Ο Κρις Γουντχάουζ υπήρξε ελληνομαθής Άγγλος ιστορικός. Το 1939, κατατάχθηκε στο Βασιλικό Πυροβολικό και η έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τον βρήκε στην Ελλάδα.
Εστάλη ως μέλος των Επιχειρήσεων Ειδικών Αποστολών (Special Operations Executive, SOE), μιας βρετανικής ειδικής μυστικής παραστρατιωτικής υπηρεσίας με κύριο ρόλο την κατασκοπεία, την αναγνώριση εχθρικών θέσεων, καταδρομές και δολιοφθορές.
Συμμετείχε στο σχέδιο της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου, στις 25 Νοεμβρίου 1942, αποτέλεσμα της συνεργασίας των δύο μεγαλύτερων αντιστασιακών οργανώσεων, του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ.
Ο Κρις Γουντχάουζ
Ο θαυμασμός για τον Μπαντουβά που μετατράπηκε σε μίσος
Όταν έφτασε στην Κρήτη, του ορίστηκε ο τομέας ανατολικά του νησιού, δηλαδή οι νομοί Ηρακλείου και Λασιθίου. Πληροφορήθηκε τότε για ένα πρόσωπο που αναδείχθηκε σε εξέχουσα μορφή της Κρητικής Αντίστασης: τον Εμμανουήλ Μπαντουβά.
Ο Βρετανός εκτίμησε το κύρος του, την ακεραιότητά του και τη στρατιωτική του ισχύ. Σε μια αναφορά του, την Πρωτοχρονιά του 1942, ο Γουντχάουζ έγραψε για την επιλογή του:
“Όλοι έχουν απόλυτη εμπιστοσύνη στην ακεραιότητα και στην ικανότητα του Μπαντουβά. Θα ήθελα να του δώσω τον απόλυτο έλεγχο της διανομής των όπλων και των προμηθειών για τον Νομό“.
Ο Καπετάν Μανώλης Μπαντουβάς με την αντάρτικη ομάδα του – Πηγή φωτογραφίας: Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)
Ο Κρητικός συμπάθησε και αυτός τον Βρετανό αξιωματικό και η σχέση τους έμοιαζε ιδανική, με αμοιβαία εκτίμηση και σεβασμό. Ωστόσο, ο θαυμασμός του σύντομα μετατράπηκε σε μίσος. Ο Μπαντουβάς είχε αποφασίσει να συνεργαστεί με τους κομμουνιστές.
Ο Γουντχάουζ χρησιμοποίησε τον Μπαντουβά για να διαδοθεί η φήμη ότι στην Κρήτη θα γινόταν συμμαχική εισβολή για την ανακατάληψή της. Η φήμη αυτή συνοδευόταν και από μια άλλη, σύμφωνα με την οποία ο Μπαντουβάς είχε στην κατοχή του 100.000 όπλα που θα τα μοίραζε στους αντάρτες.
Η φήμη, που δεν άργησε να φτάσει στο Βερολίνο, απέτρεψε την άμεση αποστολή μιας γερμανικής μεραρχίας από την Κρήτη. Ο Γουντχάουζ οργάνωσε, επίσης, μια ευρύτατη συνάντηση οπλαρχηγών και παραγόντων της Κρήτης στο χωριό Αβδελιάρι, με σκοπό την ευρύτερη διάδοση της φήμης, που εξυπηρετούσε τα σχέδια παραπλάνησης των συμμάχων.
“Δεν επερίμενα μια τέθοια πρόταση από έναν Άγγλο αξιωματικό, όπως μού’ χες πει, του Επιτελείου”
Η Βρετανία δούλευε τότε ένα σχέδιο για να κυριαρχήσει στη Μεσόγειο. Ήθελε, μαζί με το Γιβραλτάρ, την Κύπρο, τη Μάλτα και τα Δωδεκάνησα, να έχει υπό μορφή αποικίας και την Κρήτη.
Ο Γουντχάουζ προσπάθησε να εντάξει στα σχέδιά του τον Μπαντουβά. Επειδή ήταν ένας “αγράμματος καπετάνιος”, ο Γουντχάουζ πίστευε πως θα ξεγελούσε τον Μπαντουβά.
Όμως, ο Κρητικός αντιστασιακός μόνο αφελής δεν ήταν. Στα απομνημονεύματά του, κατέγραψε τον ακόλουθο διάλογο με τον Άγγλο αξιωματικό, το τελευταίο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου 1942:
ΓΟΥΝΤΧΑΟΥΖ: Εσείς, καπετάνιο, θα μπορείτε να προσφέρετε μεγάλα πράματα στην Κρήτη, διότι σε πιστεύει ο λαός. Εσείς οι Κρητικοί έχετε άλλη νοοτροπία από τη Στερεά Ελλάδα. Και, όταν λευτερωθεί η Κρήτη, θα μπορείς να προσφέρεις πολλά πράγματα στην Κρήτη.
ΜΠΑΝΤΟΥΒΑΣ: Με ποιον τρόπο;
ΓΟΥΝΤΧΑΟΥΖ: Θα σηκώσεις αγγλικιά σημαία να χωρίσετε απ’ τη λοιπή Ελλάδα και εμείς θα διώξομε από δω τσι εχθρούς σας και θ’ αναλάβομε το νησί και θα το κάμομε βιτρίνα τουρισμού, εκεί που πάνε οι τουρίστες στη Γαλλία νά’ ρχονται εδώ. Να το αναλάβομε ως ήτονε και πρώτα η Κρήτη ανεξάρτητη.
“Αυτό ειν’ ωραίο. Για ξαναπέ μου το να το καταλάβω καλά“, αποκρίθηκε ο Μπαντουβάς.
Όταν ο Γουντχάουζ επανέλαβε τα παραπάνω, ήρθε αντιμέτωπος με μια αντίδραση που δεν περίμενε.
Ο Μπαντουβάς έβγαλε το πιστόλι του, σηκώθηκε και του είπε: “Εσύ, δεν είσαι αξιωματικός Άγγλος. Και αν είσαι αξιωματικός Άγγλος, είσαι κατάσκοπος των Γερμανών. Δεν επερίμενα μια τέθοια πρόταση από έναν Άγγλο αξιωματικό, όπως μού’ χες πει, του Επιτελείου“.
Και συνέχισε λέγοντας: “Απ’ αυτήν την ώρα είσαι αιχμάλωτος. Εμείς σκεφτόμαστανε ότι θα πάρομε και τη Βόρεια Ήπειρο, θα πάρομε και τα Δωδεκάνησα και θα πάρομε και την Κύπρο. Και εσύ ήρθες να μας επείς να χωρίσομ’ απ’ τη λοιπή Ελλάδα, όπου μαχουμέστανε αιώνες να ενωθούμε. Δεν σου επιτρέπω πλια να επικοινωνήσεις με κανένα“.
Η σύγκρουση ανάμεσα στους δυο άνδρες ήταν σφοδρή. Τον απομόνωσε και ζήτησε από τη Μέση Ανατολή την άμεση ανάκλησή του. Ο Μπαντουβάς, καχύποπτος απέναντι στους Βρετανούς ήδη πριν από τη μάχη της Κρήτης, έγραψε για εκείνους:
“Τσι μίσησα τσι Εγγλέζους, Διότι οι Εγγλέζοι εθέλανε να μονοπωλήσουνε τον αγώνα με τη θυσία των αγωνιστών Ελλήνων”.
Με πληροφορίες από το βιβλίο του Δημοσθένη Κούκουνα “Η Κρήτη υπό Κατοχή – Η Μάχη της Κρήτης και η Εθνική Αντίσταση. Κατοχή και δοσιλογισμός“, Εκδόσεις Ariston Books