Το ποδήλατο ως νέο μέσο μεταφοράς πρωτοεμφανίστηκε στην Αθήνα το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Αν και αρχικά αντιμετωπίστηκε με καχυποψία, δεν άργησε να κατακτήσει τις καρδιές των πρωτευουσιάνων.
Το πρώτο ποδήλατο στην Αθήνα λέγεται πως ήταν του Βασιλιά Γεώργιου Α’ και ήταν κατασκευασμένο από ξύλο. Σταδιακά, το νέο μέσο μετατράπηκε σε κοινωνικό στάτους.
Το ποδήλατο “χορηγός ηδονής”
Ο τρόπος που παρουσιαζόταν το ποδήλατο σε δημοσιεύματα του Τύπου, στα τέλη του 19ου αιώνα, είναι εντυπωσιακός:
“Έχει τόσην χάριν, είνε χορηγός τόσης ηδονής, τόσης απολαύσεως, έχει τόσους φανατικούς οπαδούς, έτυχε τόσης λατρείας από πάντας τους φίλους του, ώστε του αξίζει μια βιογραφική σημείωσις”
Σε αντίστοιχα δημοσιεύματα το ποδήλατο εμφανίζεται ως “η μουσική, το γλέντι, η διασκέδασις, το καφφενείον του ποδηλάτη“. Το 1896, ο Έλληνας λογοτέχνης και μετέπειτα πρόεδρος του Εθνικού Θεάτρου, Ιωάννης Δαμβέργης, έγραφε:
“Το ποδήλατον κολακεύει τον ανθρώπινον εγωϊσμόν, διότι αυτός το θέτει εις κίνησιν. Το ποδήλατον παρουσιάζει εις τον επιβάτην του τον εξωτερικόν κόσμον υπό άλλην όψιν εντελώς. Θέλγει το όμμα, ανακουφίζει την ψυχήν, αναπαύει με την γλυκείαν καταπόνησίν του το νευρικόν σύστημα, καθιστά διαυγείς τους οφθαλμούς και βλέπει ο ποδηλάτης με ανέκφραστον ευχαρίστησιν και τον στρφόμενον τροχόν του ποδηλάτου του και τα αφανιζόμενα κανονικώς αντεικείιμενα“.
Ο ίππος αντίπαλος
Εκείνη την εποχή δεν κυκλοφορούσαν παρά ελάχιστα αυτοκίνητα, μετρημένα στα δάχτυλα των δυο χεριών, στους δρόμους της Αθήνας. Δεν υπήρχαν τα μέσα μαζικής μεταφοράς όπως τα γνωρίζουμε σήμερα, εκτός από το τρένο σταθερής τροχιάς.
Προσέξτε τα υποδήματα του ποδηλάτη. Τα αθλητικά παπούτσια δεν υπήρχαν ούτε ως σκέψη
Κυκλοφορούσε βέβαια ο ιπποσιδηρόδρομος, στον οποίο αποδόθηκε το όχι και τόσο τιμητικό όνομα “κωλοσούρτης“. Ο χαρακτηρισμός αυτός έδειχνε τον τρόπο και την ταχύτητα με την οποία κινούταν στους δρόμους της πρωτεύουσας.
Αμάξια, αμαξάκια, άλογα και γαϊδούρια ήταν τα συνήθη μέσα μεταφοράς για την πλειοψηφία των Αθηναίων κατοίκων. Το νεοεισηγμένο ποδήλατο αποτέλεσε τον αντίπαλο του “κωλοσούρτη”.
Σε ρεπορτάζ της εποχής σκιαγραφείται η διαμάχη μεταξύ τους,
“Οι ιππείς ερίζουσι με τους ποδηλάτας. Οι ιππείς λέγουσιν την ιππασίαν απολαυστικωτέραν, οι ποδηλάται δεν παραδέχονται άλλο από το ποδήλατο“.
Το πρώτο ποδήλατο στην Αθήνα του 1881
Μία από τις σημαντικότερες πληροφορίες που παρέδωσε ο Δαμβέργης ήταν πως “το πρώτον ποδήλατον δίκυκλον το έφερε εις την Ελλάδα ο Βασιλεύς. Αυτό είνε βεβαιωμένον. Εις τας Αθήνας έφτασε τω 1881“. Πρόκειται για τον Βασιλέα Γεώργιο Α΄, ο οποίος όταν έφερε το πρώτο ποδήλατο ήταν ήδη 36 ετών, παντρεμένος και είχε ήδη τα πέντε από τα επτά παιδιά του.
Το δίκυκλο του Γεώργιου Α’ είχε ξύλινους τροχούς και ισόκυκλους. Όμως, ήταν αρκετά βαρύ και κατά συνέπεια δυσκίνητο. Ο Βασιλιάς συνήθιζε να κινείται με το ποδήλατό του στο κτήμα του Τατοΐου, όπως και τα παιδιά του.
Ο Πρωταθλητής Ελλάδος, ποδηλάτης ανωμάλου οδού, Α. Περιβολαρόπουλος (Πηγή φωτογραφίας: Pireorama)
Ωστόσο, στη μνήμη των περισσότερων Αθηναίων, εκείνος που έμεινε ως ο εισηγητής του ποδηλάτου στην ελληνική πρωτεύουσα ήταν ο περίφημος Φον Γκέντριχ. Ήρθε ως εκπρόσωπος μεγάλης εταιρείας παραγωγής ποδηλάτων και ποδηλατικού βιομηχανικού καταστήματος. Κατοικούσε σε ένα μικρό σπίτι στην οδό Ηπείρου, η οποία θεωρούνταν ότι βρίσκεται έξω από την πόλη.
Έκπληκτοι οι Αθηναίοι τον έβλεπαν να κυκλοφορεί με το δίκυκλό του και τον θεωρούσαν “θαυματοποιό“.
Η φήμη του Γκέντριχ κατέρρευσε μόλις αγοράστηκε το πρώτο ποδήλατο, Έμεινε, όμως, ιστορικό το πρώτο ταξίδι που έγινε στην Αθήνα με τερματισμό στο Δαφνί.
“Ήσαν 7 εν όλω, αλλά επροξένησαν εις το Δαφνίον εντύπωσιν ομοίαν με 1.007 διαβόλων, οι οποίοι ηδύναντο να εξέλθουν από τα τάρταρα”.
Όσο για την αντιμετώπισή τους από τους Αθηναίους χωρικούς, οι μαρτυρίες αναφέρουν χαρακτηριστικά την περίπτωση ενός κατοίκου που έβαλε τρικλοποδιά και αναποδογύρισε έναν ποδηλάτη, γιατί “ήθελε να δει πως στέκεται στο ποδήλατο ο αναβάτης“!
Η εξάπλωση
Στις παραμονές των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων (1896) η Αθήνα διέθετε ήδη 2.000 ποδηλάτες κάθε ηλικίας, ενώ οι γυναίκες ποδηλάτριες δεν ξεπερνούσαν τις 50 και οι περισσότερες ήταν ξένες. Από τους δύο χιλιάδες ποδηλάτες λέγεται πως οι 400 ήταν “φανατικοί“, επειδή είχαν το προσωπικό τους δίκυκλο και έκαναν την ποδηλατάδα τους στην πόλη και στις εξοχές, μία φορά την εβδομάδα.
Οι πρώτοι Σύλλογοι ήταν δύο. Η “Ένωσις η Ποδηλατική” και η “Ελληνική Ποδηλατική Εταιρεία” που αντιπροσώπευσε την Ελλάδα στους Ολυμπιακούς του 1896.
Αντλήθηκαν πληροφορίες από: Μικρός Ρωμηός – Εφημερίδα για την Αθήνα