Τα γλυπτά του Παρθενώνα - Κριτήριο αξιολόγησης στα Νέα Ελληνικά Γ' Λυκείου

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Μνημεία: Η αίγλη του πολιτισμού

Στο άκουσμα της λέξης πολιτισμός, αβίαστα έρχεται στο νου μία εικόνα ενός ιστορικού μνημείου. Τα μνημεία αποτελούν έναν από τους βασικότερους λόγους επίσκεψης στους αρχαιολογικούς χώρους, προκαλώντας το θαυμασμό των εκατοντάδων επισκεπτών, εξαιτίας της αίγλης και της μεγαλοπρέπειας που εκπέμπουν.

Προσφέρουν βιωματικού χαρακτήρα ιστορικές γνώσεις, καθώς η εικόνα τους «μαρτυρά» σημαντικές πληροφορίες, οι οποίες, ακόμη κι αν έχουν μελετηθεί σε θεωρητικό επίπεδο, δεν είναι ικανές να περιγράψουν την ιστορική τους αξία. Τα μνημεία εκτός από την ιστορική αξία, διαθέτουν και απαράμιλλη καλαισθησία, συνθέτοντας επιβλητικά κομψοτεχνήματα, φορτισμένα με ιστορική χροιά. Τα μνημεία είναι η ζωντανή απόδειξη της σύνδεσης του χτες με το σήμερα. Η διαχρονικότητά τους, εμπνέει και προσφέρει κίνητρα για τη διατήρηση, αλλά και τη συνέχιση του έργου που ξεκίνησαν οι πρόγονοί μας, χιλιάδες χρόνια πριν. Συνιστούν «ορμητήρια» πνευματικότητας, υπενθυμίζοντας την πνευματική άνθιση που επικρατούσε από αρχαιοτάτων χρόνων. Ταυτόχρονα μέσω των μνημείων, οι προγονοί μας προκαλούν εμάς, ως συνεχιστές αυτού του έργου, να συνειδητοποιούμε την ουσιαστική αξία του πολιτισμού, συνεχίζοντας το έργο που μας άφησαν ως παρακαταθήκη.

Παγκοσμίως, τα μνημεία αποτελούν πόλο έλξης για χιλιάδες τουρίστες, γεγονός που συνεπάγεται με οικονομικά οφέλη για μια χώρα. Για παράδειγμα, ο Παρθενώνας στην Ελλάδα ή το Κολοσσαίο της Ρώμης προσελκύουν καθημερινά υψηλά ποσοστά επισκεπτών. Τα έσοδα τους σε ετήσια βάση είναι αξιοσημείωτα, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην οικονομία των δύο χωρών.

Πολλές φορές, όμως, συναντάται και η αντίθετη όψη. Μνημεία εγκαταλελειμμένα, στο έλεος των βανδαλιστών εξαιτίας της μηδαμινής φύλαξης. Μνημεία στα οποία η ρύπανση από τα σκουπίδια καλύπτει το κάλλος ή μνημεία στα οποία η υπέρ-προσέλευση του κοινού έχει τα διαβρώσει. Τα κράτη προκειμένου να αυξήσουν τα έσοδά τους, αυξάνουν και την τιμή του εισιτηρίου, μετατοπίζοντας το ενδιαφέρον στο οικονομικό κομμάτι, αφού τα αντιμετωπίζουν, αποκλειστικά, ως οικονομικούς πόρους. Συχνό φαινόμενο είναι και η αρχαιοκαπηλία. Επιτήδειοι καπηλεύονται αρχαία αντικείμενα και πουλώντας τα, εξασφαλίζουν παχυλά ποσά. Στην προκειμένη περίπτωση ο πολιτισμός χρησιμοποιείται για προσωπικό, οικονομικό όφελος και ιδιωτικοποιείται στο βωμό της εκμετάλλευσης.

Σημαντικό ρόλο στην κατανόηση της αξίας των μνημείων διαδραματίζει η παιδεία. Για το λόγο αυτό, οι επισκέψεις των σχολείων στα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους θα πρέπει να έχουν ουσιαστικό σκοπό και να μην αρκούνται στην απλή περιήγηση. Τα παιδιά από τη σχολική ηλικία θα πρέπει, φυσικά, με τη βοήθεια των εκπαιδευτικών να κατανοήσουν την πολιτισμική αξία των μνημείων. Το εγχείρημα αυτό μπορεί να υλοποιηθεί αρχικά με οργανωμένες επισκέψεις σε μουσεία της αρεσκείας των μαθητών. Δίνοντας την επιλογή αυτή στους μαθητές, θα μπουν στην διαδικασία αναζήτησης και διερεύνησης των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων, επιλέγοντας εκείνα που άπτονται των ενδιαφερόντων τους. Με τον τρόπο αυτό, οι επισκέψεις δεν θα έχουν τυπικό χαρακτήρα και οι μαθητές θα έχουν ενεργητικό ρόλο. Άλλωστε, η τεχνολογία διευκολύνει την κατάσταση και με την κατάλληλη χρήση μπορεί να γίνει αρωγός του πολιτισμού.

Μαρία Μωραΐτη, maxmag.gr.

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Τα γλυπτά του Παρθενώνα

Με την ευρύτερη ονομασία γλυπτά του Παρθενώνα αποκαλούμε διάφορα έργα τέχνης που αφαιρέθηκαν, με δόλιο τρόπο, από την Ακρόπολη της Αθήνας, στις αρχές του 19ου αιώνα από τον Βρετανό Λόρδο Thomas Bruce Elgin, μεταφέρθηκαν στην Αγγλία και βρίσκονται μέχρι σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο.

O Elgin έφερε στην Αθήνα (1799-1800) μια ομάδα καλλιτεχνών με αρχική πρόθεση την καταγραφή των μνημείων της Αττικής και ιδιαίτερα της Ακρόπολης, τη μέτρηση και αποτύπωσή τους, τη σύνταξη τοπογραφικών σχεδίων και τη λήψη εκμαγείων. Το 1801, μάλιστα, ο Elgin κατόρθωσε να αποσπάσει φιρμάνι με τη σχετική άδεια από τον καϊμακάμη Σεγούτ Αβδουλάχ, το οποίο -αν θεωρηθεί γνήσιο- επέτρεπε να ληφθούν κάποια δείγματα ενεπίγραφων λίθων. Ο Elgin, εντούτοις, καταχράστηκε απόλυτα αυτή την άδεια και απέσπασε κατά τρόπο βίαιο και χωρίς σεβασμό για το μνημείο πάρα πολλά τμήματά του, ανάμεσα στα οποία ήταν και μία ολόκληρη Καρυάτιδα.

Το ελληνικό κράτος εδώ και χρόνια κάνει αγώνα για την επιστροφή των γλυπτών στην Αθήνα.

Τα επιχειρήματα για την παραμονή των γλυπτών του Παρθενώνα στο Λονδίνο

 

• Η συντήρηση μιας ενιαίας παγκόσμιας συλλογής, η οποία είναι ορατή σε μία τοποθεσία, χρησιμεύει ως παγκόσμιο κέντρο κληρονομιάς.
• Ο ισχυρισμός ότι εκπληρώνοντας όλες τις απαιτήσεις αποκατάστασης, θα αδειάσουν τα πιο πολλά μεγάλα μουσεία του κόσμου. 
• Τα Μάρμαρα σώθηκαν από τη σοβαρή ζημιά της ρύπανσης και άλλους παράγοντες, που πιθανόν να τα είχαν καταστρέψει, αν αυτά βρίσκονταν στην Αθήνα τα τελευταία εκατοντάδες χρόνια. 
• Οι εμπειρογνώμονες συμφωνούν ότι η Ελλάδα δε θα μπορούσε να καταφύγει δικαστικώς, διότι δόθηκε άδεια στον Elgin από την τότε Κυβέρνηση και θα ίσχυε νομική αρχή περιορισμού. 
• Η αντίληψη ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα είναι κομμάτι, μάλλον παγκόσμιας, παρά αποκλειστικά νεοελληνικής σημασίας, δυναμώνει το επιχείρημα ότι θα πρέπει να παραμείνουν σε μουσείο, που και έχει δωρεάν είσοδο και βρίσκεται στης Ευρώπης την πιο πολυεπισκεπτόμενη πόλη.
• Πάνω από τα μισά αρχικά Μάρμαρα έχουν χαθεί, οπότε η επιστροφή των κομματιών δε θα μπορέσει ποτέ να ολοκληρώσει τη συλλογή στην Ελλάδα. 

 

Τα επιχειρήματα για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα

 

• Τα Μάρμαρα μπορεί να αποκτήθηκαν παράνομα, οπότε θα πρέπει να επιστραφούν στον δικαιωματικό ιδιοκτήτη τους, διότι ο Λόρδος Elgin δεν είχε άδεια να αποκόψει Γλυπτά από τον Παρθενώνα.
• Η επανασυνένωση των γλυπτών του Παρθενώνα απ’ όλον τον κόσμο, θα επαναφέρει οργανικά στοιχεία, που σήμερα παραμένουν χωρίς συνοχή, ομογένεια και ιστορικότητα του μνημείου στο οποίο ανήκουν, και θα επιτρέψει στους επισκέπτες να τα εκτιμήσουν καλύτερα, ως σύνολο, ακόμη κι αν δεν παρουσιαστεί απολύτως ολοκληρωμένο. 
• Παρουσιάζοντας όλα τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στον αρχικό ιστορικό και πολιτιστικό τους περιβάλλον, θα επιτραπεί η “πιο πλήρη κατανόηση και διερμηνεία” τους.
• Έχει τεθεί προηγούμενο με την επιστροφή τεμαχίων του μνημείου από τη Σουηδία, από το Πανεπιστήμιο του Heidelberg, Γερμανίας, από το Μουσείο Getty στο Los Angeles και από το Βατικανό.
• Η επιστροφή των Μαρμάρων δε θα θέσει προηγούμενο για άλλες απαιτήσεις αποκατάστασης, διότι ο Παρθενώνας έχει ευκρινώς «παγκόσμια αξία».
• Η διαφύλαξη των Μαρμάρων θα εξασφαλιστεί στο Νεο Μουσείο Ακρόπολης, το οποίο βρίσκεται στη νότια πλευρά του λόφου της Ακρόπολης. Κτίσθηκε για να στεγάσει τα Γλυπτά του Παρθενώνα, τακτοποιημένα με τον ίδιο τρόπο που θα βρίσκονταν στον ίδιο τον Παρθενώνα. Οι εγκαταστάσεις του μουσείου έχουν εφοδιασθεί με σύγχρονη τεχνολογία, για την προστασία και διατήρηση των εκθεμάτων.
• Τα μάρμαρα είναι καλά φωτισμένα στον επάνω όροφο του Νέου Μουσείου Ακρόπολης, εκτεθειμένα κάτω από το φυσικό ηλιακό φως που χαρακτηρίζει το αθηναϊκό κλίμα, με τον τρόπο που οι αρχαίοι Έλληνες εννοούσαν να τα βλέπουν. Αντιθέτως, τα Μάρμαρα στο Βρετανικό Μουσείο βρίσκονται σε αρκετά “κατηφή” δωμάτιο, χωρίς κανένα παράθυρο ή πηγή φυσικού φωτός.

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

 

Απηγμένη Καρυάτιδα δύο αιώνες τώρα

 

Κιτρίνισε 

-τάχα από οξύ-

που έριξαν συντηρητές. 

Πού να ήξεραν

πως το οξύ δεν ήταν άλλο

από τα βραδινά της δάκρυα

για τη χαμένη της πατρίδα.

Αποστόλης Ζυμβραγάκης, Επαναπροσδιορισμός, 2021, Εκδόσεις 24γράμματα.

ΘΕΜΑΤΑ

 

Α. Να αποδώσετε συνοπτικά την αξία των μνημείων, σύμφωνα με το κείμενο 1, σε 50-60 λέξεις.

Μονάδες 20

Β1. Να χαρακτηρίσετε ως σωστές ή λανθασμένες τις παρακάτω περιόδους, με βάση το κείμενο 2.

α. Ο Elgin απέκτησε με όρους διαύγειας τα γλυπτά του Παρθενώνα.

β. Το ελληνικό κράτος μόλις άρχισε εκστρατεία για την επιστροφή των γλυπτών στην Αθήνα.

γ. Οι Βρετανοί προβάλλουν ως επιχείρημα για την παραμονή των γλυπτών στο Λονδίνο την οικουμενικότητα αυτών των έργων τέχνης.

δ. Αν αυτά τα γλυπτά επιστρέψουν, ο Παρθενώνας θα παρουσιαστεί επιτέλους με απόλυτη πληρότητα στη συλλογή του.

ε. Το νέο μουσείο της Ακρόπολης είναι κατάλληλο για να φιλοξενήσει τα γλυπτά του Παρθενώνα.

Μονάδες 5

Β2α. Ποια είναι η πρόθεση της συντάκτριας του κειμένου 1 στην τρίτη παράγραφο ("Παγκοσμίως...χωρών"); Πώς ο τρόπος με τον οποίο οργανώνει την παράγραφο αυτή εξυπηρετεί τον σκοπό της;

Μονάδες 10

Β2β. Να σχολιάσετε την αλληλουχία ανάμεσα στην τρίτη ("Παγκοσμίως...χωρών") και στην τέταρτη παράγραφο ("Πολλές φορές...εκμετάλλευσης") του κειμένου 1.

Μονάδες 10

 

Β3. Το ύφος λόγου του κειμένου 1 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί:

α. οικείο, ζωντανό και καθημερινό.

β. επίσημο, σοβαρό, απρόσωπο

Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση (μονάδα 1), να εντοπίσεις στο κείμενο τρεις γλωσσικές επιλογές της συντάκτριας που τεκμηριώνουν την απάντησή σας (μονάδες 3) και να περιγράψετε τον τρόπο με τον οποίο κάθε γλωσσική επιλογή συμβάλλει στη διαμόρφωση του ζητούμενου ύφους λόγου (μονάδες 6).

Μονάδες 10

 

Γ. Να ερμηνεύσετε τη συναισθηματική κατάσταση της Καρυάτιδας στο κείμενο 3. Για ποιον λόγο πιστεύετε ότι παρουσιάζεται έτσι; Σε ποιον βαθμό ταυτίζεστε ή διαφοροποιείστε με τα συναισθήματά της; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, λαμβάνοντας υπόψη τουλάχιστον τρεις κειμενικούς δείκτες (150-200 λέξεις).

Μονάδες 15

 

Δ. Αξιοποιώντας δημιουργικά το κείμενο 2, να συντάξετε ένα άρθρο για το ιστολόγιο του σχολείου σας, με το οποίο να επιχειρηματολογείτε για την προσωπική σας θέση, αν είστε υπέρ ή κατά της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα (350-400 λέξεις).

Μονάδες 30

Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης εδώ. 

Επιμέλεια: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, φιλόλογος - M.Ed. ειδικός παιδαγωγός, συγγραφέας. 

Αναζητήστε το βιβλίο του: Όλη η ύλη των Νέων Ελληνικών Γ' Λυκείου μέσα από 100+ ερωτήσεις και απαντήσεις, Αποστόλης Ζυμβραγάκης, εκδόσεις 24 γράμματα, ISBN: 978-618-201-134-8, μέσα από το οποίο μπορείτε να βρείτε οδηγίες για το πώς απαντιούνται τα συγκεκριμένα ερωτήματα. 

Στο βιβλίο που κυκλοφορεί παρουσιάζεται με έναν ευρηματικό τρόπο όλη η ύλη των Νέων Ελληνικών Γ' Λυκείου (συνεξέταση γλώσσας και λογοτεχνίας) μέσα από 100+ ερωτήσεις και απαντήσεις.  

Πρόκειται για έναν πλήρη οδηγό, στον οποίο θα βρείτε με σαφή και εύστοχο τρόπο απαντήσεις και οδηγίες για όλα τα πιθανά θέματα των πανελλαδικών εξετάσεων στο μάθημα των Νέων Ελληνικών, πρακτικό οδηγό για πετυχημένη περίληψη, πρακτικό οδηγό για πετυχημένο ερμηνευτικό σχόλιο λογοτεχνίας, πρακτικό οδηγό για πετυχημένη παραγωγή λόγου σε κάθε επικοινωνιακή περίσταση, καθώς και όλα τα νέα κριτήρια αξιολόγησης του ΙΕΠ με τις απαντήσεις τους. 

Είναι σίγουρο πως αυτός ο πρακτικός οδηγός Νέων Ελληνικών θα γίνει ένα απαραίτητο εργαλείο για εκπαιδευτικούς και υποψήφιους πανελλαδικών εξετάσεων. 

Βρείτε το βιβλίο στην "Πολιτεία" με έκπτωση: https://www.politeianet.gr/books/9786182011348-zumbragakis-apostolis-24-grammata-oli-i-uli-ton-neon-ellinikon-g-lukeiou-mesa-apo-100-erotiseis-kai-apantiseis-319288 

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: Ο Αποστόλης Ζυμβραγάκης είναι ένας από τους πλέον αναγνωρισμένους φιλολόγους της γενιάς του, δημιουργός του δημοφιλούς εκπαιδευτικού ιστολογίου "Ηλεκτρονική Διδασκαλία" (e-didaskalia.blogspot.gr), μέσα από το οποίο παρέχεται εκπαιδευτικό υλικό για όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες της χώρας. Όλη αυτή η γνώση πλέον συμπυκνώνεται σε έναν πλήρη και ταυτόχρονα πρακτικό οδηγό Νέων Ελληνικών -απαραίτητο μετά τις τελευταίες αλλαγές- για εκπαιδευτικούς και υποψήφιους πανελλαδικών εξετάσεων.