Ειρήνη - πόλεμος - Κριτήριο αξιολόγησης στα Νέα Ελληνικά Γ' Λυκείου

Κείμενο 1

Κανείς δεν είναι τόσο ανόητος ώστε να προτιμά τον πόλεμο από την ειρήνη

Η ζωή του ανθρώπου από τα χρόνια τα παλιά ως τα σήμερα υπήρξε μια αδιάκοπη σχοινοβασία ανάμεσα στον πόλεμο και στην ειρήνη. Αιώνιο πεπρωμένο των ανθρώπινων γενεών ήταν να κινούνται, όπως το εκκρεμές, ανάμεσα στον πόλεμο και στην ειρήνη. Και οι δύο αυτές καταστάσεις διέ­πονται από δικούς τους νόμους και δημιουργούν διαφορετικά αποτελέσμα­τα. Αυτή τη διαφορά θέλει να δείξει ο πατέρας της ιστορίας, για να καταδεί­ξει πόσο ανόητος είναι αυτός που προτιμά τον πόλεμο από την ειρήνη. Με τον πόλεμο ανατρέπεται η φυσιολογική διαδικασία της ζωής: Οι γονείς θάβουν τα παιδιά τους. Αντίθετα με την ειρήνη η ζωή ακολουθεί το φυσι­κό της ρυθμό και τα παιδιά είναι αυτά, που όταν έλθει η ώρα θάβουν τους γονείς τους. Ολόκληρη την περικοπή αυτή διαποτίζει ένας υγιής ουμανι­σμός και μια βαθιά αίσθηση και γνώση του ανθρώπου και της μοίρας του.

Αλλά για να κατανοήσουμε πληρέστερα τη θέση του Ηροδότου, είναι καλό να υπογραμμίσουμε εναργέστερα τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στον πόλεμο και στην ειρήνη. Άρση του πολέμου είναι η ειρή­νη και άρση της ειρήνης είναι ο πόλεμος. Ως πόλεμος νοείται η ένοπλη σύρραξη ανάμεσα σε κράτη ή ανάμεσα σε πολίτες μιας και μόνης χώρας. Κάθε πόλεμος διεξάγεται κάτω από τις πτυχές μιας σημαίας και καθορί­ζεται από μια συγκεκριμένη ιδεολογία ή κίνητρο. Τους πολέμους είναι δυνατό να προκαλούν αίτια πολιτικά, θρησκευτικά, οικονομικά, δημογραφικά. Συνηθίζουμε να διακρί­νουμε τους πολέμους σ’ επιθετικούς και αμυντικούς. Σκοπός του επιθετικού πολέμου είναι η κατάληψη εδαφών, η σύλληψη αιχμαλώ­των, η λεηλασία, η ταπείνωση, ο αφανισμός ή η υποδούλωση ενός λαού.

Οποιαδήποτε όμως μορφή κι αν έχει ο πόλεμος, οποιαδήποτε κι αν είναι τα ελατήριά του, γεγονός παραμένει ότι τ' αποτελέσματά του είναι πάντοτε οδυνηρά. Πολλοί μάλιστα φρονούν ότι σ’ έναν πόλεμο δεν υπάρ­χουν νικητές και νικημένοι. Υπάρχουν μόνο νικημένοι. Θα μπορούσε βέβαια να παρατηρήσει κανείς ότι χάρη στον πόλεμο επισπεύτηκε η ανά­πτυξη της τεχνικής. Αλλά ποια πρόοδος μπορεί να θεραπεύσει τον πόνο μιας μητέρας που θρηνεί για την απώλεια του τέκνου της; Ο πόλεμος είναι μάστιγα, που εξαφανίζει, νεκρώνει καθετί που με μόχθο δημιουργεί η αν­θρωπότητα στην πορεία της. Είναι η διαρκής αγωνία, ο άφατος φόβος, εί­ναι η σκιά του θανάτου, που βάζει τροχοπέδη στην ανάπτυξη των τεχνών και της εσωτερικής καλλιέργειας του ανθρώπου. Μετά από κάθε πόλεμο η πείνα, η φτώχεια, η έλλειψη ηθικής ισορροπίας είναι τα μόνα που απομέ­νουν μαζί με τα πτώματα και τα ερείπια. 

Μετά τη νύχτα όμως έρχεται η ημέρα, μετά το θάνατο η ζωή, μετά τον πόλεμο η ει­ρήνη. Με τη λέξη αυτή εννοούμε μια κατάσταση ησυχίας, τάξης και αρμονίας. Εννοούμε το φως που διαλύει τα ζοφερά σκοτάδια του πολέμου, διώχνει τη σκιά του θανάτου, στεγνώνει τα δάκρυα, ζεσταίνει τις πληγές των λαβωμένων, μαλακώνει τον πόνο των πονεμένων και γεμίζει ευφρο­σύνη τις ψυχές. Ειρήνη είναι ο δίκαιος ύπνος, είναι η θεά η «βαθύπλουτος, καλλίστη μακάρων θεών», είναι η ανατολή και η εγγύηση της ζωής. Όταν προβάλλει η ειρήνη τα πεδία των μαχών γίνονται χωράφια, τα όπλα άροτρα, τα κράνη φωλιές πουλιών, η κατάρα ευχή, η δύναμη όχι θάνατος αλλά δη­μιουργία. Ο άνθρωπος προάγεται με την καλλιέργεια των γραμμάτων, των τεχνών, των επιστημών, με τα έργα ειρήνης. Χάνεται ο φόβος και η αγωνία. υπάρχει ασφάλεια και γαλήνη, υπάρχει ειρήνη. Γι’ αυτό πάντοτε ο άνθρωπος την αναζήτησε και δεν κουράζεται ποτέ να την αναζητεί.

Όλες οι ανθρώπινες γενεές την αγάπησαν, όλες ευχήθηκαν να παραδώ­σουν στις επόμενες όχι το δαυλό της καταστροφής αλλά τη σκυτάλη της δημιουργίας, όμως οι περισσότερες, αν όχι όλες, δοκίμασαν τη θηριωδία του πολέμου. Αυτό ακριβώς έκανε τους ανθρώπους να την λατρέψουν περισσότερο, να την επιζητήσουν με μεγαλύτερη λαχτάρα. Μόνο αυτός που μάχεται, γνωρίζει την αξία της ειρήνης. Μόνο λαοί που γνώρισαν τη φρίκη του πολέμου ψάλλουν τους ωραιότερους ύμνους γι’ αυτή. Οι Έλληνες πολέ­μησαν πολύ στη διάρκεια της ιστορίας τους και γι’ αυτό λάτρεψαν όσο κανείς σαν θεά την ειρήνη. Ο Παλαμάς μ’ έξοχο ποιητικό τρόπο δηλώνει την τραγική αυτή διάσταση: «Τι κι αν τον πολέμου το χορό χορεύω, γονατιστός ειρήνη εσέ λατρεύω».

Σαράντος Ι. Καργάκος, Ιστορικός – Συγγραφέας

Κείμενο 2

Γιατί πολεμάμε;

Ο πόλεμος είναι ηθικά και πολιτικά απαράδεκτος. Ηθικά, γιατί με τον πόλεμο καταστρέφεται η ζωή και ο πολιτισμός, καταρρακώνεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και επικρατούν το μίσος και η κακία. Πολιτικά, γιατί καταργούνται ανθρώπινα δικαιώματα και στις σχέσεις των ανθρώπων δεν επικρατεί ο διάλογος, η συνεννόηση και η αλληλοκατανόηση, αλλά η δύναμη που διαθέτει ο ισχυρότερος για να επιβάλει με τη βία τη θέλησή του στους άλλους. Γι’ αυτό η ανθρωπότητα στο σύνολό της καταδικάζει τον πόλεμο.

Παρ’ όλ’ αυτά ο άνθρωπος δεν έφτασε ακόμα σε τέτοιο επίπεδο ηθικής και πολιτικής ωριμότητας, για να λύνει τις διαφορές που έχει με τους άλλους ειρηνικά. Γι’ αυτό εξακολουθούν να γίνονται πόλεμοι σε πολλές περιοχές του πλανήτη μας. Οι πόλεμοι γίνονται για να επιβάλουν οι ισχυροί οικονομικοί παράγοντες και κράτη την κυριαρχία τους σε περιοχές του κόσμου και να ικανοποιήσουν τα συμφέροντά τους. Αυτή ήταν πάντα η βασική αιτία για την οποία γίνονταν οι πόλεμοι.

Επιπλέον, ένας σημαντικός λόγος είναι αυτός, ότι οι λαοί με την κατάλληλη προπαγάνδα που δέχονται, τυφλώνονται και φανατίζονται εναντίον άλλων λαών που έχουν διαφορετική θρησκεία, διαφορετικές αξίες και διαφορετικό πολιτισμό.

Ο πόλεμος υποκινείται από τις πολεμικές βιομηχανίες που έχουν τεράστια συμφέροντα από την κατασκευή και την εμπορία νέων οπλικών συστημάτων. Τα κράτη για να εκσυγχρονίσουν το οπλοστάσιό τους, δαπανούν αμύθητα ποσά τα οποία, αν χρησιμοποιούνταν για ειρηνικούς σκοπούς, θα έλυναν πολλά από τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα, όπως η καταστροφή του περιβάλλοντος, η πείνα, ο αναλφαβητισμός, η ελλιπής περίθαλψη.

Για να γίνει, όμως, αυτό και να απαλλαγεί η ανθρωπότητα από τον εφιάλτη του πολέμου, χρειάζεται να επικρατήσει μια νέα ηθική και πολιτική αντίληψη που έχει σκοπό της την εξυπηρέτηση του ανθρώπου και την προστασία της ζωής. Αυτήν την αντίληψη μπορούν να επιβάλουν οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που είναι αντίθετες προς τον πόλεμο.

Σπυρίδων Κούτρας, Πειστικός Λόγος, Σαββάλας 2005

Κείμενο 3

Ξυπνητήρι

Χθες βράδυ ονειρεύτηκα

τον κόσμο χωρίς αδικία

ήμαστε λέει οι λαοί αδελφωμένοι

δίχως πολέμους, δίχως ανισότητες

δεν υπήρχαν δικά σου και δικά μου

δεν υπήρχαν πάθη, δεν υπήρχαν μίση

μόνο αγάπη μετέφεραν τα πουλιά

από τους καρπούς των δέντρων

και τάιζαν στο στόμα την ανθρωπότητα.

 

Το πρωί συζήτησα το όραμα

με αγνώστους και γνωστούς

μήπως παραλογίζομαι

μήπως σάλεψα ο δύστυχος

μήπως το υποσυνείδητο μού στέλνει

προειδοποιητικά της τρέλας μου σημάδια.

 

Κι ήσαν πολλοί αυτοί που με διαβεβαίωσαν

πως το όνειρο αυτό ερχότανε συχνά-πυκνά

στον ύπνο των περισσότερων.

 

Κι έτσι το εμπέδωσα

κι έτσι σας το καταθέτω

ως έχω ακόμη σώας τας φρένας

και ως τα γραπτά ήρθαν για να μείνουν:

 

Δε λείπει το όνειρο.

Η αφύπνιση μάς λείπει.

Αποστόλης Ζυμβραγάκης, 2022

 

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε συνοπτικά τους λόγους για τους οποίους «Κανείς δεν είναι τόσο ανόητος ώστε να προτιμά τον πόλεμο από την ειρήνη», σύμφωνα με το κείμενο 1 (60-70 λέξεις).

Μονάδες 20

Β1. Με ποιον τρόπο επιδιώκει ο συντάκτης του κειμένου 1 να ενισχύσει το κύρος του λόγου του στην τελευταία παράγραφο («Όλες οι ανθρώπινες γενεές…λατρεύω»); Πώς επηρεάζει αυτή η επιλογή την πειστικότητα του λόγου του;

Μονάδες 8

Β2α. Να σχολιάσετε την επικοινωνιακή λειτουργία του τίτλου του κειμένου 2.

Μονάδες 10

Β2β. Να σχολιάσετε τη λειτουργία της αντίθεσης στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου 2.

Μονάδες 7

Β3. Πώς υποστηρίζει τον ισχυρισμό του ο συντάκτης του κειμένου 2 στην πρώτη παράγραφο («Ο πόλεμος…τον πόλεμο»);

Μονάδες 10

Γ. Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το βασικό θέμα του ποιήματος (κείμενο 3); Για την απάντησή σας να αξιοποιήσετε τουλάχιστον τρεις κειμενικούς δείκτες. Να διατυπώσετε και την προσωπική σας άποψη πάνω στο θέμα αυτό (150-200 λέξεις).

Μονάδες 15

Δ. Ως νέος/α με ανησυχίες για το μέλλον και αφορμώμενος/η από τα κείμενα που διαβάσατε, αποφασίσατε να συντάξετε ένα άρθρο για το προσωπικό σας ιστολόγιο, στο οποίο να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα εδραίωσης της παγκόσμιας ειρήνης, αλλά και στους τρόπους με τους οποίους μπορεί αυτή να επιτευχθεί.

Μονάδες 30

Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης εδώ.

Επιμέλεια: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, φιλόλογος - M.Ed. ειδικός παιδαγωγός, συγγραφέας.

Αναζητήστε το βιβλίο του: Όλη η ύλη των Νέων Ελληνικών Γ' Λυκείου μέσα από 100+ ερωτήσεις και απαντήσεις, Αποστόλης Ζυμβραγάκης, εκδόσεις 24 γράμματα, ISBN: 978-618-201-134-8.

Στο βιβλίο που κυκλοφορεί παρουσιάζεται με έναν ευρηματικό τρόπο όλη η ύλη των Νέων Ελληνικών Γ' Λυκείου (συνεξέταση γλώσσας και λογοτεχνίας) μέσα από 100+ ερωτήσεις και απαντήσεις.

Πρόκειται για έναν πλήρη οδηγό, στον οποίο θα βρείτε με σαφή και εύστοχο τρόπο απαντήσεις και οδηγίες για όλα τα πιθανά θέματα των πανελλαδικών εξετάσεων στο μάθημα των Νέων Ελληνικών, πρακτικό οδηγό για πετυχημένη περίληψη, πρακτικό οδηγό για πετυχημένο ερμηνευτικό σχόλιο λογοτεχνίας, πρακτικό οδηγό για πετυχημένη παραγωγή λόγου σε κάθε επικοινωνιακή περίσταση, καθώς και όλα τα νέα κριτήρια αξιολόγησης του ΙΕΠ με τις απαντήσεις τους.

Είναι σίγουρο πως αυτός ο πρακτικός οδηγός Νέων Ελληνικών θα γίνει ένα απαραίτητο εργαλείο για εκπαιδευτικούς και υποψήφιους πανελλαδικών εξετάσεων.

Ζητήστε το βιβλίο σε όλα τα βιβλιοπωλεία. Επίσης, μπορείτε να το βρείτε στην "Πολιτεία" με έκπτωση 30%: https://www.politeianet.gr/books/9786182011348-zumbragakis-apostolis-24-grammata-oli-i-uli-ton-neon-ellinikon-g-lukeiou-mesa-apo-100-erotiseis-kai-apantiseis-319288

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: Ο Αποστόλης Ζυμβραγάκης είναι ένας από τους πλέον αναγνωρισμένους φιλολόγους της γενιάς του, δημιουργός του δημοφιλούς εκπαιδευτικού ιστολογίου "Ηλεκτρονική Διδασκαλία" (e-didaskalia.blogspot.gr), μέσα από το οποίο παρέχεται εκπαιδευτικό υλικό για όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες της χώρας. Όλη αυτή η γνώση πλέον συμπυκνώνεται σε έναν πλήρη και ταυτόχρονα πρακτικό οδηγό Νέων Ελληνικών -απαραίτητο μετά τις τελευταίες αλλαγές- για εκπαιδευτικούς και υποψήφιους πανελλαδικών εξετάσεων.