοτόπουλο.
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α (Κείμενο
1: ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ)
Α.1. Να αποδώσετε συνοπτικά, σε 50-70 λέξεις, τους τρόπους
αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης
στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στους οποίους αναφέρεται το Κείμενο
1 στην 3η και 4η παράγραφο («Εν μέρει, για να βελτιωθεί…τεχνητής νοημοσύνης.»)
(Μονάδες 10)
Α.2. Να εντοπίσετε τη διαίρεση στη 2η παράγραφο
του Κειμένου 1 («Οι ερευνητές…νιώσουν
πιο σημαντικοί.»). Γιατί πιστεύετε ότι επιλέχτηκε αυτός ο τρόπος ανάπτυξης; (Ποια η πρόθεση του
κειμενογράφου;)
(Μονάδες 10)
Α.3. Να εξηγήσετε
τη λειτουργία των σημείων στίξης
στα παρακάτω, υπογραμμισμένα στο Κείμενο 1,
χωρία:
·
εισαγωγικά 1η παράγραφος: «φάρμακο»
·
εισαγωγικά 2η παράγραφος: «Nature»
·
εισαγωγικά 3η παράγραφος: «like»
·
αποσιωπητικά3η παράγραφος: αρέσει στο…λαό
·
παρένθεση 4η παράγραφος: (να εμπιστεύεσαι περισσότερο αυτό που επιβεβαιώνει τις ήδη εδραιωμένες απόψεις σου)
(Μονάδες 15)
ΘΕΜΑ Β (Κείμενο 1: ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ)
Β.1. Με αφορμή
συζήτηση που έγινε στην τάξη στο πλαίσιο
του μαθήματος της
«Έκφρασης-Έκθεσης»
για το φαινόμενο της παραπληροφόρησης, αποφασίσατε να συντάξετε ένα άρθρο στην ιστοσελίδα του σχολείου, συνολικής
έκτασης 350-400 λέξεων. Στο κείμενό
σας θα εστιάζετε στη στάση που πρέπει να έχει κάθε δέκτης πληροφοριών. (Το Κείμενο 1, ως κείμενο
αναφοράς, θα σας βοηθήσει σε αυτό τον προβληματισμό.)
Έπειτα, αναφέρετε μερικούς τρόπους με τους οποίους το σχολείο μπορεί να βοηθήσει ειδικά τους νέους να
θωρακιστούν απέναντι στη διάδοση ψευδών ειδήσεων.
(Μονάδες 30)
ΘΕΜΑ
Γ (Κείμενο 2: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ)
Γ.1. Να εντοπίσετε τέσσερις γλωσσικές
επιλογές που κάνουν το Κείμενο 2 να μοιάζει
με παραμύθι.
(Μονάδες 20)
ΘΕΜΑ
Δ (Κείμενο 2: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ)
Δ.1. Εξετάζοντας την αλληγορία
του Κειμένου 2, να διατυπώσετε το ερμηνευτικό σας σχόλιο, παρουσιάζοντας το
κύριο θέμα του αφηγήματος και την προσωπική
σας ανταπόκριση σε αυτό σε ενιαίο
κείμενο 150-200 λέξεων. Αξιοποιήστε στην ερμηνεία σας τρεις τουλάχιστον κειμενικούς δείκτες.
(Μονάδες 15)
ΘΕΜΑ Α (ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ)
Α1.Περίληψη
Στις δύο τελευταίες παραγράφους του κειμένου
διατυπώνονται ορισμένοι τρόποι αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης
στα κοινωνικά δίκτυα. Ειδικότερα, προτείνεται οι χρήστες, ανεπηρέαστοι από την ελκυστικότητα του τίτλου και τις προσωπικές τους πεποιθήσεις, να ελέγχουν τον βαθμό αλήθειας
των πληροφοριών που μοιράζονται. Σε αυτό θα βοηθούσε ένα σύστημα επιβράβευσης της εγκυρότητας όσων διαδίδουν. Θα μπορούσαν, ακόμη, να δηλώνουν
την εμπιστοσύνη τους μέσω αντίστοιχου πλήκτρου. Τέλος, συνιστάται η αξιολόγηση των πληροφοριών μέσω εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης.
(69 λέξεις)
Α2. Στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου 1, ο συγγραφέας επιλέγει να παρουσιάσει τα αποτελέσματα μιας σειράς πειραμάτων στα οποία συμμετείχαν χιλιάδες χρήστες μέσων κοινωνικής δικτύωσης και καλούνταν να διαβάσουν και να μοιραστούν με άλλους χρήστες κάποιες ειδήσεις ,μεταξύ των οποίων, οι μισές ήταν ψευδείς. Με τη μέθοδο της διαίρεσης («Η αρχική διαπίστωση είναι...ότι μετέδιδε ψέματα.») διακρίνονται οι άνθρωποι που μοιράστηκαν και εξάπλωσαν ψευδείς ειδήσεις (διαιρετέα έννοια) με κριτήριο τον λόγο για τον οποίο το έπραξαν (διαιρετική βάση) σε τρεις κατηγορίες (μέλη της διαίρεσης): σε αυτούς που αποτελούν περίπου το 50% και το έκαναν λόγω απροσεξίας και βιασύνης, σε αυτούς που εντάσσονται στο 33% των χρηστών και το έκαναν λόγω λανθασμένης εντύπωσης ότι η είδηση ήταν ακριβής και, τέλος, σε αυτούς που σε ποσοστό 16% μετέδιδαν εν γνώσει τους ψευδείς ειδήσεις. Με την επιλογή του αυτή ο πομπός επιδιώκει, αξιοποιώντας συγκεκριμένα και αξιόπιστα επιστημονικά στοιχεία, να ενημερώσει τους δέκτες και να τους βοηθήσει να κατανοήσουν τη φύση και το μέγεθος του προβλήματος της αναπαραγωγής ψευδών ειδήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εστιάζει, επομένως, σκόπιμα στο γεγονός ότι το πρόβλημα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε αβλεψία ή σε λανθασμένες εντυπώσεις των χρηστών αλλά η περισσότερο βλαβερή και δύσκολα αντιμετωπίσιμη διάσταση του προβλήματος σχετίζεται με μία μειονότητα χρηστών που συνειδητά αναπαράγει ψεύδη, είτε για να προωθήσει τις προσωπικές της ιδέες, είτε για να αισθανθεί επιβεβαίωση μέσω της προσοχής των άλλων. Με τον τρόπο αυτό, στοχεύει,μεταξύ άλλων, και στον προβληματισμό και την ευαισθητοποίηση των αναγνωστών σχετικά με το υπό εξέταση θέμα.
Α3. «φάρμακο»: η λέξη χρησιμοποιείται μεταφορικά για
να αποδοθεί ως μια αποτελεσματική λύση στο πρόβλημα
της παραπληροφόρησης η ενθάρρυνση των χρηστών να μη βιάζονται να κάνουν «like».
«Nature» : τα εισαγωγικά
χρησιμοποιούνται για να αποδοθεί ο
επίσημος τίτλος του ξένου επιστημονικού περιοδικού στο οποίο δημοσιεύθηκαν τα αποτελέσματα πειραμάτων που διεξήχθησαν.
«like»: περιλαμβάνεται εντός εισαγωγικών ένας ξένος ειδικός όρος που χρησιμοποείται στα μέσα κοινωνικής
δικτύωσης για να δηλωθεί η έγκριση/αρέσκεια των χρηστών
για μια ανάρτηση.
αρέσει στο...λαό : τα
αποσιωπητικά χρησιμοποιούνται για να εκφράσει ο γράφων ειρωνεία ως προς το
γεγονός ότι μέχρι στιγμής το μοναδικό στοιχείο από το οποίο ενθαρρύνονται οι χρήστες να μεταδίδουν
ειδήσεις είναι η θετική ανταπόκριση που βρίσκουν
αυτές από το πλήθος των χρηστών του διαδικτύου, οι οποίοι αντίστοιχα υστερούν
σε κριτήρια ελέγχου
της αξιοπιστίας των πληροφοριών.
(να εμπιστεύεσαι περισσότερο αυτό που επιβεβαιώνει τις ήδη εδραιωμένες απόψεις σου) : η παρένθεση περιλαμβάνει μια πληροφορία που λειτουργεί ως επεξήγηση στον όρο «μεροληψία επιβεβαίωσης» που προηγείται.
ΘΕΜΑ Β (ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ)
Β1.. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ
·
Τίτλος
·
Αφόρμηση
·
Χρήση α΄ και γ΄ ρηματικού
προσώπου
·
Αναφορική λειτουργία της γλώσσας αλλά και προσεγμένη
χρήση προφορικών εκφράσεων-λέξεων
·
Πρόλογος: Αφόρμηση η συζήτηση στη τάξη στο πλαίσιο του μαθήματος της
«Έκφρασης-Έκθεσης» για το φαινόμενο της παραπληροφόρησης και σύντομη αναφορά
στη στάση κάθε δέκτη πληροφοριών αλλά και στους τρόπους με τους οποίους το σχολείο θα θωρακίσει τους
νέους απέναντι στη διάδοση ψευδών ειδήσεων.
·
Κυρίως Μέρος
Ø
Ζητούμενο Α΄: Στάση του δέκτη πληροφοριών
-Να καλλιεργεί την κριτική ικανότητα απέναντι στην πρόσληψη ειδήσεων.
-Να μην έχει παθητική στάση και να μην μιμείται με ευκολία τα όσα προβάλλονται.
-Να διασταυρώνει και να εναλλάσσει τις πηγές ενημέρωσης -Να αντιδρά στο χυδαίο κι εύπεπτο
που υποτιμά τη νοημοσύνη του κοινού
-Να μην παρασύρεται κι εντυπωσιάζεται από την «είδηση» καθιστώντας τη γνωστή σε «φίλους», «ακολούθους» προκειμένου να αυξήσει τα «like», «share».
-Να συνειδητοποιήσει ότι έχει τη δύναμη , να
την ασκεί και να προσπαθεί
να περάσει στον πομπό
το μήνυμα της απόρριψης.
Ø Ζητούμενο Β΄: Ρόλος του σχολείου
στη θωράκιση των νέων απέναντι στη διάδοση ψευδών ειδήσεων
-Το σύγχρονο εκπαιδευτικό
σύστημα χρειάζεται αναδιάρθρωση με προσανατολισμό ανθρωποκεντρικό. Τη στείρα αποστήθιση και συσσώρευση γνώσεων
πρέπει να διαδεχθεί η ανάπτυξη της κριτικής
ικανότητας, ώστε από μικρή ηλικία ο νέος να εθίζεται στον προβληματισμό, ο οποίος συμβάλλει
στην άμβλυνση της παραπληροφόρησης.
-Η σχολική κοινότητα
οφείλει να καλλιεργεί την κοινωνική συνείδηση
με αφετηρία το γόνιμο διάλογο διδασκόντων - διδασκομένων.
-Ανάθεση ομαδικών εργασιών
που θα ωθήσουν τους νέους να ερευνήσουν τη λειτουργία των
Μέσων και θα τους δώσουν τη δυνατότητα να αντιληφθούν τον τρόπο λειτουργίας τους.
- Δημιουργία σχολικών ιστοσελίδων ή και
σχολικών εφημερίδων όπου ,εκ των έσω,
θα εκπαιδευτούν και θα έχουν μια εικόνα των μηχανισμών ενημέρωσης .
-Διοργάνωση εκδηλώσεων /ημερίδων
με την παρουσία κοινωνικών λειτουργών, ψυχολόγων οι οποίοι θα
ενημερώνουν τους γονείς αλλά τους μαθητές για την ορθή χρήση του διαδικτύου και την ανάπτυξη μηχανισμών άμυνας απέναντι στην είδηση από οποιοδήποτε
μέσο κι αν προβάλλεται. Επίσης, πρόσκληση ανθρώπων των Μέσων που έχουν διακριθεί για την παρουσία τους
στον συγκεκριμένο χώρο, για να ενημερώσουν
για τον τρόπο λειτουργίας των ΜΜΕ.
ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΓΡΑΠΤΟΥ
ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Η καλή ενημέρωση είναι μονόδρομος!!
Αφουγκραζόμενος-η τις επικρατούσες συνθήκες στην κοινωνία της πληροφορίας
κι ορμώμενος-η από τη συζήτηση στην τάξη στο μάθημα της «Έκφρασης-Έκθεσης» στην
ενότητα «παραπληροφόρηση», θεωρώ απαραίτητη την αναφορά στη στάση του
δέκτη αλλά και του σχολείου ως φορέα
πνευματικής οχύρωσης του νέου απέναντι στην είδηση.
Ο σημερινός ακροατής ή τηλεθεατής βάλλεται από ομοβροντία πληροφοριών και για να μπορεί να ανταποκριθεί απαιτείται να
χτίσει ένα «τείχος προστασίας». Αναγκαίο συστατικό
άμυνας είναι η κριτική ικανότητα πρόσληψης των όποιων ειδήσεων, ώστε να μην αποδέχεται παθητικά την
εντυπωσιακή είδηση , αλλά και να μη βιάζεται να τη μοιραστεί με «φίλους», «ακολούθους» ή ακόμα να την ενστερνιστεί κι ο ίδιος. Οφείλει να διασταυρώνει τις πηγές ενημέρωσης, ώστε να έχει σφαιρική θεώρηση
των πραγμάτων. Είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσει ο σημερινός πολίτης
ότι είναι δικαίωμά
του αλλά κι υποχρέωσή του απέναντι στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο να
ελέγχει τους φορείς
ενημέρωσης και να αντιδρά όταν αντιληφθεί ότι υποτιμούν τη νοημοσύνη
του. Να απορρίπτει το εύπεπτο,
να αναζητά το καλύτερο το οποίο κι
έχει τη δύναμη να το πετύχει, καθώς
αυτή έγκειται αποκλειστικά στον ίδιο, στο κουμπί που θα πατήσει και θα επιλέξει άλλο τηλεοπτικό πρόγραμμα
, στο ξεφύλλισμα εντύπων , στο
«σκρολάρισμα» σε ιστοσελίδα ή ψηφιακή εφαρμογή.
Παρά το
γεγονός ότι οι κρουνοί ενημέρωσης αυξάνονται,
είναι προφανές ότι το σχολείο θα
συνεχίσει να λειτουργεί για να ετοιμάζει τις νέες γενιές για τις κοινωνίες των πολιτών. Απαραίτητη είναι η αλλαγή του εκπαιδευτικού χαρακτήρα που θα
στοχεύει στην ουσιαστική
γνώση ,ώστε να επιτύχει την ενίσχυση
της αντιληπτικής ικανότητας των νέων, και άρα εγρήγορσης έναντι στις απόπειρες
παραπληροφόρησης. Επιπλέον, το σχολείο έχει χρέος να προβεί και σε δράσεις
που θα εμφυσήσουν στο νέο την
τάση αντίστασης. Μέσα από ομαδικές
εργασίες αλλά και μέσω της
σύνταξης σχολικών εφημερίδων ή δημιουργίας σχολικών
ιστοσελίδων, οι μαθητές
θα αντιληφθούν βιωματικά τη
διαδικασία. Επίσης, η πρόσκληση σε σχετικές εκδηλώσεις ανθρώπων του συγκεκριμένου χώρου αλλά
και η αξιοποίηση του μαθήματος της πληροφορικής θα γνωστοποιήσουν τους κινδύνους και τις
τακτικές προπαγάνδας, ώστε οι νέοι να μάθουν θα θέτουν υπό αμφισβήτηση τις ειδήσεις που προβάλλονται.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι
η δύναμη ενυπάρχει σε όλους μας και
δε μένει παρά να την πυροδοτήσει ο παράγοντας που θεσμοθετημένα και με επιστημονικό τρόπο μπορεί να
καλλιεργεί το νέο χωρίς ωστόσο να είναι αμελητέα η παρουσία
των άμεσων φορέων ενημέρωσης , οι οποίοι
οφείλουν να συναισθανθούν το χρέος
και την ευθύνη που έχουν απέναντι στην κοινωνία.
(400 λέξεις)
ΘΕΜΑ Γ (ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ)
Στο Κείμενο 2 υπάρχουν
πολλά στοιχεία που θυμίζουν παραμύθι:
·
το
εκφραστικό μοτίβο της έναρξης των παραμυθιών: Μια φορά και έναν καιρό ένας
άνθρωπος….
·
απλή και κατανοητή γλώσσα: έψαχνε να
βρει ένα πουλί
της προκοπής, ο αετός κοίταξε
γύρω και τρεμούλιασε
·
εικόνες: ο ήλιος, που μόλις γεννιότανε, έβαφε χρυσαφιά την κορφή του βουνού κι έκανε όλα τα βράχια να λάμπουνε
μέσα σ’ εκείνο τ’
όμορφο πρωινό.
·
διάλογος: Εκεί που
σεργιανούσαν στον κήπο του είπε (ο φυσιοδίφης) : «Αυτό το πουλί δεν είναι κοτόπουλο. Αετός είναι». «Το ξέρω απάντησε ο
ιδιοκτήτης του αετού, αλλά τον έχω
εξασκήσει να συμπεριφέρεται σαν κοτόπουλο. Δεν
είναι πια αετός. Έγινε κοτόπουλο. […]
·
επαναλαμβανόμενα εκφραστικά μοτίβα με διδακτικό τόνο: «Δεν σου το είπα πως είναι κοτόπουλο;», «Άνοιξε τα φτερά σου και πέταξε»
·
προσωποποιήσεις των φυσικών στοιχείων: ο ήλιος, που μόλις γεννιότανε
·
σύντομες- κοφτές προτάσεις: Περάσανε
πέντε χρόνια. Μια μέρα τον επισκέφτηκε ένας φυσιοδίφης. Συμφωνήσανε να κάνουν ένα πείραμα.
· ευθύς λόγος: «Αετέ, είσαι ένας αετός. Άνοιξε τα φτερά σου και πέταξε»
ΘΕΜΑ Δ (ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ)
Κάθε απάντηση που θα τεκμηριωθεί, είναι σωστή.
ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑ Α
Η
αλληγορική αυτή σύντομη αφήγηση με στοιχεία παραμυθιού («Μια φορά κι
έναν καιρό ένας άνθρωπος…») αποτελεί ένα εκλαϊκευμένο σχόλιο για ένα από τα σημαντικότερα φαινόμενα παθογένειας
σήμερα, τη χειραγώγηση. Η αλληγορία είναι βασισμένη
στα σύμβολα του «κοτόπουλου» και του
«αετού», ενώ μέσα από τον διάλογο
του ιδιοκτήτη και του φυσιοδίφη αποδίδεται ζωντανά, παραστατικά και με αμεσότητα μια αλήθεια ζωής για τον
αποπροσανατολισμό που δύναται να επιφέρει η ποδηγέτηση
στον άνθρωπο. Ο αετός, έχοντας διαπαιδαγωγηθεί από τον ιδιοκτήτη του να λειτουργεί και να συμπεριφέρεται σαν
κοτόπουλο, δυσκολεύεται να πιστέψει τον φυσιοδίφη που ανατρέπει την κοσμοθεωρία του και τον προτρέπει, μέσα από τη χρήση του επαναλαμβανόμενου
για λόγους έμφασης μοτίβου («αετέ
είσαι ένας αετός...»), να
αποδεχτεί την αληθινή του φύση και να συμπεριφερθεί σαν αετός. Ωστόσο, με την ορθή καθοδήγηση από τον φυσιοδίφη,
κατορθώνει να αφυπνιστεί και να πιστέψει στις
αληθινές του δυνάμεις, αντιλαμβανόμενος τελικά ποιος είναι πραγματικά, κάτι που οπτικοποιείται μέσω της παραστατικής εικόνας («ο αετός κοίταξε γύρω... δεν ξαναγύρισε πια.»)
Η ιστορία διδάσκει ότι οποιαδήποτε μορφής χειραγώγηση μπορεί να οδηγήσει
τον άνθρωπο στον αποπροσανατολισμό,
με άμεση επίπτωση το άτομο να μαζικοποιείται,
να αναπτύσσει σύνδρομα κατωτερότητας και να οδηγείται σε ψυχικά κενά,
χάνοντας στο τέλος την ιδιοπροσωπία του.
(179 λέξεις)
ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑ
Β
Ο αφηγητής μέσα από μία θλιβερή ιστορία ενός αετού
που κάποιος τον έπεισε ότι είναι κοτόπουλο, προσπαθεί
να αφυπνίσει τον αναγνώστη. Μελετώντας το εισαγωγικό
σημείωμα του κειμένου, αντιλαμβανόμαστε ότι το έργο αυτό αποτελεί μία ιστορία που ουσιαστικά στοχεύει στην
αφύπνιση ενός ολόκληρου λαού, που, αν και
ζει καθυποταγμένος «σαν κοτόπουλο», εντούτοις «έχει την καρδιά ενός αετού». Αυτό το πέταγμα ασφαλώς, μετά από χρόνια
αιχμαλωσίας και πλύσης εγκεφάλου, προϋποθέτει έναν καλό «εκπαιδευτή», όπως είναι ο φυσιοδίφης, που στιγμή δεν σταματά να πιστεύει στις δυνάμεις του αετού και τον παρακινεί, προστάζοντας τον:
«Άνοιξε τα φτερά
σου και πέταξε.» Ο φυσιοδίφης είναι το σύμβολο του πνευματικού ανθρώπου ή του δασκάλου-παιδαγωγού,
που εμφυσά στους ανθρώπους τη γνώση και
όλα τα ιδανικά που αυτή διδάσκει, όπως αυτό της ελευθερίας. Το πέταγμα του αετού συμβολίζει αυτή την εσωτερική –κυρίως- απελευθέρωση. Η
επιμονή του δε στερεύει:
«Όχι, επέμενε
ο φυσιοδίφης, είναι αετός. Δωσ’ του ακόμα μια ευκαιρία…» Για εμένα αυτό το
θέμα είναι πολύ σοβαρό και πάντα επίκαιρο. Γιατί μέχρι και σήμερα υπάρχουν άνθρωποι αλλά και ολόκληροι λαοί
που καταδυναστεύονται από άλλους κι αυτό
είναι άδικο. Το κείμενο με βοήθησε να σκεφτώ ότι εμείς οι νέοι πρέπει να εναντιωνόμαστε σε κάθε μορφή καταπίεσης
και να επιζητούμε δικαιοσύνη, γιατί το αύριο, «ο ουρανός» μας ανήκει.
(182 λέξεις)