«Προ ημερών στην παιδική χαρά παρατήρησα ένα παιδί. Οταν κουράστηκε, πήγε δίπλα και πήρε το κινητό τηλέφωνο της μητέρας του να παίξει. Στο σχολείο, έβαλα στα παιδιά να ακούσουν το “Ο Πέτρος και ο Λύκος”, το διασημότερο μουσικό παραμύθι όλων των εποχών του Σεργκέι Προκόφιεφ, και εκείνα έψαξαν τη φωνή στην οθόνη», λέει στην «Κ» η κ. Μαρία Παφίλη, νηπιαγωγός στο δημόσιο 2ο Νηπιαγωγείο Χολαργού. «Παλιά οι γονείς τραβούσαν τα παιδιά να μπουν στο σπίτι από το παιχνίδι, και τώρα τα παρακαλούν να αφήσουν τα τάμπλετ και να πάνε για παιχνίδι», προσθέτει από την πλευρά της κ. Σάντρα Μαυροειδή, διευθύντρια στο ιδιωτικό δημοτικό σχολείο «Τριανέμι».
Παρότι υπάρχουν σχολεία που έχουν μεταφέρει τα σχολικά βιβλία και στο τάμπλετ, ουκ ολίγα νηπιαγωγεία και δημοτικά αρχίζουν να ευαισθητοποιούνται στο θέμα της κατάχρησης τάμπλετ και κινητών τηλεφώνων από παιδιά πολύ μικρής ηλικίας, καθώς «ακούμε τους επιστήμονες για τυχόν κινδύνους αλλά δεν ξέρουμε εάν και ποια διαταραχή θα προκύψει με τα χρόνια», όπως παρατηρεί η κ. Μαυροειδή, στο σχολείο της οποίας η χρήση τάμπλετ για εκπαιδευτικούς λόγους αρχίζει από τη Δ΄ Δημοτικού.
«Βλέπω η ενασχόληση με τα κινητά και τα τάμπλετ έχει επηρεάσει τις σχέσεις των παιδιών. Από την άλλη οι γονείς αγανακτούν όπου τα παιδιά είναι “κολλημένα” στην οθόνη, ωστόσο εκείνοι τα αφήνουν αντί να τα ενθαρρύνουν να κάνουν κάτι άλλο», λέει η κ. Παφίλη. Η ίδια μαζί με τη Μαριέττα Τσιτσιμελή καθοδήγησαν τους μαθητές του 2ου τμήματος του 2ου Νηπιαγωγείου Χολαργού να φτιάξουν το βιβλίο «Αληθινά παιχνίδια, όχι οθόνες», με στόχο να ευαισθητοποιήσουν τους συνομηλίκους τους για την ανάγκη να κάνουν σωστή χρήση των τάμπλετ και των κινητών τηλεφώνων.
Εκθεση βάσει ηλικίας
Οπως παρουσιάστηκε σε πρόσφατη έρευνα της «Κ» (Κυριακή 8/1/2023), η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία έχει ορίσει τους χρόνους χρήσης μιας συσκευής από ένα βρέφος και ένα νήπιο. Τους πρώτους 18 μήνες δεν πρέπει καθόλου να εκτίθεται σε οθόνη (στις οθόνες περιλαμβάνεται και η τηλεόραση). Από 18 έως 24 μηνών μπορεί να κάνει χρήση οθόνης το πολύ 30 λεπτά την ημέρα, πάντα με επιτήρηση του γονιού και παρακολουθώντας συγκεκριμένα προγράμματα. Από τα 2 έως τα 5 του χρόνια, το νήπιο μπορεί να απασχοληθεί σε μία οθόνη έως μία ώρα, και μετά τα 5 έτη ο χρόνος μπροστά σε μία οθόνη αυξάνεται σε μιάμιση ώρα την ημέρα και από δύο ώρες το Σάββατο και την Κυριακή.
«Τα παιδιά πρέπει να αναπτύξουν τη δεξιότητα να μαθαίνουν. Το τάμπλετ είναι πολύ χρήσιμο στην εκπαίδευση αλλά δεν μπορεί να κάνει… baby sitting. Αυτό πρέπει να το θυμούνται οι γονείς. Τα παιδιά πρέπει να αποκτήσουν περισσότερες εμπειρίες στον πραγματικό κόσμο και όχι στον ψηφιακό», τονίζει η κ. Μαυροειδή.
«Χρησιμοποιούμε ελαφρές συσκευές και όχι τάμπλετ. Θέλουμε να είναι ξεκάθαρο στα παιδιά ότι χρησιμοποιούν υπολογιστή και όχι παιχνιδομηχανή», δηλώνει η κ. Μαρία Φιλιππή, υπεύθυνη Ψηφιακής Εκπαίδευσης στα εκπαιδευτήρια Δούκα. Στα πρώτα χρόνια του δημοτικού η εκπαίδευση πρέπει να εστιάζει στην υπολογιστική σκέψη.
Βεβαίως να τονιστεί: έγνοια γονιών και εκπαιδευτικών είναι τα παιδιά να ασκηθούν στις δεξιότητες που θα τους είναι απαραίτητες «σε έναν κόσμο που αλλάζει πολύ γρήγορα», όπως παρατηρεί η κ. Φιλιππή, «χρειάζεται έλεγχος της τεχνοφοβίας, μέτρο στη χρήση των οθονών και φυσικά προσοχή στις συστάσεις των ειδικών».
Ο χρόνος στην οθόνη βλάπτει την υγεία
Του δρος Σπύρου Κανελλάκη*
Το ζήτημα του αυξανόμενου χρόνου καθιστικής συμπεριφοράς αφορά σε πολύ μεγάλο βαθμό τα παιδιά και τους εφήβους δεδομένης της ολοένα αυξημένης ενασχόλησης με τάμπλετ και κινητά τηλέφωνα. Παράλληλα, ο χρόνος μελέτης ή διαβάσματος βιβλίων, παρότι είναι επίσης χρόνος καθιστικής συμπεριφοράς, φαίνεται να είναι ωφέλιμος καθώς βελτιώνει τη σχολική επίδοση και άλλες κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών με τελικό θετικό πρόσημο στη γενικότερη υγεία τους.
Σύμφωνα με πρόσφατη αναφορά του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η υψηλής έντασης φυσική δραστηριότητα έχει πολλαπλά οφέλη για την υγεία παιδιών και εφήβων, συμπεριλαμβανομένων της καρδιοαναπνευστικής κατάστασης, μυϊκής δύναμης, οστικής και καρδιομεταβολικής υγείας όπως και μείωσης του ενδεχομένου εμφάνισης παχυσαρκίας. Επίσης, φαίνεται ότι μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης, ενώ βελτιώνει την κλινική εικόνα παιδιών που ήδη πάσχουν από αυτή. Παράλληλα, σχετίζεται με καλύτερες γνωστικές λειτουργίες όπως μνήμη και εκτελεστική ικανότητα, με συνέπεια καλύτερη σχολική επίδοση.
Αντίθετα, ο χρόνος που δαπανάται σε καθιστικές συμπεριφορές σχετίζεται με χειρότερη καρδιομεταβολική υγεία, μεγαλύτερη εναπόθεση λίπους και παχυσαρκία, περιορισμένη κοινωνικοποίηση και χειρότερες σχολικές επιδόσεις σε μαθητές με εξαίρεση τον χρόνο δαπάνης σε ανάγνωση και μελέτη. Συνεπώς, αντιλαμβανόμαστε ότι δεν φτάνει τα παιδιά, οι έφηβοι και οι ενήλικες να έχουν φυσική δραστηριότητα στη ζωή τους, αλλά να μειώσουν αντίστοιχα όσο το δυνατόν περισσότερο τον χρόνο σε καθιστικές συμπεριφορές ή τουλάχιστον να τον περιορίσουν μόνο σε χρόνο ανάγνωσης, μειώνοντας όσο το δυνατόν περισσότερο τον χρόνο επί της οθόνης.
* Ο δρ Σπύρος Κανελλάκης είναι διαιτολόγος, διατροφολόγος, ψυχολόγος.